Journalistiek in Nederland 1850-2000

Ten geleide

Inleiding De geschiedenis van de journalistieke cultuur
Een ongrijpbare, maar omlijnde cultuur
Wetenschap en journalistiek
De beroepsorganisatie
Begrenzing, opzet en bronnen

DEEL A De ontdekking van moderne tradities, 1850-1914

Hoofdstuk 1 Een nieuw beroep georganiseerd
1.1 Oude tradities
Sociale status van 'homines obscuri et ignoti'
1.2 Het Dagbladzegel en modernisering
1.3 Stand of beroep?
1.4 Een journalistieke organisatie in Nederland

Hoofdstuk 2 De moderne journalistiek.
Werkwijze, stijl en vorm tussen 1870 en 1914
2.1 New journalism
2.2 Journalistieke stijl in Nederland
De commentaarstijl
De nieuwsstijl
De grenzen van het nieuws
2.3 De cuisine van het vak
Van worst naar ordening
2.4 Specialisatie en zelfstandigheid
De politieke journalist
De verlokking van het geld: journalistiek en het economisch leven
Uitslagen en ervaring: de sportjournalist
2.5 De actieve verslaggever en zijn gereedschap
Pompende adrenaline
De reportage
Het interview
Het naturalisme als ideale stijl
Op jacht naar een nieuwe werkelijkheid
2.6 De nieuwe journalist

Hoofdstuk 3 Eer en verantwoordelijkheid.
De NJK in het journalistieke leven, 1883-1914
3.1 Een sfeervolle broederband
3.2 Een cruciaal inhuldigingsjaar
3.3 Naar een vakbond?
3.4 Een pluriform, maar select gezelschap
Een mannenbolwerk
Bijzondere leden: directeuren en fotografen
3.5 Plaatselijke pluimage
De 'lekker-suggestieven Amsterdamschen journalistieken roezemoes
Den Haag: aanschurken tegen autoriteiten
Het 'ongestoorde geluk' van Rotterdam
3.6 Strijders, papen, zakkenrollers, eigenheimers
Socialistische strijders of waarheidsdienders?
Papen: de RKJV opgericht
Zakkenrollers en eigenheimers: De Telegraaf in de NJK
3.7 Plichten en rechten
Actief, maar beschaafd en eerbaar: fatsoenlijk journalistiek gedrag
Het beroepsgeheim van de speurende journalist
Auteursrecht: de journalist treedt uit de anonimiteit
3.8 Een beroepsorganisatie

DEEL B Een verantwoordelijk systeem, 1914-1960

Hoofdstuk 4 De Eerste Wereldoorlog
4.1 Kanonnengebulder en pennengekras
4.2 Een neutrale waarheid?
Sturing
Beïnvloeding
4.3 Journalistieke verantwoordelijkheid ter discussie:
de Telegraaf-affaire
De grenzen van een anti-Duitse houding
Een zitredacteur
4.4 Gelouterd en geprezen
Hoofdstuk 5 Gedisciplineerde vernieuwing. Journalisten in het interbellum
5.1 Karakterloze massa, almachtige media
Een sturende pers
5.2 Nieuwe nieuwsmedia
Film
Radio
5.3 Modernisering van de Nederlandse pers
Fotografie
5.4 Het bloed van de krant: nieuws en primeurjacht
Sportjournalistiek
Interviews
Contact met autoriteiten
5.5 Burgerlijk-verzuilde modernisering

Hoofdstuk 6 Materiële beloning voor mentale tucht.
Beroepsorganisaties in crisis en oorlogsdreiging
6.1 Materiële beloning
6.2 Geestelijke beloning
Geestelijk eigendom bij de journalist!
6.3 De club van Doe Hans
Het pluriforme persveld van schrijvende mannen
Feesten en partijen
6.4 Een verantwoordelijk systeem?
Tucht door collega's? De kwestie-Ritter
Verschoningsrecht
6.5 Een weerbaar systeem?
Internationale weerbaarheid: het probleem Duitsland
Binnenlandse weerbaarheid

Hoofdstuk 7 Aanpassing, zuivering en vernieuwing.
De Tweede Wereldoorlog
7.1 Stille terreur
Niet voor publicatie
Omvorming van de journalistieke organisaties
7.2 De nieuwe orde
Kultuurkamer en Persgilde
Goed of fout?
7.3 Nieuwe journalisten?
7.4 Zuivering en ordening
7.5 Een njk met vernieuwd elan

