‘Compromis Airbnb en San Francisco kan blauwdruk zijn voor Amsterdam’

Airbnb en Uber worden bijna altijd in één adem genoemd. Is dat terecht?
Zelf zien ze zich uiteraard liever als een uniek bedrijf met een eigen missie, maar samen staan ze symbool voor de innovatiecyclus in Silicon Valley die in gang werd gezet met de introductie van de iPhone. Beide startups hebben de manier waarop mensen reizen dramatisch veranderd door munt te slaan uit andermans bezittingen, en ze zijn alle twee tientallen miljarden dollars waard. Maar de belangrijkste overeenkomst is dat ze een platform hebben gecreëerd waarop complete vreemden elkaar kunnen vertrouwen. Ze geven ons een gevoel van veiligheid om dingen te doen waarvoor onze moeders ons altijd hebben gewaarschuwd: in het huis of de auto van een onbekende te stappen.

Toch zijn zij niet de enige bedrijven die dit geprobeerd hebben, of zelfs ook maar de eerste. Waarom zijn zij succesvol waar zo veel anderen hebben gefaald?
Een belangrijk deel van het boek gaat inderdaad over wat voorgangers met hetzelfde idee nu precies verkeerd deden. In veel gevallen opereerden ze binnen de bestaande wetten. Ze waren met andere woorden te lief. Vroege concurrenten van Uber richtten zich bijvoorbeeld vooral op taxiondernemers met een vergunning. Daarmee gaven ze zichzelf weinig financiële speelruimte, omdat de ritprijzen vaak worden vastgelegd door de lokale gemeente. Bovendien hebben veel geregistreerde chauffeurs, zoals de gele taxi's in New York, de mogelijkheid om passagiers vanaf de straat op te pikken. Die zaten niet echt te wachten op een app waarmee iemand een taxi naar het vliegveld kon bestellen. Airbnb-oprichter Brian Chesky en Uber-CEO Travis Kalanick zagen in dat je over een meedogenloze mentaliteit moet beschikken om een hele industrie te ontwrichten. Waar anderen naar harmonie streefden, zochten zij juist de chaos en de controversie op.

Hebben ze daarmee ook een nieuwe leiderschapsstijl geïntroduceerd?
In zekere zin wel. De generatie internetondernemers die hen voorging, zoals Facebook-oprichter Mark Zuckerberg en Google-CEO Larry Page, was persschuw en introvert. Chesky en Kalanick stelden zich daarentegen van meet af aan op als politici en charismatische verhalenvertellers. Ze hadden daarin overigens ook geen keus. Beide leiders kregen al in een vroeg stadium te maken met conflicten rondom regulering, waardoor ze gewongen werden om coalities te smeden, publieke getuigenissen af te leggen, en de steun van klanten te zoeken. Ze hebben in dat opzicht trouwens ook hulp van elkaar gehad. Dankzij het advies van Kalanick opereert Airbnb bijvoorbeeld net zo agressief als Uber. Het enige verschil is dat Chesky het met een glimlach doet.

Aan de andere kant zijn er grenzen aan disruptief leiderschap. Kalanick is al maanden in opspraak, of het hun nu gaat om zijn steun aan Donald Trump, zijn gefilmde uitbarsting tegen een chauffeur of de vermeend seksistische cultuur van Uber.
Dat is ook een van de redenen dat Chesky liever niet met hem geassocieerd wil worden. Dezelfde eigenschappen die Kalanick zo succesvol hebben gemaakt, brengen hem nu in de problemen. Doordat hij zich heeft opgesteld als een onverbeterlijke betweter onbreekt het hem bijvoorbeeld aan een gedegen management team en een professionele personeelsafdeling. Met name dat laatste is een probleem. Voormalig openbaar aanklager Eric Holder onderzoekt momenteel of er inderdaad sprake is van een vijandig klimaat voor vrouwen, en of bepaalde klachten wellicht onder het tapijt zijn geschoffeld. Het resultaat daarvan bepaalt waarschijnlijk of Kalanick aan kan blijven als CEO. Hij vecht voor zijn voortbestaan.

Kalanick heeft onlangs publiekelijk toegegeven dat hij leiderschapshulp nodig heeft. Hoeveel kans geeft u hem?
Hij zal waarschijnlijk meer door het stof moeten gaan dan hem lief is, maar het is een stap in de goede richting. Mark Zuckerberg en Amazon-oprichter Jeff Bezos zijn ook heel andere leiders dan toen ze begonnen, en Kalanicks drang naar een meer volwassen gedrag kan het teken zijn van een uitstekende CEO. Wat is zijn voordeel spreekt, is dat mensen over de hele wereld Uber blijven gebruiken, soms wel drie of vier keer per dag. Of dat genoeg is om hem aan te houden weet ik niet, maar met zijn vertrek zal ook een unieke succesfactor verdwijnen.

Hoe duurzaam is dat succes? Meer nog dan Airbnb verzorgt Uber een tamelijk mondaine dienst waar weinig klantenloyaliteit bij komt kijken. Het zal de meeste reizigers een worst wezen welke app ze voor hun taxiritjes gebruiken, zolang ze maar schoon en veilig op hun bestemming komen.

Uber heeft er inmiddels inderdaad flink wat concurrenten bijgekregen, maar de meest existentiële bedreiging komt in de vorm van zelfrijdende auto's. Airbnb hoeft voor de nabije toekomst minder te vrezen, al is het verhuren van kamers aan toeristen een potentieel kleinere markt dan de transportsector. Veel zal afhangen van de vraag of het bedrijf zich zal kunnen ontwikkelen tot een volwaardig reisbureau, compleet met vliegtickets, autoverhuur en daguitjes.

Dan moet Airbnb wel eerst een manier vinden om door één deur te kunnen met steden als Amsterdam.
Klopt. De contouren daarvan worden inmiddels al zichtbaar in de thuisbasis San Francisco, waar Airbnb onlangs een principe-overeenkomst heeft getekend met het stadsbestuur. Chesky heeft behoorlijk wat water in de wijn moeten doen, maar hij probeert op die manier de zekerheid te creëren die hij nodig heeft voor de beursgang waar hij naar streeft. Zo heeft hij beloofd om elke Airbnb-verhuurder een registratienummer te geven, zodat gemeenteambtenaren zonder veel moeite de activiteiten op de site kunnen monitoren. Het is vervolgens aan de afzonderlijke steden om bijvoorbeeld te bepalen hoeveel nachten een appartement per jaar verhuurd mag worden, en of de eigenaar in het pand aanwezig moet zijn of niet. Het compromis maakt het zelfs mogelijk om de stadswijken zelf te laten beslissen onder welke voorwaarden ze Airbnb-toeristen in hun buurt willen hebben. Dat zou ook een blauwdruk kunnen vormen voor een betere samenwerking met een stad als Amsterdam.