strong>In tijden van crisis gaan organisatieadviseurs en veranderaars nog wel eens te rade bij filosofen en geschiedkundigen. Dat kan inspirerende en soms verrassende inzichten en uitkomsten opleveren.
De Jong en Kessels halen hun inspiratie uit de periode van de Verlichting en houden een gloedvol pleidooi voor de geestelijke bevrijding van de autonome en creatieve professional. Daarmee doen ze een filosofisch appèl tot persoonlijk leiderschap in de transformatie naar duurzame organisaties.
Vooraanstaande denkers uit het verleden doen het nogal eens goed bij moderne managementauteurs. Plato, Sun Tzu, Machiavelli en Einstein, om maar een paar hoogbegaafden te noemen, verschijnen regelmatig op het toneel als het roer drastisch om moet en het tijd is voor radicale oplossingen.
Tjip de Jong en Joseph Kessels gaan een spade dieper en zoeken hun heil bij een hele generatie van denkers en filosofen uit de periode van de Verlichting. Dan hebben we het over illustere mannen en vrouwen als Voltaire, Anna Louise De Stael, Emanuel Kant en Belle van Zuylen. In de 17e en 18e eeuw predikten ze het bevrijdende evangelie van de Verlichting, waardoor de westerse mens zich kon ontworstelen aan de knellende banden van religie, moraal, hiërarchie en feodalisme. Het zorgde voor grote maatschappelijke omwentelingen als de Amerikaanse en Franse revoluties en de daaruit voortvloeiende emancipatie van de moderne mens.
De auteurs zetten in hun manifest meteen hoog in: het is tijd dat we ons weer opnieuw laten inspireren door het filosofisch gedachtengoed van de Verlichting. Ze zien een haperend economisch systeem dat in stand blijft door traditionele, beklemmende denkbeelden over geld, inkomen en werk. Een economisch systeem dat schadelijke effecten heeft op het ecosysteem en waarin winst en efficiency prevaleren boven de kwaliteit van leven en werken. Volgens de auteurs is het tijd om anders te denken over vooruitgang en groei in organisaties. In plaats van kostenreductie, schaalvergroting en efficiency moeten we het hebben over duurzaamheid, innovatie, gemeenschapszin en het hanteren van de menselijke maat.
Daarvoor presenteren De Jong en Kessel een aantal lichtbakens dat ons de weg wijst naar een nieuw tijdperk waarin mens en natuur zich harmonieus ontwikkelen. In de geest van de Verlichting zien ze een nieuw type organisatie voor zich dat volop ruimte geeft aan de autonome, onderzoekende, kritische, zelfsturende professional. Een organisatie waarin moraal, ethiek en milieubewustzijn minstens zo belangrijk zijn bij het nemen van bedrijfseconomische beslissingen als de belangen van aandeelhouders en het vergroten van marktaandeel.
Denken in organisaties van Kessels en De Jong plaatst niet alleen scherpe kanttekeningen bij een doorgedraaid economisch systeem dat negatieve effecten heeft op mens en milieu. Met prikkelende vragen en stellingen sporen ze de lezer ook aan tot nadenken en zelfreflectie over hoe die zelf kan bijdragen aan het realiseren van een betere en duurzame wereld. In dat licht lijkt de titel van het boek vreemd gekozen. Denken in organisaties gebeurt al genoeg, eerder te veel dan te weinig. Het is tijd voor actie en concrete verandering.
Over Jan Boerstra
Jan Boerstra is senior organisatieadviseur en projectleider bij de provincie Flevoland.
