Het zal niet bij iedereen zijn doorgedrongen, maar de toekomst van kunstmatige intelligentie wordt bepaald door slechts negen bedrijven: de G-MAFIA in de Verenigde Staten (Google, Microsoft, Amazon, Facebook, IBM en Apple), en BAT (Baidu, Alibaba en Tencent) in China. Dat handjevol spelers heeft, als er niet snel iets verandert, de potentie om de mensheid in een catastrofe te storten, stelt de Amerikaanse futuroloog Amy Webb in The Big Nine. De Amerikaanse ondernemingen staan onder druk van de meedogenloze kortetermijnbelangen van de markt, terwijl de Chinese bedrijven op hun beurt gigantische hoeveelheden data verzamelen om de machtsambities van een autoritaire overheid te voeden. Het publieke belang dreigt in deze dubbele dynamiek te worden vermorzeld, want er is niemand die het overzicht heeft, laat staan een alomvattende strategie om de trend van haar scherpste kantjes te ontdoen.
Het gebrek aan een consensus over een universele AI-veiligheidsstandaard heeft nu al ernstige gevolgen. De Amerikaanse staat Washington staat momenteel voor de ernstigste uitbraak van mazelen in een generatie, omdat een groep sceptische ouders die zich via een Facebook-algoritme laat informeren categorisch weigert om haar kinderen in te enten. En in China plaatste zoekmachine Baidu misleidende kwaliteitsscores van een militair ziekenhuis boven aan de lijst van zoekresultaten, wat tot de dood van een 21-jarige student leidde.
Webb, die lesgeeft aan New York University, waarschuwt daarnaast ook voor een vorm van digitale verzuiling. Zo brengen Apple, Google en Amazon al een tijdje allerlei ki-gestuurde gadgets (zoals digitale assistenten, smart speakers, en intelligente plugjes) op de markt die niet compatibel zijn met andere systemen. Dat assortiment zal in de nabije toekomst worden uitgebreid met slimme brillen, koelkasten en zelfs toiletten, zodat mensen vroeg of laat zullen moeten kiezen: willen ze bijvoorbeeld deel uitmaken van de exclusieve, maar peperdure Apple-kaste, of sluiten ze zich liever aan bij de voor iedereen toegankelijke Google-zuil die wordt gefinancierd met reclames? Amazon heeft inmiddels al een exclusief samenwerkingsverband met bouwgigant Lenar afgesloten, zodat het niet uitgesloten lijkt dat op den duur volledig geïntegreerde Amazon-huizen of zelfs hele woonwijken zullen verrijzen, die allemaal deel uitmaken van hetzelfde besturingssysteem.
Hoe zijn dergelijke ontwikkelingen in goede banen te leiden? De oplossing is, zoals zo vaak, tijdrovend en gecompliceerd, anders hadden we het als samenleving nooit zo ver laten komen. Toch is Webb, bekend van haar boek The Signals are Talking, voorzichtig optimistisch. Als burgers zich beter informeren en hun data niet zomaar weggeven, het bedrijfsleven de risico's van AI-investeringen zorgvuldiger inschat, en universiteiten hun technische opleidingen combineren met een algemeen curriculum in de sociale wetenschappen, dan maken we als samenleving een kans. Ook de overheid moet meewerken, bijvoorbeeld via een door Webb gepropageerde Global Alliance on Intelligence Augmentation, die de proliferatie van kunstmatige intelligentie mondiaal aan banden moet leggen. ‘We kunnen de toekomst niet voorspellen,’ aldus de futurologe. ‘Maar we kunnen er wel beter voor plannen.’
Stel je een MBA-student voor die een case study moet doen over een symfonieorkest. Hij ontdekt dat de hoboïsten tijdens het concert langdurig aan de zijlijn staan, dat bepaalde muzikale passages telkens weer worden herhaald, en dat er twintig violisten zijn die allemaal dezelfde noten spelen. Conclusie: de rol van de hobo's moet gelijkmatiger worden gespreid, de dirigent dient drastisch te snoeien in de strijkerssectie, en de concerten zelf kunnen worden teruggebracht van twee uur naar twintig minuten, wat tevens een besparing in intermissies oplevert. Het klinkt als een absurd gedachtenexperiment, totdat je beseft dat deze vorm van effectiviteitsdenken schering en inslag is in het bedrijfsleven: had de student zijn analytische vaardigheden losgelaten op een fabrieksorganisatie, dan had geen haan ernaar gekraaid.
Bedtime Stories for Managers van de Canadese managementdenker Henry Mintzberg staat vol met dit soort wetenswaardigheden. Het boek, inmiddels zijn twintigste, is een selectie uit Mintzbergs razendpopulaire blog, waarin de McGill-professor zijn gedachten laat gaan over wat tevens de rode draad vormt in zijn vijftigjarige carrière: hoe de professie kan worden teruggebracht van hoogdravend leiderschap naar management dat met beide benen op de grond staat.
En passant strooit Mintzberg met inzichten die de conventionele wijsheid pareren: hoe een niet te eten roerei, en niet financieel wanbeheer, het faillissement van 's werelds grootste luchtvaartmaatschappij inleidde, waarom het een vergissing is om van top- en midden-, maar nooit van bodemmanagers te spreken, dat de vloerstenen (slabs) tussen managementlagen desastreuzer zijn voor een organisatie dan de informatiesilo's rondom bedrijfsonderdelen, en waarom mensen met een MBA vaak beroerde CEO's zijn.
Mintzberg moedigt zijn lezers aan om zich vooral niet af te laten schrikken door zijn soms boude manier van formuleren, omdat 'mijn meest schaamteloze ideeën vaak mijn beste blijken te zijn'. Maar hij onthoudt zich van magic bullets: 'Die laat ik over aan de boeken die aan het probleem bijdragen.'
Over Jeroen Ansink
Jeroen Ansink is journalist in New York. Hij schrijft en schreef onder meer voor HP/De Tijd, Elsevier Weekly Magazine en Fortune.com. Voor Managementboek schrijft hij interviews. Ansink voltooide een vrij doctoraal in de Letteren aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en behaalde het certificaat Business Journalism aan de Wharton Business School aan de Universiteit van Pennsylvania.
