Van fraude tot netwerken: Shortlist Managementboek van het Jaar 2019

Broken Business

Het eerste boek is Broken Business van José Hernanez, een boek over een immer actueel thema, te weten fraude. In zeven stappen laat de auteur zien hoe je na fraude de integriteit van het bedrijf herstelt, en je organisatie zo inricht dat frauderen lastiger zo niet onmogelijk wordt. De belangrijkste les is dat je fraude nooit onder de pet moet houden. Hoe verleidelijk ook omdat dan de dagelijkse bedrijfsvoering niet wordt verstoord. Maar de reden waarom fraude regelmatig voorkomt, is net zo belangrijk. ‘Hebzucht’, zo zegt Hernandez tegen CNN. ‘Daarnaast bezwijken zeker de stermanagers nogal eens onder de druk van presteren, telkens wordt de grens een stukje verlegd om de beloofde resultaten te halen. Telkens wordt er dan geknibbeld aan de integriteit.’ Hernandez pleit ervoor dat er altijd mensen meekijken als het gaat om grote beslissingen. ‘En kijk naar het gedrag. Wie betaalt bijvoorbeeld de koffie bij een privéafspraak, de zaak of de persoon zelf? Kleine dingetjes die kunnen wijzen op meer.’ Want een grote fraude of crisis is nooit toeval, nooit een ‘perfect storm’ maar altijd een combinatie van ‘kleine problemen’ die niet aangepakt worden en een complexe omgeving die fraude toelaat. Hoewel het boek duidelijk de VS als homebase heeft, is het niettemin nuttig voor Hollandse ‘poortwachters’ en managers. Zo is de lijst met absolute don’ts universeel: 1. Onthoofd nooit de boodschapper. 2 Bagatelliseer het niet. 3. Zoek het tot op de bodem uit. 4. Zeg niet: bewijs het maar. 5. Doe niet alsof er niets aan de hand is. 6. Denk niet dat het een rotte appel is. Meestal is de mand rot. En een laatste advies: koester klokkenluiders!

Business Aikido

Boek nummer twee is Business Aikido van Peter Hoogeveen. De ondertitel zegt alles: ‘Succesvol zijn dankzij krachtige principes uit de Japanse krijgskunst’. Met andere woorden: een ontmoeting tussen de westerse manier van werken en de Japanse krijgskunst aikido. ‘Business aikido is’, zo zegt de auteur, ‘een aanpak die is gericht op het ontwikkelen van jezelf als mens en als professional. Centraal staat het leren van ervaringen. Een uitgangspunt hierbij is dat een evenwichtig mens ook een betere professional is en veel beter in staat is om met anderen samen te werken. Business aikido is gericht op het herkennen van onbewust contraproductief gedrag bij jezelf en het aanleren van alternatief gedrag. Vanuit de juiste grondhouding kun je met kleine aanpassingen in houding en gedrag een groot effect bereiken.’ De kracht van business aikido is dat je tegenstanders niet uitschakelt maar juist inschakelt. ‘In business aikido gaat het er niet om je te wapenen om nog beter te kunnen ‘vechten’ in de competitieve zakenwereld, maar om het ontwapenen van anderen. Harmoniëren in plaats van nog meer kracht zetten.’ In het bedrijfsleven denkt men ten onrechte dat het gaat om macht, terwijl het toch echt draait om invloed. ‘Macht is ‒ hoewel sommige machthebbers het lang volhouden ‒ altijd eindig doordat het ongelijkwaardigheid impliceert. Ergens ontstaat weerstand, gericht op het beëindigen van het machtsverschil. Business aikido laat zien dat je zeer invloedrijk kunt zijn zonder anderen onder druk te zetten. Dus op basis van gelijkwaardigheid, dus duurzaam. Het werkt heel direct, in iedere situatie en voorbij verschillen in cultuur, generatie of communicatiestijlen. Dit maakt het interessant voor iedere professional die echt een verschil wil maken!’

Building Tribes

Het derde boek is Building Tribes (het vervolg op De Corporate Tribe dat verkozen werd tot Managementboek van het Jaar 2016) van het schrijversduo Jitske Kramer en Danielle Braun. Deze reisgids voor organisaties geeft antwoord op de prangende vraag: hoe dan? Hoe schep je een excellente cultuur, hoe maak je een tribe van je organisatie, welke antropologische lessen kun je toepassen als leider, veranderaar, consultant? In De Corporate Tribe kregen de lezers een soort spoedcursus antropologie over hoe je een organisatiecultuur kunt leren kennen en veranderen, Building Tribes is het antwoord op de vraag hoe je culturen kunt vormen. De kern is ‘samen’. Samen allerlei dingen gaan regelen. Samen creëer je manieren van doen, spreek je af wat goed en fout gedrag is. ‘Je gaat vergaderen, afspraken maken, conflicten oplossen, sorry zeggen, nieuwe mensen welkom heten, afscheid nemen…. Wij hebben gekeken hoe mensen dit op allerlei plekken in de wereld aanpakken en hebben dat vertaald naar de organisatiecontext. Kort samengevat betekent dit minder vergaderen en meer kampvuren aansteken.’ Aldus Jitske Kramer. Dus geen organisatie besturen, maar een community bouwen. Volgens Kramer ‘heb je dan te maken met een levend geheel van relaties, hoop, angst en liefde en dat moet je allemaal regelen. In de hele wereld gaat dat regelen gepaard met rituelen, maar in organisaties lijken we dit vaak uit efficiëntie-overwegingen te vergeten. Wat dus juist veel inefficiëntie oplevert. Ons boek is geen pleidooi voor chaos, maar voor het besef dat het geen chaos hoeft te worden als je gewoon een beetje aandacht voor elkaar hebt.’

