Een aantal jaren geleden begon mijn reis in de wereld van kritisch denken toen ik me aansloot bij de interessegroep Kritisch Denken van de KNVI en het DANW. Hoewel ik in mijn werk en onderzoek al ervaring had opgedaan met kritisch kijken naar vraagstukken, was ik benieuwd hoe kritisch denken het vakgebied van de digitale architect zou kunnen verrijken. In deze functie is het immers cruciaal om de juiste vragen te stellen. Je hebt te maken met veel verschillende belangen en technologieën, maar vooral ook met een toenemende maatschappelijke en ethische verantwoording van de keuzes die je maakt binnen een digitale architectuur. De digitale transitie is uitgegroeid tot een complex vraagstuk, en kritisch denken is essentieel om deze ingewikkelde problemen op te lossen en ervoor te zorgen dat we de beste oplossingen vinden.
Van interesse tot boek
Mijn deelname aan de interessegroep leidde tot een aantal inspirerende online sessies, waarin we verschillende thema’s bespraken aan de hand van het rapport ‘Toekomstverkenning Digitalisering 2030’ van de Rijksoverheid. We bekeken kritisch de impact van digitalisering op drie belangrijke gebieden: 1) het verdienvermogen van de economie, 2) (openbaar) bestuur, en 3) brede welvaart met duurzame praktijken.
Deze discussies waren verfrissend en nodigden uit om na te denken over hoe technologie bijdraagt aan, of juist afbreuk doet aan, onze samenleving. We presenteerden de resultaten van onze sessies op de DADD. Tijdens dit evenement ontstond het idee om een boek te schrijven over kritisch denken. Danny Greefhorst nam hierin het voortouw en samen met Theo Theunissen gingen we de uitdaging aan om dit idee te realiseren.
Waarom Kritisch Denken ons interesseert
Waarom fascineert kritisch denken ons zo? In de rol van digitale architect kom je regelmatig complexe problemen tegen die niet alleen de technologie raken, maar ook de maatschappij en de mensen die betrokken zijn bij de ontwikkeling en het onderhoud van informatiesystemen. Het raakt alle belanghebbenden binnen de informatietechnologie: van eindgebruikers tot beleidsmakers, en van ontwikkelaars tot ethische commissies.
Kritisch denken helpt ons om de juiste vragen te stellen, vaak vanuit een technisch en organisatorisch perspectief. Maar het gaat verder dan dat. We moeten ook vanuit een ethisch perspectief naar dingen kijken. Het is belangrijk om te reflecteren op de vraag of we wel op de juiste manier bezig zijn. Zijn de oplossingen die we bedenken niet alleen effectief, maar ook ethisch verantwoord? Wanneer je dieper nadenkt over hoe je kunt redeneren, welke vragen je kunt stellen en wat werkelijk van belang is bij het ontwikkelen van een oplossing voor organisaties met ICT-technologie, betreed je een breed en complex terrein dat zorgvuldige overwegingen vereist.
Kritisch Denken in de praktijk
Het schrijven van Kritisch denken over digitalisering was een verrijkende ervaring die ons dwong kritisch na te denken over onze eigen manier van werken en denken. Het boek is bedoeld als een hulpmiddel voor iedereen die in de technologie werkt en zich bezighoudt met de vraagstukken van deze tijd. Hoe kunnen we technologie op een verantwoorde manier inzetten? Hoe zorgen we ervoor dat we niet alleen innoveren, maar ook rekening houden met de sociale en ethische implicaties van wat we doen?
Kritisch denken is dus niet alleen een vaardigheid, maar een noodzakelijkheid in ons vakgebied. Het helpt ons om niet alleen effectief, maar ook bewust en verantwoord te werk te gaan. Het boek dat we hebben geschreven biedt handvatten en inzichten om deze manier van denken te stimuleren en te integreren in ons dagelijks werk.
Tot slot
Met Kritisch denken over digitalisering hopen we bij te dragen aan een meer kritische en bewuste benadering van digitale transformatie. We nodigen iedereen uit om de reis van kritisch denken met ons aan te gaan en samen te reflecteren op hoe we technologie kunnen inzetten voor een betere, eerlijkere en duurzamere wereld. Want uiteindelijk gaat het om meer dan alleen technologie; het gaat om de mensen en de samenleving die we ermee dienen.
Over Danny Greefhorst
Danny Greefhorst is directeur van ArchiXL, een adviesbureau in Nederland. Hij is een ervaren consultant, met specifieke kennis en ervaring op het gebied van datamanagement, enterprise-architectuur en informatietechnologie.
Over Peter Beijer
Dr. Peter Beijer is voorzitter van het Digital Architects NetWork (DANW). Eerder was hij Chief Technologist bij Hewlett-Packard en DXC, waar hij de architectuurdiscipline leidde voor EMEA. Peter heeft een achtergrond in informatiemanagement en is gepromoveerd aan de Universiteit van Amsterdam op betekenisgeving in innovatieprocessen van informatiebestuur.
