Op werkdagen voor 23:00 besteld, morgen in huisGratis verzending vanaf €20
Achtergrond
Karaoke Kapitalisme - Interview met Kjell Nordström en Jonas Ridderstråle
0|8 juni 2004|7-10 minuten leestijd
"Zlatan is een geweldige voetballer". Met deze stelling opent de quiz 'Hoe karaoke bent u?' op de wervende internetsite van het boek. Jonas Ridderstråle lacht als dit statement op tafel komt. Hij houdt van sport, van voetbal, en - jazeker - van Zlatan Ibrahimovic, de ster-aanvaller van het Zweedse nationale team. "Hij is zeker niet karaoke, zelfs de antithese ervan. Extreem individualistisch en bijzonder eigenzinnig, maar mede daardoor ook inventief en briljant." Bij Ajax weten ze er alles van. De Zweedse wonderjongen kwam als 20-jarige, ongeslepen diamant naar Amsterdam maar liet zich niet gemakkelijk inpassen in het team en de te volgen strategie. Toch scoorde hij telkens weer op de meest belangrijke momenten, vaak op subtiele en onnavolgbare wijze. Zlatan Ibrahimovic verdeelt daarom de aanhang langs een scherpe scheidslijn: de een loopt met hem weg, de ander verguist hem. Het hardnekkige gerucht gaat dat hij naar Italië vertrekt.. Ridderstråle: "Dat is precies de moeilijkheid van talenten: ze gedijen alleen als ze in goede aarde vallen. De crux van een goed voetbalteam is de juiste balans tussen individualisme en collectiviteit - dat geldt evenzeer voor bedrijven. Die balans is vaak een delicaat en tijdelijk evenwicht, waarbij het niet alleen om de grote sterren gaat. De kunst is om in een organisatie gewone mensen buitengewone dingen te laten doen."
Vijfduizend Post-it Notes
Met Zlatan raken we meteen het hart van 'Karaoke Kapitalisme'. Het boek is een luid en duidelijk manifest om 'eigen' en 'anders' te durven zijn in een wereld vol nep en namaak. Nordström en Ridderstråle sloegen zelf in 1999 deze weg al in met het boek 'Funky Business; Talent makes Capital dance.' De vernieuwende kijk op zaken doen van de twee jonge academici/docenten en daarnaast ondernemers/consultants uit Stockholm - fris verpakt en geschreven in snelle, eigentijdse taal - groeide uit tot een internationale bestseller.
'Funky Business' rolde op 9 september 1999 in eerste druk van de persen. Midden in de hype van internet, dot-com's en e-commerce. "Wat is er gebeurd sinds ons vorige boek? Waarom is dat gebeurd? Wat zijn de gevolgen daarvan voor de maatschappij, organisaties en individuen overal ter wereld? Deze drie vragen vormen de rode draad van ons onderzoek," schrijven Nordström en Ridderstråle nu in het voorwoord van 'Karaoke Kapitalisme', dat ze omschrijven als "een poging tot een horizontale analyse, waarbij veranderingen op diverse terreinen en bij alle rangen en standen in elkaar worden geknutseld tot een mozaïek van onze chaotische tijden." Zoals in de hedendaagse muziek sprake is van componeren en sampling, zo hebben ze zelf oude feiten en gedachten op een nieuwe manier samengebracht tot nieuwe ideeën met behulp van maar liefst vijfduizend Post-it Notes.
Bij het samenstellen van dat veelkleurige mozaïek hebben Nordström en Ridderstråle zich zeker niet laten leiden door de sombere stemming van de afgelopen jaren. Doemdenken komt niet voor in hun jargon. Mede door hun humoristische kijk op de wereld en het leven ademt hun boek een prettig, aanstekelijk positivisme. "Juist in moeilijke tijden durf je te denken over het ondenkbare," citeren ze Intel-voorzitter Andy Grove. En vervolgens noemen ze enkele opmerkelijke tekenen aan de wand dat het ondenkbare misschien dichter bij is dan we vermoeden: "De beste rapper is blank, de beste golfer is zwart, Frankrijk beschuldigt de VS van arrogantie en Denemarken stuurt een miniduikboot naar een woestijnoorlog. In een dergelijke gekke, gekwelde tijden waarin alles mogelijk is, is het enige waarvoor men echt bang hoeft te zijn de angst zelf."
