Waarderend toezicht, een vernieuwende kijk op de praktijk van bestuur en toezicht biedt een frisse en positieve kijk op bestuurlijke governance, waarbij anders gekeken wordt vanuit de concepten van de antropologie, positieve psychologie en waarderend onderzoeken. Er worden verschillende theoretische uitstapjes gemaakt, die hun vervolg hebben in praktische oefeningen, concrete handvatten, tips en adviezen. Het gebruikmaken van dialoog vormt daarbij een belangrijk onderdeel.
Waarderend Toezicht is waarderend onderzoeken
Waarderend Toezicht is gebouwd op de principes van het waarderend onderzoek. Het is een perspectief, een manier van kijken en doen en een manier van toezichthouder zijn. Het is gericht op waarderen, wat betekent zien en werken met ‘dat wat er is’ wat positieve én negatieve aspecten kunnen zijn. Onderzoeken betekent het stellen van vragen, het tonen van oprechte nieuwsgierigheid en het uitstellen van het oordeel. Waarderend toezicht baseert zich op de basisveronderstelling van Appreciative Inquiry: words create worlds! Wanneer we toezicht willen veranderen, verander dan de gesprekken die toezichthouders hebben in de bestuurskamer en daarbuiten met de stakeholders.
Een voorbeeld van waarderen van ‘dat wat er is’, is hoe een RvT omgaat met ernstige fouten en calamiteiten.
Voorkomen dat er fouten worden gemaakt, is een utopie, wel kun je van fouten leren en zo de zorg verbeteren: daar kan en moet de RvT op toezien.
Waarderend toezicht is meervoudig kijken
In de verschillende sectoren en governancecodes is nu expliciet aandacht voor cultuur en gedrag. Omdat organisaties net zo goed gezien kunnen worden als gemeenschappen met geschreven en ongeschreven regels, rituelen en gebruiken, is er steeds meer belangstelling voor de toepassing van de antropologie op organisaties. In Waarderend Toezicht wordt beschreven hoe een toezichthouder kan kijken en doen als een organisatie-antropoloog en zo een veel rijker en completer beeld kan krijgen van de organisatie waar hij toezichthouder is.
Het werkbezoek is één van de manieren om meer zicht en gevoel te krijgen bij de organisatie. Het leent zich om in gesprek te gaan met cliënten en medewerkers. Door een werkbezoek zie je hoe het eraan toe gaat in de werkelijke praktijk van alledag. De antropologie biedt handvatten hoe je als toezichthouder kunt kijken en om kunt gaan met de verkregen informatie.
Waarderend toezicht is het voeren van goede gesprekken
Mensen zijn sociale wezens en dus praters, we kunnen niet anders. En als dat zo is, dan kunnen we dat beter maar zo goed mogelijk doen.
Een goed gesprek bestaat uit drie dimensies waartussen moeiteloos wordt geschakeld:
1. Ruimte nemen: sturing geven door met heldere voorstellen, argumenten, toezeggingen en oordelen te komen (ik).
2. Ruimte geven: de ander nadrukkelijk uitnodigen zijn visie, ervaringen en beleving in te brengen (jij).
3. Ruimte delen: vertrouwen creëren door de gevoelens van (on)genoegen te delen en achterliggende behoeften bespreekbaar te maken (wij).
Een voorbeeld van een gesprek is het remuneratiegesprek met de RvB en er worden tips en adviezen gegeven aan voorzitters en toezichthouders om tot betere besluiten te komen. Daarnaast laten wij zien hoe de onderstroom van invloed is op wat er speelt in de bestuurskamer, want toezichthouden is per slot van rekening ook mensenwerk.
Carla Dubbelman en Rixt Heegsma zijn verbonden aan het adviesbureau Waarderend Toezicht. Zij adviseren en begeleiden Raden van Toezicht en Commissarissen. Daarnaast zijn zij ook zelf commissaris. Ze zijn de auteurs van Waarderend toezicht.