Nouriel Roubini voorspelde als een van de weinigen in zijn beroepsgroep de financiële crisis van 2008, een prestatie die hem prompt de bijnaam ‘Dr. Doom’ opleverde. Veertien jaar later schetst de Turks-Amerikaanse econoom, die zichzelf overigens liever ‘Dr. Realist’ noemt, een toekomstbeeld dat mogelijk nog zwartgalliger is. In het boek Megathreats identificeert Roubini maar liefst tien economische, financiële, politieke, technologische en milieudreigingen die de komende decennia niet alleen de wereldeconomie, maar ook de mondiale vrede kunnen ontwrichten.
Contouren
Van enkele van die catastrofes zien we de contouren nu al opdoemen - als we er al niet midden in zitten. De meest acute is uiteraard het klimaat, dat sneller verandert dan het menselijke aanpassingsvermogen het bij kan houden. Roubini sluit bijvoorbeeld niet uit dat het dunbevolkte Siberië in de toekomst gekoloniseerd zal worden door Chinese klimaatvluchtelingen, en dat Canada en de Verenigde Staten door de stijgende zeespiegel gedwongen worden om te fuseren tot één land.
Maar ook op het gebied van economie, volksgezondheid en geopolitiek staan de seinen inmiddels op rood. Zo is er volgens Roubini een reëele kans dat stijgende inflatie gekoppeld aan een stagnerende economie tot een langdurige periode van stagflatie zal leiden, waartegen overheden, zuchtend onder enorme schuldenlasten, maar weinig kunnen doen.
Daarnaast kan de corona-pandemie met de komst van nieuwe virusvarianten elk moment weer oplaaien, wat nog meer druk zal zetten op een zorgsysteem dat in een vergrijzende samenleving toch al kraakt en piept. En na de Russische invasie van Oekraïne is het niet ondenkbaar dat China in de nabije toekomst een aanval zal uitvoeren op Taiwan, dat de helft van alle halfgeleiders in de wereld produceert.
Dergelijke scenario’s zijn op zichzelf al erg genoeg, maar tezamen vormen ze volgens Roubini een giftige cocktail van zichzelf versterkende neerwaartse spiralen die het aanzien van de wereld voorgoed zullen veranderen. Het is de vraag wat we hier als mensheid aan kunnen doen. Met een beetje geluk leidt kunstmatige intelligentie tot technologieën die het klimaatprobleem sneller dan gedacht kunnen oplossen, wat bijvoorbeeld de pijn van het komende banenverlies door robotisering misschien een beetje kan compenseren. Maar de kans is volgens Roubini groter dat sociale onrust de weg zal effenen voor een nieuwe generatie populistische leiders, waarmee de chaos alleen nog maar zal toenemen.
Preppers
In dit licht is het dan ook niet verwonderlijk dat sommige mensen de totale apocalyps anticiperen en zich naarstig voorbereiden op een dystopische toekomst. Het zal evenmin verbazing wekken dat de meest extreme voorbeelden van deze ‘preppers’ te vinden zijn in de techwereld, waarin magisch-realistisch denken toch al eerder regel dan uitzondering is. In Survival of the Richest beschrijft nieuwe mediawetenschapper Douglas Rushkoff hoe dergelijke fantasieën vorm kunnen krijgen. Het boek is een uitvloeisel van een bizarre ontmoeting in een Amerikaanse woestijn die de City University of New York-hoogleraar een paar jaar geleden had met vijf niet bij name genoemde miljardairs. Rushkoff, die voor zijn bezoek een bedrag ter hoogte van vier maandsalarissen was beloofd, dacht in eerste instantie dat hij een presentatie over zijn nieuwe boek Team Human zou gaan houden. In plaats daarvan werd hij bestookt met vragen over wat zijn gastheren aanduidden als The Event: een volledige instorting van de menselijke beschaving als gevolg van bijvoorbeeld een nucleaire oorlog, een dodelijk virus, of een allesomvattende klimaatramp. Wat, zo wilden ze bijvoorbeeld weten, was de beste plek om je met je vermogen en je dierbaren terug te trekken, Alaska of Nieuw-Zeeland? Hoe moet je je beveiliging betalen als crypto en andere valuta niets meer waard zijn? En, niet onbelangrijk, hoe voorkom je dat je bodyguards zich tegen je keren?
Bij terugkomst ontdekte Rushkoff dat zijn vijf gesprekspartners niet de enige miljardairs die zich serieus voorbereiden op het eind der tijden. Zo investeert PayPal-medeoprichter Peter Thiel in drijvende woongemeenschappen in internationale wateren die volledige autonomie genieten, en is Google-wetenschapper Ray Kurzweil druk doende om een computer te bouwen die zijn brein kan huisvesten.
De ironie van dit alles is natuurlijk dat Big Tech jarenlang heeft meegewerkt aan, en geprofiteerd van, het systeem dat nu de planeet dreigt te verwoesten. Het risico bestaat zelfs dat ze met hun overlevingsfantasieën het worst case scenario nog versnellen, aldus Rushkoff. Een mondiale ramp kan volgens hem namelijk alleen worden voorkomen als de knapste koppen van de wereld hun ieder-voor-zich-mentaliteit laten vallen en met elkaar gaan samenwerken. Omdat Rushkoff geen futuroloog is eindigde de ontmoeting in de woestijn dan ook zonder adviezen van zijn kant. Op misschien één na: de enige manier om te voorkomen dat je hoofd beveiliging je straks in je eigen bunker doodschiet is door hem nu beter te behandelen.
Over Jeroen Ansink
Jeroen Ansink is journalist in New York. Hij schrijft en schreef onder meer voor HP/De Tijd, Elsevier Weekly Magazine en Fortune.com. Voor Managementboek schrijft hij interviews. Ansink voltooide een vrij doctoraal in de Letteren aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en behaalde het certificaat Business Journalism aan de Wharton Business School aan de Universiteit van Pennsylvania.