Mondiale stamgenoten
"We willen mensen aan het denken zetten, zeker niet vertellen wat ze moeten denken. Grote vragen openen deuren, antwoorden sluiten die meestal," stellen de schrijvers. "Daarnaast willen we mensen wapenen met de machtigste concurrentietroef van deze tijd: kennis. Want de succesvolle ondernemer van vandaag weet hoe de wereld in elkaar zit en heeft goed in de gaten wat zich in de samenleving afspeelt. Hij interpreteert de wereld bijna als een socioloog." Voor dat interpreteren van die complexe en chaotische omgeving reiken Nordström en Ridderstråle enkele handvatten aan. Uitgangspunt van hun analyse is dat we leven in een wereld van overvloed. De keuze regeert: We bepalen zelf onze woonplaats, werkgever en levensstijl, het interieur van huis en auto en ons eigen uiterlijk en als het echt nodig is kan zelfs het geslacht worden veranderd. Maar uit die ultieme vrijheid van de welhaast door IKEA ontworpen welvaartsstaat vloeit fragmentatie voort, want voorkeuren worden steeds persoonlijker. Een gevolg van het toenemend individualisme - of juist een van de oorzaken ervan? Hoe dan ook, de collectieve verzorgingsstaat zien we niet meer zitten, liever kiezen we voor de jungle van de vrije markt. Terwijl het materialisme heer en meester is en noch de kerk, noch de staat betekenis geven aan het leven, zoeken individuen zingeving bij of verdrijven ze de eenzaamheid met biografisch gelijkgestemden, bijvoorbeeld via internet. Zo ontstaan gemeenschappen van mondiale stamgenoten, van milieuactivisten tot David Beckham-adepten.
Een hoofdrol is weggelegd voor de technologie. Die stelt ons in staat om langer en rijker te leven - als we tenminste het kapitaal of de competenties hebben. Want uiteindelijk komt de macht terecht bij degenen die de kennis hebben om alle aangeboden informatie te doorgronden. Niet de regelvolgers maar de regelmakers en regelbrekers zullen daarbij de voorlopers zijn, voorspellen de twee Zweden.
Mobiele monopolies
Deze ontwikkelingen hebben verstrekkende gevolgen voor bedrijven. "De klant bepaalt," aldus de kop boven een van de hoofdstukken. "Een overdaad aan markten, overvloedige voorraden, steeds meer producten die gemeengoed worden en goedkope informatie. Dat zijn de juiste ingrediënten voor een perfecte concurrentiestrijd. Tegenwoordig hebben de consumenten de touwtjes in handen." Maar ook op een tweede front moeten ondernemingen keihard slag leveren. "Getalenteerde individuen zijn mobiele monopolies met een universeel paspoort. Ze hebben de sleutel in handen voor concurrentie, het schaarse middel: competentie. Managers en politici moeten leren omgaan met mensen die vrij zijn om te weten, gaan, doen en zijn", stellen Nordström en Ridderstråle onomwonden.
