Team school

INLEIDING 9

I SCHOOLONTWIKKELING VIA LEERGEMEENSCHAPPEN 13

1. Introductie van leergemeenschappen 15
1.1. Wat zijn leergemeenschappen? 15
1.2. Hoe krijgen leergemeenschappen vorm? 16
1.3. Wat zijn belangrijke randvoorwaarden van leergemeenschappen? 18
1.3.1 Startvoorwaarden 19
1.3.2 Procesvoorwaarden 20
1.4. Het DNA van leergemeenschappen 22

2. Introductie van het ‘GO ALL for learning’ model 25
2.1. Visie op professionalisering als vertrekpunt 25
2.2. Professionalisering via leergemeenschappen 26
2.3. De rol van de schoolleider 28
2.4. Naar een GO ALL-model van schoolontwikkeling via leergemeenschappen 30
2.4.1. Visie ontwikkelen als basis voor leergemeenschappen 31
2.4.2. Leergemeenschappen opstarten en ontwikkelen 32
2.4.3. Leergemeenschappen inbedden in een GO ALL-traject 33
2.5. Een overzicht van de rol van de schoolleider en de procescoach 34

II VISIE ONTWIKKELEN ALS BASIS VOOR LEERGEMEENSCHAPPEN 45

3. Een ‘toekomstplan GO ALL’ uitwerken 47
3.1. Bestuur en schoolleiders engageren en enthousiasmeren 48
3.2. Samenwerken met pedagogische begeleiders en andere externe deskundigen 53
3.3. Een beleidsteam als leergemeenschap opstarten 57
3.4. De organisatorische krijtlijnen uittekenen 61

4. Een sterke basis leggen door visie te ontwikkelen 71
4.1. Wisselwerken tussen zelfevaluatie, visieontwikkeling en plannen 71
4.2. Investeren in visieontwikkeling via opstartdag(en) 73
4.3. Verdiepen van leidende principes via leergemeenschappen 76
4.4. Een schoolontwikkelingsplan (op lange termijn) uitwerken 79

III LEERGEMEENSCHAPPEN OPSTARTEN EN ONTWIKKELEN 87

5. Procescoaches motiveren en opleiden 89
5.1. Procescoaches voorbereiden op de opstart van de leergemeenschap 89
5.2. Procescoaches opleiden 100

6. Leergemeenschappen opstarten 107
6.1. Bottom-up schoolontwikkeling stimuleren 107
6.2. Zorgen voor een duidelijke en motiverende opstart 110
6.3. Samen concrete thema’s kiezen via een brainstormtechniek 111
6.4. De leergemeenschap concreet plannen 115
6.5. Samen het verslag maken als leidraad voor volgende sessies 118

7. Leren discussiëren, cocreëren en… stretchen 122
7.1. Inhoudelijk stimuleren vanuit leidende principes en een kwaliteitskader 122
7.2. Durven stretchen waar nodig met een kwaliteitstoets 124
7.3. Expertise binnenhalen 126
7.4. Inspelen op groepsdynamische processen 127
7.4.1. Een positieve basis 127
7.4.2. Omgaan met niet (direct) bedreigende houdingen en gedragingen 128
7.4.3. Omgaan met procesbedreigende houdingen en gedragingen 129
7.5. Blijven inspelen op organisatorische processen 134
7.5.1. Groepsgrootte 134
7.5.2. Afspraken opvolgen en inspelen op disfunctionerende leden 135
7.6. Uitgewerkte materialen toetsen aan de praktijk 136
7.7. Professionaliseren door meer complexe uitdagingen aan te gaan 137

IV LEERGEMEENSCHAPPEN INBEDDEN IN EEN GO ALL-TRAJECT 141

8. De ontwikkeling van leergemeenschappen ondersteunen 143
8.1. Structureel ondersteunen 144
8.2. Mentaal ondersteunen 145
8.3. Inhoudelijk ondersteunen 146
8.4. Procescoaches ondersteunen via intervisie 147
8.5. De werking van de leergemeenschap (zelf) evalueren 152

9. Schoolontwikkeling verbreden via andere leergemeenschappen en vormen van leren 160
9.1. Nagaan welke andere leergemeenschappen nodig zijn voor schoolontwikkeling 161
9.1.1. Leergemeenschappen organiseren in lijn met kernprocessen 162
9.1.2. Klassenraden of zorgteams als leergemeenschappen 169
9.2. Interactie organiseren met andere vormen van functioneren en leren 172
9.2.1. De leerkracht als autonoom functionerende professional koesteren 172
9.2.2. Informeel samenwerken en leren 174
9.2.3. Co- en teamteaching 174
9.2.4. Wisselwerken met klassieke nascholingen 176
9.2.5. Netwerkleren buiten de school 177
9.2.6. Evenwichten zoeken tussen aansturen en zelfsturing 180

10. Leergemeenschappen verankeren in de schoolwerking 183
10.1. Procescoaches als ‘teacher leaders’ verankeren in een beleidsteam 185
10.2. Leerkrachten waarderend coachen 188
10.2.1. Individueel coachen van leerkrachten 188
10.2.2. Leergemeenschappen inzetten voor peercoaching 190
10.3. Het leren verbreden tot de hele school als leergemeenschap 191
10.4. Herstructureren en redesignen 193
10.4.1. Professionaliseringstijd structureel verankeren 193
10.4.2. Functies en organisatie herstructureren 194
10.4.3. Personeelsbeleid/HRD hierop afstemmen 195

11. Leergemeenschappen verankeren in groepen van scholen en breder 199
11.1. Bovenschoolse leergemeenschappen opstarten 200
11.2. Gebruikmaken van de schaalgrootte van een scholengroep 205
11.3. Leergemeenschappen voor schoolleiders (LGS) opstarten 213
11.4. Wisselwerken tussen scholengroepen, PBD en externe experts 217

UITLEIDING 221
BIBLIOGRAFIE 225