Handboek behandeling van somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten

Redacteurs en auteurs 15

Deel I Inleidend 25
1 Inleiding 27
Jaap Spaans
1.1 Historie en terminologie 27
1.2 Over dit boek 28

2 Kenmerken en voorkomen 33
Lineke Tak en Stefan van Geelen
2.1 Inleiding 33
2.2 SOLK in de somatische setting 36
2.3 SOLK in de psychiatrische setting 41
2.4 Mogelijkheden en kritiek: SOLK in DSM-5 en ICD-11 47
2.5 Conclusie 48
2.6 Samenvatting 49

3 Theoretische modellen 51
Jaap Spaans en Kees Jan van der Boom
3.1 Inleiding 51
3.2 Modellen voor een gepersonaliseerde verklaring 52
3.3 Generieke psychologische mechanismen 55
3.4 Sociale aspecten 61
3.5 Conclusie 63
3.6 Samenvatting 63

4 Psychofysiologie 65
Jan Houtveen en Lorenz van Doornen
4.1 Inleiding 65
4.2 SOLK en perifere stressfysiologie 66
4.3 SOLK en centrale prikkelverwerking: sensitisatie 68
4.4 SOLK en het imuunsysteem: ‘sickness behavior’ 71
4.5 Conclusie 73
4.6 Samenvatting 74

5 Organisatie van zorg 77
Carine den Boer, Jonna van Eck van der Sluijs en Christina van der Feltz-Cornelis
5.1 Inleiding 77
5.2 Ontwikkelingen in de zorg voor SOLK 77
5.3 Bestaande knelpunten 78
5.4 Huisarts en POH-GGZ 79
5.5 Verwijzing 80
5.6 Bedrijfsgeneeskunde 86
5.7 Conclusie 87
5.8 Samenvatting 87

6 In stand houdende factoren 89
Karin Janssens en Anne van Gils
6.1 Inleiding 89
6.2 Klinisch onderzoek naar in stand houdende factoren 89
6.3 Fysieke in stand houdende factoren 91
6.4 Emotionele in stand houdende factoren 92
6.5 Cognitieve in stand houdende factoren 93
6.6 Gedragsmatige in stand houdende factoren 95
6.7 Sociale in stand houdende factoren 96
6.8 Overige in stand houdende factoren 97
6.9 Conclusie 97
6.10 Samenvatting 98

Deel II Diagnostiek, monitoring en verwijzing 101
7 Diagnostiek en verwijzing in de huisartsenpraktijk 103
Nettie Blankenstein
7.1 Inleiding 103
7.2 Diagnostiek 104
7.3 Verwijzing 112
7.4 Conclusie 114
7.5 Samenvatting 115

8 Het opstellen van een gepersonaliseerde verklaring 117
Yanda van Rood en Henriëtte van der Horst
8.1 Inleiding 117
8.2 Het biopsychosociale model 118
8.3 Het gevolgenmodel 124
8.4 Conclusie 130
8.5 Samenvatting 131

9 meten van De voortgang van behandeling bij solk: ­routine outcome monitoring 133
Edwin de Beurs, Yanda van Rood en Marcel Post
9.1 Inleiding 133
9.2 Typen meetinstrumenten 133
9.3 Uitkomstmaten 136
9.4 Interpretatie van uitkomsten 140
9.5 Validiteit en betrouwbaarheid 142
9.6 Nieuwe ontwikkelingen 142
9.7 Conclusie 143
9.8 Samenvatting 143

10 Grip op Klachten: een online hulpmiddel voor diagnostiek, behandeling, monitoring en verwijzing 145
Judith Rosmalen en Anne van Gils
10.1 Inleiding 145
10.2 Diagnostiek 146
10.3 Behandeling 149
10.4 Monitoring 153
10.5 Conclusie 153
10.6 Samenvatting 153
10.7 Website 154

Deel III Breed toepasbare methoden en specifieke doelgroepen 157
11 Educatie 159
Lineke Tak, Yanda van Rood en Jaap Spaans
11.1 Inleiding 159
11.2 Wat is educatie bij SOLK? 159
11.3 Veelvuldig gestelde vragen 160
11.4 Communicatieve aspecten 168
11.5 Wetenschappelijke onderbouwing 170
11.6 Conclusie 171
11.7 Samenvatting 171
11.8 Bijlage: aangeraden educatiemateriaal 172

