Fuck de regels

Diverse praktijkvoorbeelden ondersteunen het betoog in Ben Kuikens 'Fuck de regels'. Zo is er een meldcode voor huiselijk geweld die de indruk wekt een eenvoudige oplossing te bieden voor een complexe problematiek. Bij de politie hanteert men een systeemgedreven manier van organiseren, waardoor agenten op straat nauwelijks meer zelf situationeel (contextgedreven) kunnen handelen. Uit regels vloeien nieuwe regels voort, dus hoe meer regels er zijn, hoe meer regels er bijkomen. En dat allemaal vanuit de gedachte dat de maatschappij maakbaar is. Taylor was de vader van het systeemdenken: de mens als radertje in de productiemachine die tot steeds hogere prestaties moet worden gedreven. Bij dit mechanistische wereldbeeld ontstond een negatief mensbeeld. Mensen zijn niet te vertrouwen en doen het liefst zo min mogelijk. Daarom moeten zij aangestuurd en met regels in toom gehouden worden. De dominante organisatievorm werd de bureaucratie, die draait op regels en protocollen. Maar het is ook een onmenselijk systeem van rationaliteit en procedures dat geen ruimte laat voor het individu en een eigen invulling van werk en leven. De systeemwereld gaat de leefwereld van de mens overheersen. Regels brengen veel verborgen kosten met zich mee. Een nieuwe regel is snel gemaakt, maar moet ook nog gehandhaafd worden. Dan moeten mensen controleren dat anderen zich aan die regel houden en dat moet allemaal administratief worden bijgehouden. Bovendien moet er een bezwaarprocedure zijn om beklag te kunnen doen als iemand vindt dat hij ten onrechte is bestraft voor het overtreden van een regel. Regels creëren een eigen, nieuwe werkelijkheid die zich moeilijk laat terugdraaien. Regels vertrekken vanuit de maakbaarheidgedachte. Zij bestaan vaak uit simpele oplossingen die geen recht doen aan de complexiteit en dynamiek om ons heen. Die zijn eenvoudigweg niet meer op te lossen, hooguit wat te reduceren. Zo zorgen regels voor een papieren of een virtuele werkelijkheid. We moeten meer gaan vertrouwen op het oordeelsvermogen van ieder individu. Daarmee ontwikkelen we praktische wijsheid. Als we blind regels volgen, kunnen we die wijsheid niet ontwikkelen omdat we niet meer na hoeven te denken en ons oordeelsvermogen niet meer aanspreken. Regels zijn hooguit richtsnoeren voor onze oordelen, maar kunnen ze niet vervangen. Fuck de regels leest als een trein. Het gepresenteerde gedachtegoed is niet nieuw, maar Ben Kuiken heeft het op een prikkelende manier aan elkaar geschreven. En dat stemt tot nadenken en blikverbreding. De diepe crisis die we doormaken laat zien waar een eenzijdige rationele en bureaucratische benadering toe kan leiden. Tijd voor verandering dus en terug naar de menselijke maat.