Een aantal keer heb ik ervaren hoe bijzonder dit soort momenten kunnen zijn. Om deze reden wilde ik graag meer lezen over deze theorie om te kunnen doorgronden wat er precies gebeurt op zo'n moment en om handvatten te krijgen hoe ik dit bewust in mijn werk in kan zetten.
Vol enthousiasme begon ik daarom aan het boek van Esther de Haan en Eva Beerends, getiteld 'Organisatie-ontwikkeling met Theory U'. De ondertitel 'Hoe komen we de bocht door? Werkvormen en cases' spreekt direct aan, omdat dit aangeeft dat het een praktisch en concreet boek is.
In de eerste paar hoofdstukken kon ik de uitleg van de theorie goed volgen. Kort worden de vijf stappen die nodig zijn om 'de bocht door te komen' beschreven als: seeing, sensing, presencing, crystallizing en prototyping. Met name voor presencing is veel aandacht, omdat hier ook de oorspring ligt van de theorie.
Het verschil tussen de theory U en andere vormen van communicatie wordt helder gemaakt. Theory U onderscheidt zich doordat men communiceert vanuit het nu (innerlijke stilte, authentieke zelf), in plaats van vanuit wat je zelf denkt, wat je denkt dat de ander wil horen of verbindingzoekend gedrag.
Daarnaast lees ik over de voorwaarden die het toepassen van Theory U stelt aan mij als adviseur, bijvoorbeeld in contact staan met jezelf (door o.a. zelfreflectie), de tijd nemen, de juiste mensen als deelnemers (met eigenaarschap) en een focus op het collectief. Dan volgen de hoofdstukken met werkvormen.
Naar dit onderdeel keek ik naar uit, om echt concreet te lezen over hoe ik dit als adviseur in de praktijk kan brengen. Hierin ben ik grotendeels teleurgesteld. Er worden veel werkvormen genoemd, maar de meeste daarvan zijn moeilijk te volgen. Het blijft omschreven in globale stappen, vrij theoretisch en abstract. Ook de oefeningen staan er wel in, maar ik krijg er niet echt een gevoel bij. Ik kan het niet voor me zien.
Een voorbeeld hiervan is een werkvorm waarin men op zoek gaat naar het beste scenario om een project uit te voeren door middel van de presencing methode. Er wordt vervolgens uitgelegd wat de elementen zijn die in presencing gebruikt worden en wat de conclusie was van de exercitie. Maar bij mij blijven de vragen: hoe dan? Wat is er dan gebeurd? Wat voelde men precies? Wat deed de begeleider op dat moment? Waardoor weet men nu dat het de juiste oplossing is?
Dat hoeft niet in een concreet stappenplan omschreven te worden, maar toelichting bij het 'gevoel' of het 'zijn' gaat in dit boek vaak niet verder dan 'magisch' of 'wacht tot er iets gebeurt'. Ik zelf kan me er soms iets bij voorstellen, omdat ik het zelf een aantal keer heb ervaren, maar desondanks kreeg ik weinig gevoel bij de verschillende werkvormen over wat het mij zou kunnen opleveren. Het is een complexe materie, dus levendige voorbeelden zijn essentieel. Het niveau van de tekst en de uitleg veronderstelt bijna dat men het een keer al heeft ervaren en erin gelooft, maar ik verwacht dat critici (of lezers die onzeker zijn of deze theorie iets voor hen zal zijn) hierdoor niet overtuigd worden.
Persoonlijk vind ik Theory U een mooie maar complexe theorie, die blijkbaar erg moeilijk onder woorden is te brengen. Dit is misschien ook niet raar, de oorsprong van de theorie is gebaseerd op het 'presencing' en dit veronderstelt dat je het moet ervaren en het echt beleven. Zelf heb ik ervaren dat het dan echt magisch kan zijn. Misschien hadden de auteurs die magie, die zij overduidelijk ervaren in het werken met Theory U, toch meer in de praktijkervaringen en voorbeelden kunnen beschrijven. Nu blijven het onnavolgbare goocheltrucs en dat is vast niet wat de auteurs met magie bedoelden.
