‘Jack Ma was geen wonderkind’

Wat is Alibaba precies? De Chinese Amazon, de Chinese eBay, de Chinese Paypal?
Het is verleidelijk om Alibaba door een westerse lens te zien, maar eigenlijk valt de onderneming met geen enkel ander bedrijf te vergelijken. In de kern is Alibaba een online bazaar waarop inmiddels zo’n negen miljoen kleine ondernemers hun waren aanbieden. Via een chat-applicatie kunnen klanten sjaggeren over prijzen, net zoals dat op een Chinese markt ook gaat. Om al die miljoenen transacties soepel te laten verlopen heeft Alibaba-oprichter Jack Ma samen met de vijftien grootste koerierdiensten van China de krachten gebundeld in het bedrijf Cainiao, dat meer dan dertig miljoen pakketjes per dag bezorgt. Ma is daarnaast eigenaar van het electronische betalingssysteem Alipay, dat verantwoordelijk is voor meer dan 750 miljard dollar aan online transacties per jaar. Het is die ‘ijzeren driehoek’ van e-commerce, logistiek en financiële dienstverlening die de ruggegraat van Alibaba vormt. En waarmee Ma een cruciale rol speelt in China's transformatie van lage lonen-land naar een consumentenmaatschappij.

Alibaba is sinds de oprichting in 1999 uitgegroeid tot een van de grootste bedrijven ter wereld, met een beurswaarde van driehonderd miljard dollar. Hoe heeft Alibaba in zo'n korte tijd zo'n enorme marktdominantie kunnen bereiken?
Alibaba's invloed is niet los te zien van China's communistische verleden. De overheid heeft in al die jaren van planeconomisch denken nauwelijks geïnvesteerd in infrastructuur, menselijk kapitaal, klantenservice en logistiek. Het resultaat was een hopeloos gefragmenteerde en inefficiënte retailsector die in de verste verte niet kon concurreren met een professioneel en goed gefinancierd internetbedrijf als dat van Ma. Dat is ook de reden dat Alibaba in eigen land een veel grotere impact heeft op retail dan Amazon in de Verenigde Staten. In de woorden van Ma: e-commerce is in Amerika het dessert, maar in China het hoofdgerecht.

Een van de hoofdstukken in uw boek begint met citaat van Bill Gates: 'Als je in China één uit een miljoen bent, dan ben je nog altijd met zijn dertienhonderden'. Dat maakt de positie van Jack Ma als een van de rijkste personen in China des te indrukwekkender.
Als ik dit verhaal had gepitched als fictie had ik nooit een boekcontract gekregen, haha. Jack Ma is om te beginnen geen wonderkind. Wiskunde en programmeren zijn bepaald niet zijn sterkste kanten. Daarnaast heeft hij ook zijn uiterlijk niet mee. Hij is klein en dun, en heeft een apart gezicht dat door sommigen in China wordt vergeleken met dat van ET. En dan is hij ook nog eens geboren in een gezin dat continu moest sappelen om het hoofd boven water te houden. Maar al die hinderpalen hebben hem wel een scherp instinct gegeven. Zo leerde hij al op jonge leeftijd de Engelse taal door in zijn woonplaats Huangzhou straatgesprekken met buitenlandse toeristen aan te knopen. Op die manier kwam hij in contact met de Australische vakbondsactivist Ken Morley, die hem jarenlang financieel zou steunen. Het is een ironie van het lot dat een socialist de basis heeft gelegd voor een van de grootste kapitalistische succesverhalen in de Chinese geschiedenis. Ma is inmiddels meer dan twintig miljard dollar waard.

Beschikt Ma over specifieke zakelijke talenten die andere Chinese ondernemers ontberen?
Ma is boven alles een showman. Zijn grootste talent is zijn charisma en zijn gave om de juiste mensen aan te trekken en te motiveren. Hij heeft humor, is bescheiden en weet daarmee zowel een Chinees als een Engelstalig publiek aan zich te binden. Daarnaast kan hij goed omgaan met tegenslag. Zo probeerde hij ooit een baantje te vinden bij het fast food-restaurant KFC in zijn stad. Er waren 24 sollicitanten, waarvan er 23 werden aangenomen. Ma was de enige die werd afgewezen. Toch bleef hij het lef hebben om zijn dromen na te jagen. Dat doorzettingsvermogen is een rode draad in zijn loopbaan als ondernemer. Hij identificeert zich wat dat betreft met Forrest Gump. Net als bij hem denken mensen dat hij dom is, maar hij weet precies wat hij doet.

Naarmate zijn bedrijf groeit begeeft Jack Ma zich op steeds meer markten. Zo financierde hij deels de Hollywood-blockbuster Mission Impossible - Rogue Nation, investeerde hij in de internetstartup Snapchat, en kocht hij de Engelstalige krant South China Morning Post. Hoe gaat Alibaba het westen veranderen?
Ik denk dat Alibaba weinig impact zal hebben op de westerse consumptie. Onze retailmarkt is zowel offline als online al enorm verfijnd. Ma heeft nog wel geprobeerd om Amazon in de Verenigde Staten aan te vallen met de site 11main.com, maar dat werd geen succes. De invloed van Alibaba kan echter wel voelbaar worden naarmate het bedrijf zich in nieuwe sectoren gaat begeven, zoals cloud computing en big data. Jack Ma zal in de nabije toekomst ongetwijfeld een veel bekendere figuur worden dan dat hij nu is. Als China over een paar maanden de G20-top in Huangzhou organiseert zal Jack optreden als mede-gastheer. Het is tekenend dat de Amerikaanse president Obama tijdens een recente top op de Filippijnen Jack Ma interviewde, in plaats van andersom.

Ondertussen wordt het spanningsveld tussen China's nieuw verworven economische vrijheden en politieke onderdrukking steeds groter. Hoe lang is dit nog vol te houden?
Het dilemma voor de Chinese overheid is: hoe kun je het internet op de lange termijn onder controle houden? Het is verkeerd om China's staatsbedrijven te zien als dinosaurussen die niet in staat zijn om te veranderen. De Communistische Partij is zich ervan bewust dat hervormingen onvermijdelijk zijn. Ze weet alleen niet hoe snel ze die moeten doorvoeren. Ondernemers als Jack Ma zullen hierbij continu moeten schipperen tussen markt en staat. Vandaar ook zijn mantra: word verliefd op de overheid, maar maak haar nooit je echtgenote. We zullen zien of hij erin slaagt om vrijgezel te blijven, haha.