Hoofdstuk 8 Taak en plicht. De jaren vijftig
8.1 Herstel van het mediaveld
8.2 Journalistieke vernieuwing
Een samenhangend mediaveld
Blijvende loyaliteit
8.3 Sociale verantwoordelijkheid
8.4 De Federatie van Nederlandse Journalisten
Het nuttige netwerk
De sectie Hoofdredacteuren
Internationale samenwerking
Het probleem der communisten
8.5 Journalisten onder tucht
De Wet op de Journalistieke Verantwoordelijkheid
Een erecode
Verschoningsrecht
8.6 Het sociale bouwwerk
Scholing
8.7 Gentlemen's agreements
8.8 De worsteling tussen gedwee en kritisch
De affaire-Schokking
De Soestdijk-affaire
8.9 Nieuwe zelfbewustheid
De zaak-Faas
Naar een Raad voor de hele Journalistiek

DEEL C Kritische autonomie, 1960-2000

Hoofdstuk 9 Kritisch op zoek naar het wezenlijke.
Vernieuwing van journalistieke cultuur 1960-1980
9,1 Visuele nieuwscultuur in Nederland
Het universum van Polygoon
Televisie en het nieuws
Televisiejournalistiek: hét verhaal en hét moment
9.2 Metamorfose van de dagbladmarkt
Ontzuiling en concentratie
Een ander dagblad
9.3 Journalistiek in een kritische cultuur
Maatschappijkritiek en bewustzijnsindustrie
De journalist als individu
9.4 Graven naar de waarheid, ondergraven van de gevestigde orde
De onderzoekende journalist 341
Objectiviteit ter discussie: gezindheid als deugd
9.5 Non-conformisme in stijl: de tweede golf new journalism
Het wezenlijke van de mens: het journalistieke interview
9.6 De vorming van de nieuwe journalist:
de School voor de Journalistiek
Een eigen vakschool
Democratische experimenten
Generatieconflict
9.7 Vernieuwing en behoud
De doorsnee journalist
Het journalistieke regelsysteem

Hoofdstuk 10 Geen roeping, maar een vak. Naar een journalistieke vakbond, 1960-1980
10.1 Het einde van de federatie der kringen
Radicalisering vanuit de katholieke vakbeweging
De oprichting van de NVJ
10.2 Pluriforme eenheid: het karakter van de vroege nvj
10.3 Naar een strijdbare vakbond
Amsterdammers op de bres
Tussen communisme en journalistiek: Wim Klinkenberg
10.4 'De krant moet blijven': actie tegen concentratie
Een gesocialiseerde pers?
Staking in Heerlen
10.5 De lange weg naar inspraak: het model-redactiestatuut
Een statuut voor hoofdredactie of redactie?
De Haagse Post belaagd
10.6 De eenheid onder druk: het Genootschap van Hoofdredacteuren
10.7 De kroon op het werk: aansluiting bij een vakcentrale
10.8 Klaar voor een nieuwe tijd

Hoofdstuk 11 Tussen beroepsnorm en publiekswens.
Journalistiek in een geïntegreerd mediastelsel, 1980-2000
11.1 De mediamarkt op drift
Transformatie op de dagbladmarkt
Opinieweekbladen onder druk
Omroep: groei en concurrentie
Automatisering en nieuwe media
11.2 Kuddes en hypes in een geïntegreerd mediastelsel
Groei van het journalistieke veld
De zappende nieuwsconsument
Mediahypes
11.3 Televisie: het dominante medium
Televisie en de ervaringencultuur
Politiek in televisielogica
11.4 Emancipatie van de private emotie: sensatie en reality
De grenzen van het journalistiek fatsoen
11.5 Identiteit en koers
Een sturende hoofdredacteur?
Jonge en oude journalisten
Srebrenica: het einde van de gezindheidjournalistiek?
11.6 Journalistiek voor een nieuwe eeuw
Mediakritiek

Hoofdstuk 12 Belangenbehartiging en service. De NVJ sinds 1980
12.1 De nvj als fnv-bond
Een selectieve journalistenstaking
Op eigen kracht in een krachtige centrale
12.2 Een serviceorganisatie
Bloei van activiteiten
Een professionele service voor een pluriform werkveld
Impasse in de vereniging
12.3 Ideële beroepsbelangen
Het mijnenveld van de beroepsethiek
Controle op pluriformiteit
Persvrijheid, bronbescherming en verschoningsrecht
12.4 Internationale heroriëntatie
Ideologie en ontspanning
Kentering
Praktische steun
12.5 De nvj in het journalistieke veld

Epiloog Anderhalve eeuw journalistiek in Nederland
Beroepscultuur: voor waarheid en werkelijkheid
Macht en verantwoordelijkheid
De beroepsorganisatie: vastberaden, maar soepel en met mate
Journalistiek voor een nieuwe eeuw

Noten

Bijlage 1 Ledentallen NJK, RKJV/KNJK, PCJK, VNJ, 1884-1967
Bijlage 2 Ledentallen FNJ/NVJ, 1946-2002
Bijlage 3 Dagbladen in de Nederlandse samenleving, 1850-2000
Bijlage 4 Voorzitters en secretarissen NJK/FNJ/NVJ

Lijst met afkortingen
Geraadpleegde bronnen en literatuur
Illustratieveantwoording
Register