12 Behandeling in de huisartsenpraktijk 175
Hèlen Woutersen-Koch en Tim olde Hartman
12.1 Inleiding 175
12.2 Korte omschrijving 175
12.3 Uitgangspunten 176
12.4 Doelgroep en doelen 177
12.5 Beschrijving 177
12.6 Therapeutische valkuilen en oplossingen 187
12.7 Wetenschappelijke onderbouwing 188
12.8 Conclusie 188
12.9 Samenvatting 188
12.10 Websites 189

13 Het consult en de arts-patiëntcommunicatie 191
Anne Weiland
13.1 Inleiding 191
13.2 Korte omschrijving 192
13.3 Uitgangspunt 192
13.4 Artsgebonden factoren voor instandhouding van SOLK 193
13.5 De basis van effectief SOLK-consult 194
13.6 Scherp blijven op de somatiek! 196
13.7 Nieuwsgierigheid 198
13.8 ‘Dokter, ik wil hogerop …’: de medische zoektocht 200
13.9 ‘De dokter kan niets vinden’: positieve communicatie over negatieve bevindingen 202
13.10 Wetenschappelijke onderbouwing 204
13.11 Conclusie 205
13.12 Samenvatting 205
13.13 Aanbevolen literatuur 206
13.14 Websites 206

14 Motiverende Gespreksvoering 207
Maarten Merkx, Tim olde Hartman en Ellis Baron
14.1 Inleiding 207
14.2 Korte omschrijving 208
14.3 Waarom motiverende gespreksvoering bij SOLK? 208
14.4 Doelgroep 209
14.5 Beschrijving 209
14.6 Wetenschappelijke onderbouwing 220
14.7 Ten slotte 221
14.8 Samenvatting 221

15 reductie en preventie van arbeidsverzuim 223
Rob Hoedeman
15.1 Inleiding 223
15.2 Korte omschrijving 223
15.3 Uitgangspunten 224
15.4 (Dreigend) arbeidsverzuim 229
15.5 Reductie en preventie van arbeidsverzuim 232
15.6 Hulpbronnen en valkuilen bij re-integratie 236
15.7 Wetenschappelijke onderbouwing 237
15.8 Conclusie 238
15.9 Samenvatting 238

16 Diagnostiek en behandeling bij patiënten met een
migrantenachtergrond 239
Maria van den Muijsenbergh en Janneke Veeze-van der Velden
16.1 Inleiding 239
16.2 Specifieke problemen bij migranten 240
16.3 Diagnostiek 242
16.4 Behandeling 242
16.5 Conclusie 249
16.6 Samenvatting 249

17 Diagnostiek en behandeling bij kinderen en adolescenten 251
Carlijn de Roos, Irma Bonvanie en Yanda van Rood
17.1 Inleiding 251
17.2 In stand houdende factoren 252
17.3 Diagnostiek (psychosociaal) 254
17.4 Behandeling 256
17.5 Conclusie 261
17.6 Samenvatting 261

18 Diagnostiek en behandeling bij ouderen 263
Dorine van Driel-de Jong en Richard Oude Voshaar
18.1 Inleiding 263
18.2 In stand houdende factoren 264
18.3 Diagnostiek 267
18.4 Psychotherapie 268
18.5 Cognitieve gedragstherapie 270
18.6 Conclusie 272
18.7 Samenvatting 272
Deel IV Specifieke behandelmethoden en interventies 275

19 Cognitieve gedragstherapie 277
Sako Visser en Michel Reinders
19.1 Inleiding 277
19.2 Korte omschrijving 278
19.3 Uitgangspunten 278
19.4 Doelgroepindicaties en contra-indicaties 281
19.5 Beschrijving 282
19.6 Therapeutische valkuilen en oplossingen 286
19.7 Wetenschappelijke onderbouwing 287
19.8 Conclusie 291
19.9 Samenvatting 291

20 Acceptance and commitment therapy 293
Jaap Spaans en Kees Jan van der Boom
20.1 Inleiding 293
20.2 Korte omschrijving 293
20.3 Uitgangspunten 296
20.4 Doelgroep 298
20.5 Beschrijving 298
20.6 Therapeutische valkuilen en oplossingen 306
20.7 Wetenschappelijke onderbouwing 307
20.8 Conclusie 307
20.9 Samenvatting 308

21 Oplossingsgerichte gespreksvoering 309
Fredrike Bannink
21.1 Inleiding 309
21.2 Korte omschrijving 309
21.3 Uitgangspunten 311
21.4 Doelgroep 313
21.5 Oplossingsgerichte gespreksvoering 313
21.6 Wetenschappelijke onderbouwing 319
21.7 Conclusie 320
21.8 Samenvatting 320

