Vele bijdragen aan het boek maken ons duidelijk dat we 'bedachtzamer' moeten én kunnen zijn. We vinden al snel dat we wel weten hoe een zaak in elkaar steekt. Dat kan slim zijn maar is niet per definitie ook wijs. Wat zo voor de hand lijkt te liggen en als het ware intuïtief voelt, blijkt dit zo dikwijls toch echt niet te zijn. De aarde is niet plat. De zon draait niet om de aarde. Tienduizend jaar geleden schiep God de wereld niet. Om tot dergelijke inzichten te komen, is het vooral wijs de twijfel aanhoudend te voeden. Kalm blijven onder een stortvloed van onzekerheden. Dit is vooral ook van belang aangezien de wetenschap 'de' wijsheid ook niet in pacht heeft. Wetenschappers realiseren zich dat de waarheden van de ene generatie de onwaarheden van de volgende zijn. Niet schrikken. Daar word je wijzer van en dan kijk je met genoegen vooruit. Door daadwerkelijk onze beperkingen te onderkennen zijn we, in de woorden van Kathryn Schulz, 'beter in staat om met open oor en met empathie te luisteren naar theorieën die haaks op de onze staan.' Twijfel maakt ons nederiger - en zodoende wijzer - omdat we dan uiteindelijk betere ideeën voortbrengen. Gezamenlijk! Zoals het groepswerk was om te ontdekken dat de aarde rond is, om de zon draait en we in miljoenen jaren moeten denken over het ontstaan van onze wereld. Ga er maar aanstaan. Honderdvijftig 'denkers' trekken je aan je jasje. Ze prikkelen je om na te denken over uiteenlopende zaken, vooral ook over de manier waarop we denken en beslissingen nemen. Er komt ongetwijfeld het een en ander voorbij, dat je niet interesseert. Maar 'wijzer' is het om je te laten verrassen. Dat begint met een uitspraak die op z'n minst even een vraagteken oproept. Dan wil je meer weten. Neem nou: 'Je zou kunnen aannemen dat katten hun uitwerpselen bedekken omdat ze zo vreselijk netjes zijn, terwijl ze met evenveel gemak hun eigen braaksel opeten en vervolgens gezellig bij je op schoot springen.' Of: 'In een tijd waarin het protectionisme weer toeneemt is het belangrijker dan ooit om de betekenis van de vrije markt opnieuw te benadrukken.' Of: 'Wie had in 2000 kunnen voorspellen dat in 2010 het aantal Indiërs met een gsm twee keer zo groot zou zijn als dat met een latrine?' Geen boek om in één ruk uit te lezen. Onmogelijk, omdat je dan als het ware in één klap het dagaanbod van een banketbakker naar binnen moet werken. Misselijkmakend. Bedachtzaam tot je nemen. Daar word je wijzer van. En misschien ook wel slimmer.
Over Aart G. Broek
Aart G. Broek specialiseerde zich in communicatiewetenschappen, sociologie en, meer recentelijk, criminologie (geweldsproblematiek); werkzaam als adviseur/projectmanager organisatie- en bestuurskunde. agbroek@planet.nl