Alles transactie

Het vierde boek, Alles transactie van Shikko Nijland, Chiel Liezenberg, en Douwe Lycklama, weet alles over data, de ongekende kansen van het transactionele internet, en vooral vertrouwen. Een oproep eigenlijk om dat digitale vertrouwen beter te gaan organiseren. Op dit moment verzorgen grote instituten dat vertrouwen dat we hebben in onze digitale interacties via het internet. Die doen dat door data te verzamelen over de actoren en die data in te brengen om een interactie tot stand te brengen. Institutioneel vertrouwen heet dat. Maar dit model staat zwaar onder druk, en is onvoldoende geschikt voor de volgende fase. Tijd voor een ander model, volgens de auteurs. ‘Het alternatief is om vertrouwen meer te baseren op harde technologie van het medium (internet) zelf dan op processen van organisaties. Wij noemen dat infrastructureel vertrouwen en het transactionele internet. Heel concreet: jij krijgt zelf controle over jouw data. Dus als jij interacteert met een ander via bijvoorbeeld Facebook, wordt de data hiervan decentraal vastgelegd in het internet zelf. Jij, de ander en Facebook hebben vervolgens alle drie toegang tot deze data. Nu is Facebook feitelijk de enige die hierover beschikt. Die kan daar van alles mee. Dat voelt steeds minder goed.’ De auteurs realiseren zich dat zo’n overgang niet zomaar gaat, maar een keuze is er eigenlijk niet. ‘Je ziet nu al de eerste rafels aan dat model met gecentraliseerde data. Kijk alleen al naar datalekken of ‘fake news’. Als we het op zijn beloop laten, wordt het alleen maar erger. Dan erodeert het vertrouwen in het hele internet, en moeten we weer alles cash gaan betalen.’

Netwerken met energie

Het vijfde en laatste genomineerde boek, Netwerken met energie, is van de hand van Eelke Wielinga en Sjoerd Robijn. Een boek als gereedschap. Het biedt concepten en taal voor wie anderen wil mobiliseren om samen aan oplossingen te werken. En dat is nodig want het werken in netwerken wordt steeds belangrijker. Energie speelt daarin een belangrijke rol. Als iedereen energiek aan de slag gaat met een project, dan is die energie voelbaar voor alle betrokkenen. Toch weten we niet veel over het verloop van het netwerkproces, als we er middenin zitten. De auteurs onderscheiden gezonde en ongezonde netwerken. ‘Netwerken van mensen zijn ecosystemen. Een ecosysteem is een netwerk van levende planten en dieren. Een gezond ecosysteem houdt zich in stand en plant zich voort. De verbanden waarin mensen hun samenleving vormgeven, opereren volgens dezelfde ordenende principes die we in het boek beschrijven. Ze kunnen gezond zijn en je veiligheid geven. In dat geval maak je er graag deel van uit. Je geeft zo energie aan het netwerk en dit vergroot weer de bereidheid tot inzet en afstemming van anderen. Een netwerk kan je ook energie kosten; je inspanningen leveren je naar verhouding te weinig op. Dit is een ongezond netwerk.’ Een belangrijk kenmerk van gezonde netwerken is ‘vitale ruimte’, de crux voor meerwaarde. ‘Wanneer er vitale ruimte is, stemmen mensen hun inzet op elkaar af. Ieder individu geeft vrijheden op in ruil voor wat de samenwerking oplevert. De interactie in het netwerk beweegt zich tussen de polen van het ik en het wij. Aan de wij-pool eist het netwerk van de leden dat zij zich conformeren aan regels en afspraken. Wie te ver hiervan afwijkt, krijgt sancties en riskeert uitsluiting. Maar individuen verlangen ook een eigen ruimte waarin zij zich veilig voelen en hun kwaliteiten kunnen tonen. Wie te veel wordt beperkt in zijn vrijheden wordt boos. Dat geeft energie om de eigen ruimte op te eisen en te bewaken. Aan de ik-pool verliest het individu de bescherming van het netwerk en het gevoel zinvol te zijn. De bereidheid om af te stemmen neemt dan weer toe.’

De winnaar van het Managementboek van het Jaar 2019 wordt bekendgemaakt op het Managementboekengala, dat plaatsvindt op 18 april 2019, en in een speciale editie van onze nieuwsbrief.