En er is bijna geen managementboek dat niet op een of andere manier de Abilene paradox in het betoog vervlecht. Hetzelfde geldt voor het verhaal van de drie steenhouwers. En dan vergeten we bijna De kleine prins van Antoine de Saint-Exupéry. Bijna iedere manager maar zeker iedere adviseur kent het verhaal ‘Verlangen naar de zee’: als je iets wilt bereiken in een organisatie moet je ervoor moet zorgen dat je mensen ergens naar verlangen. ‘Als je een schip wilt bouwen, begin dan niet met het werk te verdelen maar leer ze te verlangen naar de eindeloze zee.’ Een fraaie parabel inderdaad maar alleen niet afkomstig uit De kleine prins. Waarschijnlijk is het niet eens van De Saint-Exupéry, zo laten Heidi Aalbrecht en Pyter Wagenaar overtuigend zien, maar een kniesoor die hier op let.
Citaten is een geheel eigen variant van het verhaal. Een goed citaat schetst in een zin een complete wereld achter een gedachtegang of idee. Een citaat is dus veel krachtiger, mits goed geciteerd. Anders zal het voor de fijnproever een slag in de lucht zijn, een krachtige slag maar niettemin een slag. De mooiste en tegelijk ook bekendste ‘misser’ is wel de uitspraak van Albert Einstein dat ‘je een probleem niet kunt oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt’. O zo waar maar alleen heeft Einstein dat nooit (zo) gezegd. Hij zei namelijk: ‘A new type of thinking is essential if mankind is to survive and move toward higher levels.’ Zelf vrij vertaald kom je niet op het gebezigde citaat. Maar er zijn er veel meer. ‘Als je enige gereedschap een hamer is, ziet elk probleem eruit als een spijker.’ Dat zal best maar Maslow heeft dit nooit zo gezegd. ‘Een reis van duizend mijlen begint met een enkele stap.’ Zeker maar minder zeker is het of deze waarheid uit de werken van Lao Tse komt.
Is het erg dat er verkeerd wordt geciteerd? Ja. Eigenlijk wel. Het citaat wordt vaak gebruikt als ‘autoriteitsargument’. ‘Kijk, als zelfs een genie als Einstein dat zegt, hoe kun jij het er dan mee oneens zijn!’ Met een verkeerd citaat wordt een beroep gedaan op autoriteit die niet bestaat. Een drogreden noemen we dat ook wel.
Dat laat onverlet dat een goed citaat veel meer zegt dan die duizend woorden die samen zo’n prachtige theorie vormen. Mits goed geciteerd dus! Of, veel veiliger, veel leuker en even krachtig, geput uit onverwachte bron. Zoals uit de werken van Lawrence Peter ‘Yogi’ Berra, honkspeler en teammanager. ‘Het is pas voorbij als het voorbij is.’ ‘Als je het niet kunt imiteren, moet je het niet kopiëren.’ ‘Ik heb een verkeerde fout gemaakt.’ ‘De toekomst is niet wat het eens geweest is.’
Overigens komt de beroemdste want veel geciteerde uitspraak van Yogi Berra - ‘Het is lastig om voorspellingen te doen, vooral over de toekomst’ – niet uit zijn koker. Maar hij had het gezegd kunnen hebben!
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.
