Het boek 'Zelfleiderschap en de One Minute Manager' is het verhaal van een medewerker die tijdens een presentatie aan een klant flink wat kritiek krijgt te horen. De les die hij leert, is dat hij zelf verantwoordelijk is en op moet houden andere mensen de schuld te geven of telkens excuses aan te voeren.
Het verhaal is echter flinterdun en de theorie erachter heeft een hoog gehalte 'situationeel leiderschap', dus de lezers die hier bekend mee zijn, zullen weinig nieuwe zaken tegenkomen.
In de gesprekken die Blanchard met managers voerde, gaven zij aan dat zij vooral mensen willen hebben die problemen kunnen oplossen en bereid zijn het initiatief te nemen. Liefst mensen die 'net doen alsof ze de eigenaar zijn'. Inmiddels weten we dat de competentie 'ondernemerschap' maar moeizaam van de grond komt in veel organisaties, ondanks het feit dat deze competentie zo vaak prijkt op de lijst met wenselijke kerncompetenties.
Blijkbaar heeft de auteur vastgesteld dat de kloof tussen huidige en gewenste kerncompetenties nauwelijks gedicht kan worden door inspanningen van alleen de leidinggevenden. Om die reden wordt door de auteur de rol van de medewerker belicht.
Blanchard stelde medewerkers de interessante vraag: 'Wat wil je van een organisatie als werkzekerheid niet meer wordt geboden?' Een vraag die organisaties nog nauwelijks hardop durven uit te spreken. Het effect daarvan is evenwel dat de verantwoordelijkheid (voor de eigen loopbaan) nog steeds niet daar wordt neergelegd waar ze eigenlijk hoort, namelijk: bij de medewerkers. Medewerkers verwachtten in het geval van het wegvallen van werkzekerheid dat ze graag eerlijk behandeld willen worden en nieuwe vaardigheden willen leren.
Omdat eerlijkheid niet alleen een kwestie is van de leidinggevende, introduceert Blanchard in dit boek het thema 'zelfleiderschap'. Dat houdt zoveel in als 'zelf verantwoording nemen en niet de schuld bij anderen neer leggen'. Te vaak meten medewerkers (en ook leidinggevenden) zich een slachtofferrol aan. Blanchard stelt hier tegenover: 'Een ander empowert jou, zelf neem je zelfleiderschap.'
In dit kader is motiveren niet langer een taak van de leidinggevende maar vooral van de medewerker. Verantwoordelijkheid nemen is vooral in het eigen belang, zodat je krijgt wat je nodig hebt om succesvol te zijn. Dat is een interessant perspectief omdat het begrip 'verantwoordelijkheid nemen' vaak alleen maar vanuit een organisatiestandpunt werd bekeken
Blanchard legt uit dat daardoor de verhoudingen tussen leidinggevende en medewerker traditioneel blijven, dat wil zeggen hiërarchisch en afhankelijk. In de 21ste eeuw is het niet langer aannemelijk dat mensen het vak dat ze geleerd hebben op school tot hun pensioen zullen blijven uitoefenen. Ze zullen in beweging moeten blijven.
Hun denken moet daarop afgestemd worden, aldus Blanchard. Denken als een olifant, jezelf beperken op grond van eerdere ervaringen, zal daarom zoveel mogelijk vermeden moeten worden. Het is jammer dat Blanchard de interessante problematiek van zelfleiderschap ophangt aan een flauw verhaaltje in plaats dat hij deze problematiek - zoals in het voorwoord - verduidelijkt door een goede uiteenzetting. Jammer is ook dat hij zijn theorieën van situationeel leiderschap weer opnieuw ten tonele voert. Niet alleen vanwege de herhaling maar vooral vanwege de inhoud zelf.
Een dergelijk complex begrip als 'zelfleiderschap' laat zich echter niet zo gemakkelijk weergeven in de bekende tweedimensionale 'situationele' structuur van sturing en ondersteuning.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
