Ik trof een mooi en aansprekend beeld aan in uw boek: u vergelijkt coaching, en dan met name de online versie daarvan, met de biechtstoel en met de sofa van Sigmund Freud, die er op den duur voor zorgde niet zichtbaar te zijn voor de cliënt. Staat coaching in een traditie van biechten en psychoanalyse?
Nee, coaching is van oorsprong een managementinstrument, een gesprekstechniek om de ander te motiveren. Je kunt beter een vergelijking maken met sportcoaching, maar dan met het doel de ander aan het denken te zetten. Coaching is positief gericht en het doel is tot concrete daden te komen. In die zin is het dus heel bruikbaar voor mensen die 'vastgelopen' zijn en door de bomen het bos niet meer zien. Biechten en psychoanalyse vervullen een andere functie. Biechten is gericht op vergeving van daden in het verleden. In die zin is deze praktijk ook wel toekomstgericht (de ziel wordt immers gezuiverd door Gods genade), maar niet noodzakelijk concreet. Psychoanalyse is gericht op het psychisch herstel van relaties die in het eerste begin van het leven zijn beïnvloed. Ik heb de vergelijking met online coaching - dat dus ook weer veel verschilt van face-to-face coaching - gemaakt om iets duidelijk te maken over de vorm, de praktische setting. Je zit alleen in een ruimte. De ander is er feitelijk niet en acteert dus ook niet direct. Je vertelt je verhaal zonder afleiding en interrupties. De psychische activiteit kan dus in alle rust plaatsvinden, net als in de biechtstoel, waar de priester alleen maar luistert, en op de sofa van Freud, waar hij overwegend zwijgend achter zat.
U beschrijft uiteenlopende voordelen van online coaching: mensen kunnen thuis, in hun eigen omgeving, nadenken over hun situatie en worden gedwongen zelf goed na te denken omdat ze schrijven. Kunt u uitleggen waarom dat voordelen zijn?
De bedoeling van coaching en therapie is dat mensen iets leren, zich ergens bewust van worden of ergens van herstellen. Dit zijn mentale activiteiten die concentratie en toewijding vergen en vaak ook eenzaamheid. Als je niet wordt afgeleid door een ander en ook niet in een onbekende ruimte hoeft te zitten, verloopt zo'n proces beter en sneller. Het schrijven is een fysieke actie - hoe subtiel ook - waarmee je vorm geeft aan je gedachten en gevoelens. Tijdens het schrijven kun je ze preciseren en verbeteren. Daarmee leg je ook vast wat je doet. Dat helpt.
Bent u niet bang dat het door de fysieke afstand lastig is om daadwerkelijk door te dringen tot de kern van de problemen van uw cliënten?
Integendeel. Het is ook niet de bedoeling dat ik doordring tot de ander, dat kan bijna niet. Het is de bedoeling dat de ander doordringt tot zijn eigen wezen. Dat lukt juist beter in eenzaamheid dan met iemand anders in de buurt.
Waarom verkiest u e-mail boven de chatbox? Mijn ervaring met interviews via de e-mail is niet altijd even positief: het is bijvoorbeeld lastig om door te vragen.
Bij online coaching via email werk je een week of meer weken achter elkaar en onderhoud je iedere dag contact. Het is dus een continu proces, een tekst in wording zogezegd. De coach blijft vragen stellen en opdrachten geven en gaat steeds verder.
Voor de cliënt formuleert u doelstellingen: bewustwording en mindfulness, een term die geleend is van het boeddhisme. Kunt u uitleggen wat u met deze twee termen bedoelt?
Bewustwording is het gewaar worden van je gedachten, gevoelens, motieven en automatismen. Dat je niet het een denkt, maar het ander doet. Het is ook ten volle verantwoording kunnen dragen voor je gedrag omdat je weet hoe het in elkaar steekt. Dit is noodgedwongen een korte uitleg, bewustwording is een zeer breed begrip. Mindfulness gaat een stapje verder. Bij dit idee registreer je je gedachten en gevoelens, maar je leert ze ook te beschouwen als voorbijgaand van aard. Wij hechten veel waarde aan het denken, maar veel psychische problemen komen voort uit het te serieus nemen van de gedachtestroom. Als je je daardoor laat leiden, draai je door. Mindfulness kan deze connectie doorbreken. Je bent niet wat je denkt, maar je besteedt aandacht aan je gedachten en alles eromheen. Op die manier leer je de 'vergankelijkheid' ervan te zien.