22 Lichaamsgerichte mentalisatiebevorderende therapie 321
Jaap Spaans
22.1 Inleiding 321
22.2 Korte omschrijving 322
22.3 Uitgangspunten 323
22.4 Doelgroep 325
22.5 Beschrijving 325
12 Handboek behandeling van somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten
22.6 Therapeutische valkuilen en oplossingen 334
22.7 Wetenschappelijke onderbouwing 335
22.8 Conclusie 336
22.9 Samenvatting 336

23 Eye movement desensitisation and reprocessing 337
Carlijn de Roos en Yanda van Rood
23.1 Inleiding 337
23.2 Korte omschrijving 337
23.3 Uitgangspunten 339
23.4 Doelgroep en indicatiestelling 340
23.5 Beschrijving 342
23.6 Therapeutische valkuilen en oplossingen 347
23.7 Wetenschappelijke onderbouwing 348
23.8 Conclusie 348
23.9 Samenvatting 349

24 Hypnotherapeutische interventies bij de conversiestoornis 351
Marleen Tibben en Kees Hoogduin
24.1 Inleiding 351
24.2 Korte omschrijving 353
24.3 Uitgangspunten 353
24.4 Doelgroep 354
24.5 Hypnose 354
24.6 Therapeutische valkuilen en oplossingen 362
24.7 Wetenschappelijke onderbouwing 363
24.8 Conclusie 363
24.9 Samenvatting 364

25 Graded activity en exposure in vivo 365
Albere Köke, Ivan Huijnen, Mario Geilen en Marlies den Hollander
25.1 Inleiding 365
25.2 Korte omschrijving 365
25.3 Uitgangspunten 366
25.4 Doelgroepindicaties en contra-indicaties 367
25.5 Beschrijving 367
25.6 Therapeutische valkuilen en oplossingen 373
25.7 Wetenschappelijke onderbouwing 374
25.8 Conclusie 375
25.9 Samenvatting 375

26 Bevorderen van Lichaamsbewustzijn met lichaamsgerichte therapie 377
Hanneke Kalisvaart en Lia van der Maas
26.1 Inleiding 377
26.2 Korte omschrijving 378
26.3 Uitgangspunten 379
26.4 Doelgroep 380
26.5 Psychomotorische therapie voor patiënten met SOLK in de praktijk 381
26.6 Therapeutische valkuilen en oplossingen 383
26.7 Wetenschappelijke onderbouwing 383
26.8 Conclusie 385
26.9 Samenvatting 385

27 Sensorimotorische psychotherapie 387
Jaap Spaans, Hanneke Kalisvaart en Kosse Jonker
27.1 Inleiding 387
27.2 Korte omschrijving 387
27.3 Uitgangspunten 388
27.4 Doelgroep 390
27.5 Beschrijving 391
27.6 Therapeutische valkuilen en oplossingen 400
27.7 Wetenschappelijke onderbouwing 401
27.8 Conclusie 401
27.9 Samenvatting 402

28 Ergotherapie 403
Marieke Lindenschot, Debby Rijnbeek, Ton Satink en Ria Nijhuis-van der Sanden
28.1 Inleiding 403
28.2 Korte omschrijving 404
28.3 Uitgangspunten 405
28.4 Doelgroep 409
28.5 Beschrijving 409
28.6 Therapeutische valkuilen en oplossingen 414
28.7 Wetenschappelijke onderbouwing 414
28.8 Conclusie 416
28.9 Samenvatting 416

29 Systeemtherapie 417
Kris Decraemer en Ellen Reijmers
29.1 Inleiding 417
29.2 Korte omschrijving 417
29.3 Uitgangspunten 419
29.4 Doelgroep 422
29.5 Beschrijving 422
29.6 Therapeutische valkuilen en oplossingen 428
29.7 Wetenschappelijke onderbouwing 429
29.8 Conclusie 430
29.9 Samenvatting 430

30 Medicamenteuze behandeling 431
Doeke Keizer
30.1 Inleiding 431
30.2 Korte omschrijving 431
30.3 Uitgangspunten 432
30.4 Doelgroep 433
30.5 Beschrijving 433
30.6 Therapeutische valkuilen en oplossingen 444
30.7 Wetenschappelijke onderbouwing 445
30.8 Conclusie 445
30.9 Samenvatting 445

Literatuur 447
Register 477