In mijn boek Bewust Risicomanagement in de zorg pleit ik voor een integrale aanpak. En integraal betekent niet dat alle risico’s voor 100% afgedekt moeten worden. Veel zorgorganisaties hebben verschillende functies en systemen ingericht om met verschillende soorten risico’s om te gaan. Met integraal risicomanagement bedoel ik de lijm die al deze losse onderdelen op een gestructureerde manier samenvoegt. Zodat ook de onderlinge afhankelijkheden van de verschillende risico’s duidelijk zijn. En zodat de hiaten zichtbaar worden. Overzicht en structuur dus. Daarbij ondersteunt integraal risicomanagement de (strategische) besluitvorming en zorgt het voor lagere administratieve lasten.
Tone at the top en commitment van de top
De belangrijkste randvoorwaarden voor het succesvol implementeren van risicomanagement zijn voorbeeldgedrag en commitment van bestuur en management. Dat klinkt als een open deur maar de praktijk is vaak weerbarstig. Stel: de voorzitter van de Raad van Bestuur houdt tijdens de nieuwjaarstoespraak een gloedvol betoog over hoe belangrijk risicomanagement voor de organisatie is. Om vervolgens bij de eerste de beste bespreking over het onderwerp op het laatste moment af te zeggen vanwege een ‘belangrijke externe afspraak’. Herkenbaar? Hoe logisch dit ook moge lijken, voor medewerkers is het vooral een signaal dat het blijkbaar toch niet zo belangrijk is. En daar zullen ze dan ook naar handelen.
Met andere woorden: wat bestuur en management uitdragen is belangrijk, maar wat ze zelf in praktijk brengen nog veel belangrijker.
Kansen
Het identificeren van kansen is in mijn optiek minstens zo belangrijk als het identificeren van risico’s. In mijn boek besteed ik daar dan ook ruimschoots aandacht aan. Politieke, economische en maatschappelijke ontwikkelingen zorgen niet alleen voor bedreigingen maar bieden ook kansen. Dat aspect blijft vaak onderbelicht bij het implementeren van risicomanagement. In feite is het pakken van kansen gelijk aan het bewust nemen van risico’s. En daar is niets mis mee.
Stappenplan
Er zijn vele boeken geschreven over het implementeren van risicomanagement en er zijn verschillende modellen beschikbaar. Mijn ervaring is echter dat de uitdaging vaak zit in het concreet maken van die richtlijnen en modellen. Dat is precies wat Bewust Risicomanagement in de Zorg doet. Het biedt concrete handvatten om stap voor stap risicomanagement in te richten in de zorgorganisatie. Op een pragmatische manier. Daarbij worden ook vragen als ‘Waar moet ik beginnen?’, ‘Wat en wie heb ik daarvoor nodig?’, ‘Hoe zorg ik ervoor dat iedereen mee doet?’ en ‘Hoe voorkom ik dat het een papieren tijger wordt?’ beantwoord.
Valkuilen
Bij het inrichten van risicomanagement zijn er talloze valkuilen om rekening mee te houden. In mijn praktijk zie ik het steeds weer gebeuren, vooral omdat die valkuilen niet als zodanig herkend worden. Onder het mom van ‘een gewaarschuwd mens telt voor twee’ beschrijf ik in mijn boek een aantal veelvoorkomende valkuilen. Bijvoorbeeld het beleggen van risicomanagement bij een stafafdeling (en waarom dat geen goed idee is). Maar ook het benoemen van niet werkende beheersmaatregelen, of fouten van andere afdelingen, als risico. En het streven naar 100% volledigheid. Dat is onmogelijk, je weet immers niet wat je niet weet. Het grootste gevaar zit in het onvoorziene. Het is vooral belangrijk daarvan bewust te zijn.
Bewust versus onbewust
Het bewust omgaan met risico’s loopt als een rode draad door dit boek. Want dat is waar het in mijn ogen om gaat: bewust risico’s nemen in plaats van onbewust risico’s lopen. Ik hoop met dit boek aan bestuurders en managers van zorgorganisaties voldoende handvatten daarvoor te bieden.
Drs. Petra van den Boorn RA RC CIA is actief op het gebied van risicomanagement bij zorgorganisaties en zorgverzekeraars. Zij werkte onder andere als accountant bij KPMG, als controller bij Welzorg Nederland en als hoofd Interne Controle en hoofd Internal Audit bij Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid. Ze is de auteur van Bewust Risicomanagement in de zorg.