Onderneming, digitalisering en data

Vorig jaar is het eeuwfeest van de Vereeniging Handelsrecht uitbundig gevierd zowel in geschrifte als met een bijzondere algemene vergadering van leden in het historische Amsterdamse pand de 'Rode Hoed'. In het jubileumboek zijn bijdragen gepubliceerd die op de hoofdgebieden van het handelsrecht het verleden en met name de toekomst hebben verkend. In veel van die bijdragen is aan de orde gekomen dat technologische ontwikkelingen, en in het bijzonder de stormachtig voortschrijdende digitalisering van de samenleving, het handels- en ondernemingsrecht nu al beïnvloeden en nog in verstrekte mate zullen gaan beïnvloeden. De preadviezen van dit jaar verkennen de thematiek nader en richten het vizier specifiek op de effecten van de digitalisering voor ondernemingen en de daarmee samenhangende juridische vragen. Die verkenning vindt plaats in twee preadviezen die in hoge mate complementair zijn en aanzetten tot een verdere doordenking van het handels- en ondernemingsrecht in relatie tot die snel voortgaande ontwikkeling.

In haar preadvies Reflecties over de impact van de digitale revolutie op corporate governance van Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen behandelt prof. mr. Lokke Moerel de uitdagingen waarvoor ondernemingen staan in het licht van de digitalisering van de economie en de samenleving. Een cruciaal onderdeel daarvan is de exponentieel groeiende betekenis van data. De huidige economie is steeds meer georiënteerd op digitale platforms en de massieve gegevensverwerking die daarbij hoort. Moerel illustreert de enorme impact daarvan op het bestaan van ondernemingen. Om ondernemingen te kunnen sturen en besturen in tijden van majeure veranderingen en de daarmee gepaard gaande disrupties, zal in haar opvatting in ondernemingen tot op het hoogste niveau anders aangekeken moeten worden tegen, en anders omgegaan moeten worden met de uitdagingen van de digitale samenleving. In het hart daarvan spelen data en dataverwerking een beslissende rol.

In hun preadvies Caleidoscopische handhaving en datagebruik van ondernemingen bespreken mr. Svetlana Yakovleva, mr. Wessel Geursen en mr. Axel Arnbak hoe om te gaan met de afweging van de belangen van ondernemingen in hun jacht op data en persoonsgegevens en het belang van personen om die gegevens voor zichzelf te houden. Zij onderkennen daarbij dat data, en met name persoonsgegevens, de nieuwe olie van het internet zijn en de nieuwe valuta van de digitale wereld. De beschouwing van deze preadviseurs strekt zich uit tot de vraag of voor een zinvolle afweging en handhaving van het recht niet juist de perspectieven van het consumentenrecht en het mededingingsrecht een rol moeten spelen. Eén van hun constateringen is dat het databeschermingsrecht zo breed is opgezet het zo langzamerhand de 'law of everything' gaat worden en handhaving uitsluitend door de databeschermingsautoriteiten behalve niet goed mogelijk, wellicht ook niet zonder meer het meest gewenst is.