Uiteindelijk komt het in het karaoke kapitalisme neer op één cruciale keuze, zowel voor het individu als voor een organisatie of regio: anderen na-apen of je eigen toekomst creëren. "Met benchmarking en best practice schop je het niet verder dan de middelmaat. Probeer niet, net als zoveel anderen, een mini-GE te worden. Don't imitate - innovate," aldus de twee Zweden. En nog iets: beperk dat zeker niet alleen tot het rationele (lees technologische) vlak, want de kansen liggen in toenemende mate in de sfeer van het emotionele. "De mens is geen rationeel wezen. Kijk naar al die succesvolle goochelaars van gevoelens, zij weten dat ze de imperfecties van de mens kunnen uitbuiten door hem te verleiden of te verdoven. Negenennegentig procent van alle spam gaat over producten die eeuwige jeugd, eeuwig leven, eeuwige rijkdom, eeuwige viriliteit en eeuwig geluk beloven. Het gaat om het verhaal, om de identiteit, om branding. Echt groot wordt je als bedrijf door sterk te zijn én sexy."
Gemeenschappelijke droom
In de mondiale race hebben de Verenigde Staten een flinke voorsprong op Europa, vinden Nordström en Ridderstråle. "Amerika heeft die gewenste identiteit, is sexy. Het is eigenlijk geen natie, maar een gemeenschappelijke droom. Talenten gaan daarheen vanwege die droom: om de kansen die er liggen te benutten. Zie Arnold Schwarzenegger - van Oostenrijkse jongen via showbizz tot gouverneur. En dat binnen één mensenleven. Europa mist zo'n verhaal. Het kost zeker een paar generaties, pakweg 150 jaar, om een Nederlander te worden, 400 jaar voordat je een Zweed bent, en misschien wel 600 jaar voordat je je Fransman mag noemen. Bovendien is de EU geboren vanuit een negatieve filosofie: niet opnieuw de nachtmerrie van de Tweede Wereldoorlog."
Het gaat dus helemaal niet goed met de zogenaamde Lissabon-doelstelling van de EU uit het jaar 2000 om in 2010 economisch de meest competitieve regio te zijn. Integendeel, vier jaar later is de achterstand alleen maar toegenomen. Amerika klakkeloos proberen te kopiëren heeft echter geen zin, stellen ze. "Europa moet op zoek naar eigenheid, moet anders willen zijn. Misschien dat het zich kan profileren als het werelddeel dat gaat voor quality of life. Competitie heeft in elk geval geen zin als je al ziet dat je niet kunt winnen. Je moet competitie juist vermijden door via innovatie een tijdelijk monopolie te creëren."
Zelf geven Nordström en Ridderstråle in ieder geval het goede voorbeeld. Ze koesteren zorgvuldig het imago van 'rebels with a cause', kaalgeschoren en gestoken in creatief zwart, met dito puntschoenen en bril. Een verademing in het wereldje van de managers-in-pak. Voor wie het nieuws, de kranten en de literatuur bijhoudt klinkt hun boodschap op zich niet revolutionair. Maar hij is in ieder geval 'anders' verpakt - smakelijk, hedendaags, toegankelijk. Funky Business scoorde onlangs een 16e plaats op de ranglijst van beste business-boeken aller tijden, opgemaakt door de grote uitgeverij Bloomsbury aan de hand van een enquête onder duizenden vooraanstaande managers over de hele wereld. Het hippe duo geeft inmiddels lezingen (gigs in hun eigen woorden), workshops en interviews van Zweden tot Zuid-Afrika en van Beijing tot Boston. Ze veroverden vorig jaar de 21e plaats op de bekende Thinkers 50 ranglijst van meest invloedrijke goeroes in het bedrijfsleven, pal achter Bill Gates - met Peter Drucker, Michael Porter en Tom Peters als top-3. Zoals de omslag van 'Karaoke Kapitalisme' vermeldt: "Dit boek leert ons hoe we succesvol kunnen concurreren en hoe we een fantastisch leven kunnen leiden terwijl we ons brood verdienen."
Deze website maakt gebruik van verschillende soorten cookies.
Sommige cookies worden geplaatst door diensten van derden die op onze pagina's worden weergegeven.
Om deze externe content te kunnen tonen is nodig dat u toestemming geeft voor het zetten van persoonlijke en marketingcookies.
U kunt uw toestemming op elk moment wijzigen of intrekken.
In onze cookieverklaring vindt u meer informatie.