De zelfstandige zonder personeel staat in het brandpunt van de belangstelling. En die belangstelling is niet alleen positief. Er is veel ophef over schijnzelfstandigheid, de afschaffing van de VAR per 1 mei is daarvan een rechtstreeks gevolg. En het moet gezegd: nogal wat opdrachtgevers hebben de VAR de afgelopen jaren misbruikt.
Het is daarom logisch dat de verantwoordelijkheid voor de beoordeling van zelfstandigheid nu deels bij de opdrachtgever wordt gelegd, maar helaas is er nog veel onduidelijkheid over de nieuwe regeling, de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA).
Uiteraard legt de nieuwe editie van het Handboek uit hoe de DBA-modelovereenkomsten werken. Maar minstens zo belangrijk zijn de achtergronden: welke principes liggen eraan ten grondslag? Waar let de Belastingdienst eigenlijk op? En: hoe blijf je uit de gevarenzone?
Want of het nu gaat om de VAR of de huidige DBA: de essentie is dat je als zelfstandige echt eigen baas bent en blijft. Dat je een gezonde praktijk opzet, vanuit je vakkennis en bevlogenheid. Dat je in de positie bent om te onderhandelen en ‘nee' te zeggen als je dreigt te worden uitgeknepen. Schijnzelfstandigheid is namelijk in de eerste plaats een probleem voor de schijnzelfstandige zelf.
Al twintig jaar schrijf ik het Handboek, de oerversie verscheen in 1996 onder de titel Handboek Freelancen. In de loop der jaren veranderde de titel een paar keer (eerst Handboek ZZP, daarna Handboek Zelfstandigen), maar vooral: het boek dijde de afgelopen twee decennia steeds verder uit.
Deze geheel vernieuwde versie is bewust compacter van opzet. Voor actuele fiscale cijfers verwijst het naar belastingdienst.nl. De tijd is namelijk voorbij dat een jaarlijkse update volstond: regelingen veranderen en als zelfstandige wil je altijd de actuele informatie ter beschikking hebben. En daarvoor zijn sites veel beter geschikt dan dode bomen.
Waarom ik dan geen online versie van het Handboek heb gemaakt? Nog afgezien van het verdienmodel - wie wil er substantieel betalen voor een online naslagwerk? - is een boek veel meer geëigend voor zo'n wezenlijke opgave als het doordenken van je eigen praktijk.
Een boek neem je ter hand als je even uit de dagelijkse stroom van kleine en grote stoorzenders wilt stappen. Een boek kun je ook terzijde leggen om vragen te laten bezinken. Of openslaan op een willekeurige bladzijde om je te laten verrassen met inzichten en vragen. Of de inhoudsopgave nalopen om te zorgen dat je niks vergeet.
Je kunt ook de negen stappen uit het eerste hoofdstuk gebruiken als handleiding om je onderneming (opnieuw) in de steigers te zetten. De toekomst verkennen? De vragen uit het laatste hoofdstuk dwingen je om uit de dagelijkse tredmolen van ondernemen te stappen en je af te vragen wat beter kan.
Op welke manier je het boek ook gebruikt, realiseer je dat ondernemen geen wetenschap is. Intuïtie, originaliteit en flair spelen net zo goed een rol als vakkennis, reflectie en financieel inzicht. Een zelfstandige onderneming is geen machine die je van a tot z kunt doorgronden. Het is eerder een levend organisme dat je regelmatig moet voeden, maar dat je tegelijk ook de kans moet geven om zich te ontwikkelen in een richting die je aanvankelijk misschien niet had voorzien.
Een goede onderneming past als een tweede huid, zorg dus dat ze meegroeit met je behoeften. Of dat nu het grote geld is, een avontuurlijk leven of inhoudelijke verdieping. Of alle drie.
Tijs van den Boomen studeerde bedrijfskunde en schrijft onder meer voor De Groene Amsterdammer, NRC Handelsblad en Het Parool. Hij is de auteur van Handboek eigen baas.