Voordelen van online coaching zijn de grotere intensiteit en de geringere kosten. Waarom is online coaching intensiever? Is het niet lastiger mensen bij de les te houden? Hoe houdt u ze bij de les?
Ik weet niet of ik ze bij de les houd. Ik probeer wel zo vriendelijk, vakkundig en uitnodigend mogelijk te schrijven. Mensen kiezen zelf voor deze vorm en vinden het aangenaam over zichzelf te schrijven en vervolgens tot antwoorden en oplossingen te komen. De intensiteit zit 'm in de hoge concentratie op de onderwerpen omdat je het ook nog eens allemaal opschrijft.
U bent er ook van overtuigd dat online coaching goedkoper is dan face-to-face werken. De rekensom in uw boek begrijp ik niet helemaal, maar kunt u dat uitleggen?
Een sessie per twee weken duurt netto maximaal 1,5 uur, waarbij je ook nog eens wordt afgeleid door de coach, die vragen stelt, praat en dingen doet. Het eigenlijke proces wordt zich meestal naderhand ingezet, maar vaak is alles na twee weken alweer weggezakt. Bij online coaching zit je misschien iedere dag anderhalf uur te typen - die coach zit ook niet stil, maar dat lees je alleen maar - maar daardoor kan het proces ononderbroken doorgaan. Het is een soort snelkookpan. Eigenlijk zijn het onvergelijkbare methodes, maar als je dat omrekent, kom je tot 100 euro per dag, ofwel minstens 2000 euro per maand. En dan hebben we het nog niet over tijdverlies in de vorm van reistijden gehad.
De titel van het boek, Het succes van online coaching, is tamelijk ondubbelzinnig. U schrijft dat cijfers uitwijzen dat online coaching meer succes boekt dan face-to-face coaching. Zou het niet kunnen zijn dat mensen met kleinere problemen gemakkelijker kiezen voor online coaching en dat daardoor de mate van succes groter is?
Zeker niet. Juist mensen die grote problemen hebben, kiezen vaak voor online coaching. Ze willen in alle rust over zichzelf schrijven, orde in de chaos brengen of van bepaalde klachten af komen. Ik denk trouwens ook dat het niet aan ons is om te beoordelen of iets een groot of klein probleem is. Als iemand er aandacht voor vraagt, dan is er iets aan de hand. Als blijkt dat het snel opgelost is, dan kun je misschien achteraf zeggen dat het een klein probleem was, maar zo voelde het niet. En daar gaat het om.
Kunt u kort uitleggen wat de overeenkomsten zijn tussen online coaching en meditatie?
Je zit alleen achter de computer en je concentreert je op wat er binnen in je gebeurt. Je praat niet en je zit overwegend stil. Het schrijven is een gerichte actie: de gedachten en gevoelens gaan via je vingers naar het toetsenbord en komen in die zin los van jezelf. Je kunt ze teruglezen, beoordelen en vooral wegsturen.
En tot slot: wat is de nieuwe methode waaraan je een hoofdstuk hebt gewijd?
De nieuwe methode is eigenlijk een heel oude methode: het viervoudig pad van de Boeddha. Waarom? Omdat daar een logica en een opbouw in zitten die het schrijfproces structureren, maar niet invullen. Het is een vorm die iedereen begrijpt en die ook vaak vanzelf tot stand komt als het dossier, het persoonlijke betoog van de cliënt zich vormt. Schematisch ziet het er zo uit: Wat is er aan de hand? De huidige situatie dus. Hoe is dat zo gekomen? Met andere woorden: de aanleiding en oorzaken. Wat kun je eraan doen? Denk hierbij aan mogelijkheden, experimenteer met oplossingen. En ten slotte: wat ga je er aan doen? Concreet: wat is het plan.
Over Hans van der Klis
Hans van der Klis is freelance journalist. Hij schrijft regelmatig artikelen voor Managementboek.
