Zelf is Lenette Schuijt de eerste om het toe te geven. Sinds de in leiderschap gespecialiseerde organisatiekundige in 2001 haar boek Met ziel en zakelijkheid in de markt zette, heeft de wereld niet stilgestaan. Was er acht jaar geleden nog alle reden om een krachtig pleidooi te houden voor meer inspiratie en zingeving op de werkplek, anno 2009 is in heel wat meer organisaties het besef aanwezig dat zakelijke prestaties hand in hand moeten gaan met oog voor mensen en processen.
De eenzijdige oriëntatie op resultaat en rendement die kenmerkend was voor het tijdperk van de aandeelhouderswaarde, heeft definitief afgedaan. Net zoals de economische realiteit inmiddels al die sympathieke bedrijfjes de das om heeft gedaan die dachten het te kunnen redden met alleen maar aandacht voor mensen en processen. Een beetje manager beseft tegenwoordig dat het er om gaat een gezonde balans te bereiken tussen beide oriëntaties. Maar hoe? Alle reden dus om het nog steeds behartenswaardige maar wel wat gedateerde ‘Met ziel en zakelijkheid’ een complete make-over te geven.
Inhoudelijk heeft Schuijt geprobeerd om met behoud van haar oorspronkelijke gedachtengoed aansluiting te vinden bij de veranderde realiteit in organisaties. De geactualiseerde uitgave is minder een pleidooi voor bezielde zakelijkheid geworden en meer een staalkaart van wijzen waarop dat als nieuwe, integrale oriëntatie tot uiting kan komen. Het eerste waar we dat als lezer dat aan zien is het grote aantal voorbeelden van leiders die van dag tot dag bezig zijn bezieling en zakelijkheid met elkaar verzoenen.
In het begin is het nog even schrikken: een confrontatie met achtereenvolgens Frederick Taylor, Karl Marx, Hannah Arendt en Jürgen Habermas gaat niemand in de kouwe kleren zitten. Maar daarna wordt het al snel interessanter. Eerst komen we ‘good old’ Allard Stikker tegen, die al midden jaren tachtig als voormalig RSV-topman economische eisen probeerde te koppelen aan ecologische bewustwording. Dan Nicolas Hayek, die met het merk Swatch de zieltogende Zwitserse horloge-industrie nieuw leven inblies. Een eindje verder Howard Shultz, die na een adempauze terugkeerde bij Starbucks om de oorspronkelijke waarden van het bedrijf in ere te herstellen: koffie en klanten. En wat te denken van Bill Gore, die in de jaren vijftig de grondslag legde voor Goretex en die daar lang voordat zelfsturing in de mode kwam een matrixstructuur invoerde van teams waarbinnen mensen op projectbasis met elkaar samenwerkten? Of van Ronald Bakker en Ninande Thio die niet ophouden het concept van Bagels & Beans te vernieuwen zodat hun koffie- en broodjeszaken niet alleen veel lekkers verkopen maar ook een toonbeeld van duurzaamheid zijn? En dat is maar een greep uit de tientallen cases waarmee Schuijt haar punt maakt en de lezer de weg wijst.
Behalve dat ‘Met ziel en zakelijkheid’ inhoudelijk is gereviseerd, is het boek ook in een nieuw jasje gestoken. De vormgeving is aangepakt door Waterlanders Design, dat de voor uitgeverij Scriptum karakteristieke stijl heeft bedacht van uitgaven in het brede 175x215 mm formaat met een opgevulde, wat plastic aandoende hardcover en een binnenwerk met royale opmaak en een overdaad aan illustraties. Daar moet je van houden. Wat ons betreft werkt het beter voor de boeken van de zelf ook nogal extraverte futuroloog Adjiedj Bakas dan voor die van de toch wat ingetogener Lenette Schuijt. In de keuze van het beeldmateriaal zijn overigens zowel de hand van de uitgever herkenbaar (met in de lijn van zijn fonds veel ongecompliceerde stockfotografie) als die van de auteur (met afbeeldingen van kunstwerken die wat meer inspanning van de toeschouwer vragen). Wat hier en daar tot opvallende stijlbreuken leidt, maar dat terzijde.
Ondanks de praktische oriëntatie en de nuchtere toon (waarvoor onze complimenten) is ook het vernieuwde ‘Met ziel en zakelijkheid’ geen how-to-boek. Wie op zoek is naar gedetailleerde richtlijnen en stappenplannen om binnen zijn of haar organisatie aandacht te vragen voor bezieling en zingeving of om dat vorm te geven in nieuw praktijken, kan beter te rade gaan bij Schuijts eerdere De kracht van bezieling en het bijbehorende ‘Praktijkboek’. Met ziel en zakelijkheid is er meer om te laten zien wat er vandaag de dag allemaal mogelijk is. En dat is meer dan menigeen geneigd zal zijn te denken.
Over Pierre Spaninks
Pierre Spaninks (Eindhoven, 1955) was tot zijn pensionering in 2021 zelfstandig professional in journalistiek en communicatie. Hij kreeg landelijk bekendheid als ZZP-expert. Voordien had hij gewerkt in het hoger onderwijs en de consultancy. Hij studeerde Tekstwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en volgde op Harvard het Senior Manager in Government Program. Tegenwoordig legt hij zich toe op de Egyptologie.
