De eerste is dat in veel semipublieke sectoren de 'managers' massaal zijn over gestapt op 'klantdenken'. De burger is klant van de gemeente, de leerling is klant van de meester, de oudere is klant van het verzorgingstehuis. Klantdenken berust op twee belangrijke fundamenten: 1) klant en professional zijn gelijk, en 2) de klant heeft altijd gelijk. De auteurs wijzen er op dat het vervreemdend kan werken als in situaties van dwang het woord 'klant' gebruikt wordt (zoals bijvoorbeeld de belastingdienst: 'leuker kunnen we het niet maken'). Veel van deze ontwikkelingen hangen samen met een identiteitscrisis onder professionals in de semipublieke sector. De auteurs willen graag deze identiteit van de professional verhelderen, en hopen daarmee het gezag en zelfvertrouwen van de professional terug te winnen. Belangrijk geluid in dit boek is dat we niet terug moeten naar autoritair gezag, maar dat modern gezag te winnen is als de professional leiderschap toont en echt geïnteresseerd is in de leerling, oudere en burger. Kennen en gekend worden is het nieuwe gezag, zo zegt Micha de Winter in een interview in het boek. Wat ook vaak terugkomt is dat professionals gezag verliezen door het grote aantal verantwoordingssystemen en bureaucratie dat aanwezig is in de semipublieke sector. Hierdoor zijn ze enerzijds minder in contact met degene die ze moeten helpen of gezag over hebben, en wordt ze anderzijds ontnomen om op een authentieke wijze met zelf verworven gezag om te gaan. Kortom, dit boek ademt een roep om meer ruimte voor de vakman. Een opvallend artikel is die over het gezag van de politie. Er wordt veel gezegd dat de politie geen of weinig gezag meer heeft, maar een antropologische studie toont aan dat dit gezag nog springlevend is; iedereen deinst weg voor de politie of ontvangt, al dan niet braaf, de reprimandes. Door de wetenschappelijke insteek van 'Gezagdragers' biedt het een kijk op het thema gezag in de semipublieke sector die minder sentimenteel is dan de meeste artikelen en boeken omtrent dit thema. Dit is absoluut de kracht van dit boek. De verschillende auteurs van de artikelen zoomen allemaal in op het gezagsprobleem in hun sector. Hoewel ze dit allemaal verrassend en fris neerzetten, is het jammer dat deze auteurs deze sectorthematiek meestal niet in het bredere kader zetten van het project van de redacteuren; de zoektocht naar nieuwe vormen van gezag. Dit had de eenheid van het boek goed gedaan. Desalnietemin, voor degene die het publieke debat over gezag en professionals volgt is dit een must-read.
Over Henk den Uijl
Henk den Uijl is beleidsmedewerker bij de Nederlandse Vereniging voor Toezichthouders in Zorginstellingen.
