Bye bye consultant heeft op voorhand al de titel ‘meest bijzondere managementboek van het jaar’ in de wacht gesleept. Zowel wat typografie als vormgeving betreft oogt het als een kunstboek. Of een cultboek. Of een pamflet zoals de auteur het zelf noemt. Ook inhoudelijk is het enorm afwijkend. En vooral tegendraads. Cees Min schopt (al is het met een halve knipoog) tegen zo’n beetje alles wat met consultancy te maken heeft.
Zo luidt een hoofdstuktitel ‘Mission statements zijn bullshit’. En heeft een ander hoofdstuk de titel ‘De beste leider is een dictator’ meegekregen. Of neem dit citaat uit het boek: ‘Wat is het verschil tussen een trollybus en een consultant? Een trollybus stopt als hij de draad kwijt is.’ En zo kunnen we nog wel even doorgaan. Niets lijkt er aan het leger consultants te deugen. Min rekent in het boek voor dat alleen al de dertien ministeries per jaar voor 1,2 miljard euro aan advies inhuren. En werd er 300 miljoen betaald aan adviezen om externen uit ministeries terug te dringen.
Niet heel verwonderlijk dus dat het laatste hoofdstuk ‘Leve het cynisme’ heet. Maar is het allemaal niet te simplistisch? Is het niet te kort door de bocht om de consultant overal de schuld van te geven? Min meent van niet, want hij heeft allerlei bedrijven gezien waar veranderprocessen intern zijn geregeld en prima zijn verlopen. Het kan prima zonder consultants. Dat zal best. Maar of Bye Bye Consultant daar het bewijs voor levert?
Dit ‘bijzondere’ boek bijt zichzelf een beetje in de staart. De vorm van Bye bye Consultant drukt de inhoud, de boodschap van Min, namelijk naar de achtergrond. De boodschap is recht uit het hart. Daarover hoeft geen twijfel te bestaan. Min meent het echt als hij zegt dat het gros van de managers of medewerkers prima zelf een verandering kan inzetten en doorvoeren. Alleen ze doen het niet. Angst of een andere politieke reden maakt dat managers adviseurs inhuren. Waarom niet zelf doen, vraagt Min zich hardop af? Kwaliteit zat in huis. En gebruik een consultant hooguit om je eigen ideeën te toetsen. Maar al heeft Min ongetwijfeld in heel veel gevallen gelijk, de boodschap en de bewijsvoering verdwijnen in bizar beeld en aparte opmaak. In hoofdstukken met titels als ‘Een MBA is een schriftelijke cursus dansen’ of ‘Trainingen zijn vaak niet meer dan een regendans’.
Tot op de laatste letter is het schoppen en slaan, hetgeen Min in consultancyland niet tot een populaire persoon zal maken. Is het boek in Mins eigen jargon dan ‘bullshit’? Nee hoor. Het is een prachtig vormgeven boek met een duidelijke boodschap. Maar lees het vooral als een aanmoediging om zelf veranderingsprocessen door te voeren in plaats van consultants aan het werk zetten. Met die boodschap is natuurlijk niets mis. Consultants worden vaak wel heel makkelijk ingezet. Oordeelt u zelf maar of die achterliggende boodschap in Bye bye Consultant goed overkomt. De geuzentitel ‘meest bijzondere managementboek’ heeft-ie in ieder geval al binnen.
Over Ronald Buitenhuis
Ronald Buitenhuis is freelance journalist.
