Een vrije geest - Het uitzonderlijke leven van Betje Wolff
De achttiende eeuw saai? Kom nou! Theologische dogma’s werden bevraagd, er werd geëxperimenteerd met democratie, baanbrekende uitvindingen werden gedaan, er werd kritischer nagedacht over blanke superioriteit. En vrouwen kregen een duidelijker stem in literatuur en filosofie. Ook in Nederland. Marita Mathijsen beschrijft een voorbeeld daarvan in haar ‘emobiografie’ Een vrije geest - Het uitzonderlijke leven van Betje Wolff.
Betje Wolff, is dat niet die wat saaie blauwkous die met een vriendin de brave brievenroman Sara Burgerhart schreef? Weer mis. Betje Wolff was allerminst een saaie blauwkous. Op haar zeventiende liet ze zich schaken door een vaandrig, op haar eenentwintigste trouwde ze met een veel oudere dominee die haar bijzondere vrouwenvriendschappen toestond, haar scherpe tong werd gevreesd door de orthodox gelovigen, ze was een vurige revolutionaire en introduceerde een unieke romanvorm, de brievenroman. Haar Sara Burgerhart is even levendig en ondeugend en eigenwijs als de boeken van Jane Austen. Zie de hertaling van Tonnus Oosterhoff of lees het origineel.
Maar lees in elk geval dit prachtboek!
Kneedwezens
Kneedwezens heet de nieuwste bundel van Judith Herzberg. Kneedwezens zijn, zo blijkt uit het motto, dingen waar je bang voor kunt zijn. En veel gedichten in deze bundel gaan over angst. De angst zelf wordt overigens niet altijd beschreven, de bevrijding ervan wel.
Wat mij altijd het meeste treft in Herzbergs poëzie zijn de scherpe observaties. Bijna achteloos zet ze je aan het denken. Hoop, schuchtere broer van moed, dicht ze. De kersthaas (en ons) voegt ze toe: als je niet opgegeten was / en je je slappe / dooraderde oren / had mogen houden / die nu zijn weggegooid / omdat ze niet te bakken bleken. De piekfijne mussen op Marken, het gedicht stamt van kort na alle lockdowns, verkneukelen zich. Ik weet waarom.
Bijna achteloos ook noteert ze die observaties - zelfs als ze het zelf een keer niet zo scherp ziet:
IN DE LUCHT
dwarrelt wat
dat onderweg
nog steeds niet weet
te willen worden
vlinder of blad
Ik hou van Judith Herzberg!
Mijn kleine waanzin
Op enkele kilometers van waar ik woon ligt Rhoon, het dorp waarin Jan Brokken in de jaren 50 en 60 zijn jeugd doorbracht. Het plaatsje, inmiddels doorkliefd door de A15, speelt de hoofdrol in Mijn kleine waanzin. Brokkens vader was daar Nederlands Hervormd dominee en het leven in de pastorie was niet altijd eenvoudig te midden van gemeenteleden die vader Brokken eigenlijk veel te vrijzinnig vonden.
Een groter probleem vormde het Indische verleden van Jan Brokkens ouders. In de jaren 30 naar de Oost vertrokken om daar onder meer zendingswerk te doen, liep vader Brokken in de jappenkampen een ernstig trauma op. De jonge Jan, in het naoorlogse Nederland geboren in 1949, ging zwaar gebukt onder zijn vaders buien, die verergerd werden door drank en pillen. Met zijn twee oudere broers, die hun kindertijd nog in Nederlands-Indië hadden doorgebracht, ontstond nooit een echte band. Jan was buitenstaander in het gezin, de enige die nooit de oosterse sferen had beleefd.
Maar Jan wordt ouder, omarmt zijn eerste liefdes, gaat naar de HBS in Rotterdam-Zuid (de beschrijvingen zijn een feest van herkenning voor wie de omgeving kent), ontworstelt zich aan zijn ouderlijk nest en begint aan zijn schrijverscarrière. Prachtig om te lezen wat er allemaal ten grondslag heeft gelegen aan het inmiddels imposante oeuvre van schrijver en publicist Jan Brokken.
Lees!! Boeken bieden rust, verdieping en kennis. Bij Managementboek en Jongbloed vind je naast management-, juridische en computerboeken gewoon alle boeken. Bekijk ons totale aanbod.
Over Marjan Maandag
Marjan Maandag is redacteur bij Managementboek.
