Veranderprocessen verlopen langs beproefde wegen. Buiten verandert er iets: een andere klantvraag, een nieuwe technologie, en daar moet je als organisatie of bedrijf iets mee: er komt een verandertraject op gang. Vanuit de behoeften van buiten leiden we de noodzakelijke verandering binnen af.
Veranderaanpakken kenmerken zich dan ook door een van-buiten-naar-binnen karakter. Met alle variaties ziet dat er als volgt uit: Identificeer wat buiten is veranderd. Leid af wat dat betekent voor je producten en diensten. Breng de consequenties voor processen en organisatie in beeld. En, ten slotte, definieer gewenste kennis, gedrag en cultuur. Geen speld tussen te krijgen, toch?
Inderdaad. Maar de consequentie is dat de mensen in de organisatie het gewenste gedrag of de gewenste cultuurverandering als opgelegd ervaren. De mensen voelen dat overwegingen van efficiëntie, effectiviteit en productiviteit het winnen van minder grijpbare culturele aspecten, van dingen die misschien minder functioneel zijn maar waar ze als groep wel aan gehecht zijn. Zo wordt de weerstand onderdeel van het ontwerpproces van de verandering. De weerstand ontstaat als een vanzelfsprekend bijproduct van het ontwerp. Ook het injecteren van veel empathie en een mensvriendelijke attitude in de veranderaanpak helpt dan niet meer. Het leed is al in een eerder stadium geschied.
In het boek Veranderen zonder weerstand betoog ik dat de verandering weliswaar altijd buiten de organisatie wordt geïnitieerd, maar dat je bij de aanpak van de verandering binnen moet beginnen; bij de cultuur en bij wat de mensen in de organisatie belangrijk vinden, bindt aan elkaar en aan de organisatie, waar ze aan gehecht zijn en geen afstand van willen doen.
Het boek bevat vier hoofdboodschappen. Weerstand is een containerbegrip. Verzet tegen verandering doet zich in talloze vormen voor. In Veranderen zonder weerstand laat ik zien dat je drie bronnen kunt onderscheiden: Belangen, inhoud en cultureel – emotionele bronnen. Weerstand definieer ik vervolgens als verzet dat voortvloeit uit een cultureel – emotionele bron.
De tweede boodschap is dat er bij veranderuitdagingen sprake is van twee typen: problemen en bezoekingen (of Catch22). Deze kun je vrijwel 1-op-1 matchen op typen verzet: Veranderuitdagingen van het type probleem stuiten vaak op verzet met bronnen van het type belang of inhoud, en bezoekingen op bronnen van het type cultuur.
Een veranderuitdaging van het type probleem leent zich voor een veranderaanpak langs klassieke lijnen (van buiten naar binnen denken). Is de veranderuitdaging van het type bezoeking, dan is een aanpak van binnen naar buiten nodig, een aanpak zoals geschetst in mijn boek Veranderen zonder weerstand.
De vierde boodschap, ten slotte, is een lastige. Deze luidt: Er is geen methode voor veranderen! Er is wel een attitude, een manier van kijken te definiëren die tot succesvolle verandertrajecten kan leiden. Veranderen zonder weerstand biedt handvatten en analyse-hulpmiddelen om tot zo’n kijk op veranderen te komen. Het biedt een raamwerk voor analyse van cultuur en identiteit. En daarmee krijgt een aanpak van binnenuit handen en voeten.
Kom je bij een veranderuitdaging die complex is en van het type bezoeking iemand tegen die zegt een methode te hebben om je veranderdoel te realiseren, geloof hem of haar niet, maar onderzoek wat dit boek voor je kan betekenen.
Hans van Dijk is van huis uit theoretisch fysicus. Na enkele jaren in de wetenschap en techniek bezig te zijn geweest, heeft hij zich de rest van zijn carrière vooral verdiept in de zachte kant van het organiseren en de rol van menselijk gedrag in organisatieontwikkeling. Hij is de auteur van Veranderen zonder weerstand.
Over Hans van Dijk
Hans van Dijk (1956) is van huis uit theoretisch fysicus. Na enkele jaren in de wetenschap en techniek heeft hij zich de rest van zijn carrière vooral verdiept in de zachte kant van het organiseren en de rol menselijk gedrag in organisatieontwikkeling. Hij is dan ook in staat scherpe analyses te koppelen aan intuïtie en gevoel voor wat de mens in organisaties beweegt en bezig houdt.
