‘Pauzeren is geen verspilling van tijd’

We leven in een aandachtseconomie. Wat houdt die in?
Aandacht is cruciaal om informatie over te brengen, maar het is een schaars goed. Bedrijven proberen die aandacht te grijpen, bijvoorbeeld met advertenties. De strijd om de aandacht neemt toe. Er zijn steeds meer prikkels, met name via de sociale media. Maar de hoeveelheid aandacht blijft hetzelfde.

Ik durf het bijna niet te vragen, maar waarom is aandacht zo belangrijk?
Aandacht bepaalt wat je meekrijgt van de wereld om je heen. Zonder aandacht neem je niets op in je werkgeheugen en kun je geen informatie opnemen, geen beslissingen nemen, niet nadenken of redeneren…

Multitasken in het verkeer is even gevaarlijk als dronken rijden. Maar wat is er tegen een beetje afleiding als je hard werkt?
Als je echt geconcentreerd moet blijven, leidt afleiding tot tijdverlies en fouten. Je bent je Concentratie kwijt en het duurt heel lang voordat je die weer terug hebt. Afhankelijk van de persoon kan het soms wel vijfentwintig minuten duren. Als je wisselt van taken, vergroot je de kans op fouten. Denk aan de accountant van PricewaterhouseCoopers die vorig jaar bij de Oscar-uitreiking de verkeerde envelop gaf aan presentatrice Faye Dunaway. Zij las toen voor dat La La Land de Oscar kreeg voor de beste film, maar het moest Moonlight zijn. De accountant had vlak daarvoor nog een tweet verstuurd met een foto van Emma Stone, die backstage stond met haar Oscar.

Hoe veel uur kan een mens geconcentreerd werken op een dag?
Dat weten we niet. Dat verschilt per persoon en per taak. Het hangt er ook vanaf hoe fit je bent en hoeveel pauzes je hebt genomen. En dan bedoel ik ook echt pauzes en niet op je schermpje kijken. Je moet jouw batterij bijtijds opladen. Maar het probleem met sociale media is dat je vaak te vroeg pauze neemt.

Van monotasking val ik op den duur in slaap. Wat is er dan tegen even iets anders doen?
Je moet stoppen op een natuurlijk punt, als de concentratie verslapt, bijvoorbeeld door vermoeidheid. Als je te vroeg pauzeert, leidt dat tot tijdverlies. Het is misschien een beetje een open deur, maar toch… 

Kunnen vrouwen inderdaad beter multitasken dan mannen?
Nee, dat is een fabel. Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs voor. 

Word je dommer van sociaal-mediagebruik?
Dat je IQ daardoor omlaag gaat, is ook een fabel. Door het wisselen van taken presteer je minder. Als je minder wisselt, maak je minder fouten en zou je kunnen zeggen dat je slimmer bent.  Minder presteren door sociale media is geen chronische aandoening. Je voert bij multitasking gewoon je taken minder goed uit.

Word je er minder creatief van?
Ook dat is niet waar. Creativiteit is ongelooflijk moeilijk te meten. Wat is de definitie van creativiteit? De testjes die daarvoor worden gebruikt, werken met voorbeelden uit de jaren zestig.

Microsoft beweert dat goudvissen een betere aandachtspanne hebben dan mensen. Het zal toch niet waar zijn?
Dat is het ook niet. Die studie van Microsoft kun je totaal niet serieus nemen. Je kunt de aandachtspanne niet vangen in een getal. Dat is geen wetenschap.

In Frankrijk heb je het recht om na kantoortijd offline te zijn en geen boodschappen van het werk te beantwoorden. Verdient dat navolging?
De PvdA is ermee bezig. Het is een sympathiek idee, maar het lijkt mij een beetje symboolpolitiek. Maar goed, als je te weinig aandacht kunt geven aan je privé-leven leidt dat tot frustraties en stress. En soms zelfs tot een burn-out. Ook de werkgever zou moeten willen dat werknemers in hun vrije tijd offline zijn, want zij presteren daardoor beter op het werk.

En toch noemt u het symboolpolitiek?
Zo’n recht is lastig te handhaven. Ik zie een werknemer nog niet zo gauw naar de rechter stappen, want dat gaat ten koste van de werkrelatie.

Zouden werkgevers het gebruik van sociale media tijdens het werk niet helemaal moeten verbieden?
Dat gaat te ver. Sociale media hebben ook heel veel voordelen in het werk. Zo krijg ik liever een berichtje van het thuisfront – bijvoorbeeld over wanneer ik de kinderen moet ophalen – dan een telefoontje. En werkgevers waarderen het vaak enorm als werknemers bereikbaar zijn. Maar dat kunnen ze niet altijd. Werkgevers en werknemers zouden het gesprek hierover moeten aangaan. Praat erover. 

Moeten we de bal niet ook bij de werknemer zelf leggen?
Zeker. We hebben allemaal de taak om onze concentratie te bewaren. Bijvoorbeeld door te pauzeren op het juiste moment. Je kunt met jezelf afspreken hoe lang je geconcentreerd wilt blijven.

Wat is het juiste moment?

Een moment dat jezelf kiest en dat niet wordt bepaald door de buitenwereld. Je stopt bijvoorbeeld voordat je moe wordt. Pauzeren is geen verspilling van tijd. Het is een voorwaarde om je daarna weer beter te kunnen concentreren.

Geldt dat ook voor rookpauzes?
Daar is geen onderzoek naar gedaan. Wel staat vast dat een wandeling maken effectiever is dan pauzeren in een drukke omgeving.

Wat kun je zelf nog meer doen om de concentratie te bevorderen?
Mediteren. Ik ben geen zweefkees en heb er zelf geen baat bij gehad. Maar uit de literatuur blijkt dat het wel degelijk nut heeft. Je kunt jouw concentratie ook trainen door de taak gewoon uit te voeren, net als bij sporten.

Werken aandacht-apps?
Daarmee word je beter in dat spelletje. Maar er is geen enkel bewijs dat dit kunt generaliseren naar de werkelijkheid. 

U schrijft met muziek aan - geeft u wel het goede voorbeeld?
Zeker. Ik luister niet naar onbekende muziek, maar naar trance, klassiek en rustige jazz. Die muziek leidt niet af, maar is een soort muur die mij beschermt tegen afleiding.

U luistert dus niet naar Arbeidsvitaminen?
Nee, maar het is wel grappig dat dit programma al sinds 1946 wordt uitgezonden en zo wordt samengesteld dat de muziek niet veel afleidt.

Wat werkt nu het best om de concentratie te bevorderen?
Gewoon de knop uitzetten, zodat de sociale media geen aandacht van je kunnen afpakken.