Privaatrecht in context

Inleiding 13

1 Het perspectief: contextualisme 21
1 Inleiding 21
2 Betekenis en context: enkele voorbeelden 22
3 Casuïstische rechtsvinding 26
4 De stelling van het contextualisme 30
5 De contextualisering van de rechtsorde 33
6 Twee paradigma’s van privaatrechtswetenschap 37
7 Methodenstrijd 40
8 De wending naar het taalgebruik 43
9 Wat doen civilisten? 46

2 Het begrip: wat is privaatrecht? 51
1 Inleiding 51
2 Een onrechtmatig leven 52
3 Een model van privaatrecht 55
4 Drie rechtstheorieën 65
5 Drie tussenposities 72
6 De transnationale dimensie 78
7 Samengevat: het domein en de grenzen 80

3 De geschiedenis van privaatrecht(swetenschap) 83
1 Inleiding 83
2 De oorspronkelijke eenheid van het privaatrecht 84
3 Een wonderbaarlijke wedergeboorte 87
4 Van jus commune naar nationaal recht 92
5 Pandektenwetenschap en legisme 97
6 Externe differentiatie 101
7 Samenwerking en concurrentie 110
8 Interne differentiatie 112
9 Het standaardbeeld van rechtswetenschap 114
10 De toekomst van het privaatrecht: crisis of overgang? 118

4 Taal en interpretatie: het privaatrecht als taalspel 121
1 Inleiding 121
2 Privaatrecht als systeem van begrippen 123
3 Interpretatie: ‘er staat niet wat er staat’ 130
4 Argumentatie: ‘over alles valt te twisten’ 136
5 De grenzen van het privaatrechtelijke discours 143
6 Morele en politieke implicaties: ‘recht van spreken’ 145

5 Het ambacht van de civilist: kennis, kunde en karakter 151
1 Inleiding 151
2 Een advocaat in bedrijf 152
3 Het onderscheid tussen professionele en wetenschappelijke kennis 158
4 Kennis en kunde 162
5 Het verband tussen professionele en wetenschappelijke kennis 169
6 De professionele kennis van de civilist 172
7 Technische rationaliteit 174

6 De waarden van het privaatrecht 179
1 Inleiding 179
2 Corrigerende en verdelende rechtvaardigheid 181
3 Vrijheid, gelijkheid en broederschap 185
4 De constitutionalisering van het privaatrecht 188
5 De Europeanisering van het privaatrecht 191
6 De maatschappelijke context: de multiculturele samenleving 194
7 De politieke context: de democratische rechtsstaat 202
8 De waarde van het privaatrecht 207

7 De methode van het privaatrecht 209
1 Inleiding 209
2 Twee perspectieven op causaliteit 210
3 De maatschappelijke context 213
4 De rol van de rechter in de democratische rechtsstaat 216
5 De civiele rechter en de geschilbeslechting 219
6 Rechtsvinding in het concrete geval 221
7 De rechtswetenschappelijke onderzoeker en de rechter 227
8 Het standaardbeeld en een methodenstrijd 230
9 Twee tradities, twee paradigma’s 233
10 Terug naar de rechtswetenschap 237
11 Enkele consequenties 240
10 Privaatrecht in context

8 De discipline van het privaatrecht 245
1 Inleiding 245
2 Het rechtszekerheidsbeginsel 247
3 ‘The quest for certainty’ 249
4 Het humanisme van de Renaissance (1550-1630) 251
5 De overgang naar de moderne tijd (1580-1630): behoefte aan zekerheid 254
6 Het bouwwerk van het modernisme 258
7 De overgang naar de postmoderne tijd (1850-1920): verlies aan zekerheid 262
8 Postmodernisme: fragmentarisering of humanisering? 265
9 De formatie en deformatie van disciplines 267
10 Terug naar het privaatrecht 272

9 De professie van de civilist: op zoek naar identiteit 277
1 Inleiding 277
2 De professies en hun ontwikkeling 279
3 Van algemene vorming tot veelvormig onderwijs 284
4 Van ‘nobile officium’ tot ‘zaak van negotie’ 287
5 Over magistraten, dienstverleners en beleidsvoerders 291
6 Naar een nieuwe conceptie van de juridische professie? 296
7 Professionele idealen en de rechtspraktijk 300
8 Op zoek naar identiteit 312

Uitleiding 315
Literatuur 319