'IK BEN niet alleen op de wereld' kent twee lijnen, het proces dat de ondernemer doormaakt en de onderleggers, de uitleg van de coach. In de eerste lijn lezen we het eerlijke en open verhaal van ondernemer Ben Steenstra. Hij maakt een bewustzijnsproces door. Het start bij hoe hij, vanuit zijn behoefte aan onafhankelijkheid, geld gaat najagen door een eigen onderneming op te zetten.
Na het eerste miljoen voelt hij zich echter leeg en ongelukkig. Steenstra zoekt ondersteuning bij coach Wassili Zafiris en gaat op zoek naar de betekenis en het nut van zijn bestaan en dat van zijn onderneming. Een vakantie-ervaring in Thailand, waar hij met bittere armoede wordt geconfronteerd, werkt louterend: 'Ik kon er niet meer omheen'. Hij richt samen met zijn vrouw een stichting op waarmee hij onderwijsprojecten voor de allerarmsten organiseert.
Het verhaal vervolgt met Steenstra's eigen typering van zijn leiderschapstijl als 'de pelotonscommandant' en hoe het resultaat altijd leidend is. De weerstand in de onderneming tegen zijn optreden neemt toe. Het besef ontstaat dat Steenstra zo de snel groeiende onderneming niet langer meer kan leiden. Samen met zijn coach worden in de organisatie de eerste kernwaarden geformuleerd: leren en anderen laten leren. Van zijn dictatoriale leiding wordt geschakeld naar een managementstructuur, compleet met procedureboeken. Steenstra geeft letterlijk de leiding uit handen. Die structuur blijkt dermate veel nadelige effecten te hebben (ten koste van het resultaat) dat de ondernemer na verloop van tijd ingrijpt: 'Ik pleeg een coup'. Alle structuren en zelfs functies worden losgelaten, hij spreekt zijn mensen aan op hun eigen verantwoordelijkheid. Zelfactualisatie en zingeving worden de sleutels. De paradigmaverandering is vooral dat mensen er niet voor de onderneming zijn, maar de onderneming voor de mensen en dus moet de onderneming ook zingevend zijn. Ondertussen lees je in het relaas dat hij steeds verder zaken afpelt bij zichzelf. In de financiële crisis van 2008 laat de bank de onderneming zitten, die daardoor dreigt om te vallen. In het redden van de onderneming dient zich de volgende ontwikkelingslaag aan. Het besef dat het alleen maar samen kan, werkelijk samen. Dat betekent voor Steenstra het loslaten van de leiding. Een interne crisis versterkt dat besef en hij krijgt de kern van de mensen mee bij het zich werkelijk verbinden met zichzelf en met elkaar. Het leidt tot een nieuwe vorm van ondernemerschap die 'meaningfull profit' genoemd wordt. 'Mensen die doen wat ze belangrijk vinden in plaats van wat ze opgedragen krijgen'. Geld is dan het gevolg, niet het doel. Ik loop het risico het verhaal tekort te doen als ik het zo samenvat, want het bouwt geloofwaardig en stap voor stap op naar het ontstaan van nieuwe inzichten en vooral naar de verwerkelijking daarvan. De tweede lijn, die van de coach, beschrijft steeds korte thema's zoals: intentie, gedachten en overtuigingen, het matrixmodel, metaprogramma's, van idee naar actie, flow, jezelf leiden. Die thema's legt Wassili Zafiris kort uit en voorziet hij van voorbeelden. In de thema's zie je door het boek heen de ontwikkeling van het totale proces terug. Het start met bewustwording, loopt langs het verschil tussen tekort-denken en overvloed-denken, van motivatie naar zingeving. De functie van crisis wordt belicht; zingeving naar het grotere geheel van de wereld komt aan de orde. Attitude en missie zijn kernbegrippen. Missie wordt gedefinieerd als: 'het diepe besef van de kern van de organisatie, de hoogste collectief gevoelde intentie. Het is de meest inspirerende toegevoegde waarde die een onderneming heeft aan het maatschappelijke veld.' Verbinding is uiteindelijk het proces waar het om gaat. Voor ondernemers die nog denken in termen van machines, winstmaximalisatie en geld als drijfveer, is dit een controversieel boek. De gebruikelijke paradigma's over organisaties worden stevig op de helling gezet. De zoektocht naar waar het werkelijk om gaat, de essentie van mens zijn en ondernemen, wordt in kaart gebracht. Nieuwe uitgangspunten worden uitgeprobeerd, bijgesteld, verdiept. Er blijkt geen draaiboek voor dat proces te zijn, want het is nooit voorgedaan. Het bewustwordingproces van de ondernemer loopt parallel met wat hij in de onderneming in kan brengen. Het vormt een treffend voorbeeld van de idee dat je anderen niet verder kan leiden dan je zelf bent. Het boek laat de belevingskant en de praktijk zien van wat zij zelf de vierde revolutie noemen, de ontwikkeling voorbij maatschappelijk verantwoord ondernemen naar een onbekende, nieuwe vorm en hoe dat vorm kan krijgen. Zoals gezegd, 'IK BEN niet alleen op de wereld' is een boek naar mijn hart. Het sluit naadloos aan bij de ervaringen, ideeën en instrumenten die ik in mijn eigen boek 'Ecologisch veranderen van organisaties' beschreven heb. 'IK BEN' is een feest der herkenning, ook al omdat ik al die dilemma's die ik zelf ooit als directeur van een onderneming heb ervaren, voorbij zie komen. Ik heb destijds zelf de keus gemaakt om eruit te stappen en mijn persoonlijke ontwikkeling op een andere wijze vorm te geven. Ben Steenstra loopt het hele pad af en daar kan ik alleen maar bewondering voor hebben. Jammer in het boek vind ik dat de rol van coach Wassili Zafiris onderbelicht blijft. Ik herken de procescoach in de korte passages waar dat in het verhaal aan de orde komt. Zelf coach, blijf ik met vele vragen zitten als: hoe precies deed je dat, waarom dit en niet iets anders, hoe ontwikkelden jouw ideeën zich gedurende dit proces, wat was jouw rol precies? Ik had graag meer beschouwing over het totale proces en de fasen daarin gezien. Maar ik begrijp dat gekozen werd voor de rode draad van het relaas van Steenstra. En daar zit ook de kracht van het boek. Ik heb me natuurlijk afgevraagd wat dit boek voor mij als ervaren adviseur en teamcoach oplevert. Niet zozeer iets in theoretisch of technisch opzicht. Het is vooral een boek dat mij inspireerde, dat mij weer terugbracht bij mijn eigen missie, me weer in contact bracht met die grotere opdracht, daar waar ik het zelf allemaal voor doe, een boek dat me raakte. Het is (eindelijk) een voorbeeld hoe het ook kan, hoe het dus kan. Het is een boek dat me extra hoop geeft, me motiveert om door te gaan op de ingeslagen weg. Wat mij betreft is 'IK BEN' een aanrader voor iedereen die betrokken is bij organisaties, als medewerker, manager, adviseur, trainer of coach en die zich graag laat uitdagen om zijn bestaande paradigma's op te schudden.
