Het boek is gebaseerd op het proefschrift ‘Tussen vrijheid en beperking’ waar Math in 2012 op promoveerde. Het onderzoek biedt een rijke bron aan verhalen, die door een groep van 20 respondenten zijn opgetekend. De Vaan put hieruit en vult dit aan met verhalen uit de praktijk van zijn studenten en uit zijn eigen adviespraktijk. De centrale stelling is dat het beheersen van het politieke spel voor managers noodzaak is om effectief te zijn in de complexe realiteit.
Geleefde werkelijkheid
Het boek past in de toenemende aandacht in de managementliteratuur voor de ‘geleefde werkelijkheid’ in organisaties. Hans Vermaak muntte dit begrip en de boeken van Leike van Oss en Jaap van ’t Hek, zoals Onveranderbaarheid van organisaties en hun meest recente boek Onmacht passen in deze traditie.
Math de Vaan gaat in dit boek uitvoerig in op de stellingen die hij eerder bij zijn proefschrift verdedigde:
– Lineair en rationeel geplande veranderoperaties zijn zelden succesvol, omdat vaak verzuimd wordt de irrationele organisatiewerkelijkheid te herkennen en erkennen.
In hoofdstuk 8 beschrijft De Vaan de casus in een jeugdzorgorganisatie waar de vakgroepleden handig gebruik maakten van de ruimte voor ‘co-creatie’ om mee te denken over de toekomstige organisatie-inrichting: alles bleef bij het oude.
– Vergaderingen worden overschat als besluitvormingsorgaan. Het zijn slechts rituelen van sociale interactie, waarbij het politieke handwerk achter de schermen wordt verzilverd.
Het boek zit vol met voorbeelden die dit illustreren, zoals in hoofdstuk 6 ‘weten hoe de hazen lopen en waarom’.
Effectief postmodernistisch advieswerk
De Vaan is ook kritisch op de collega’s in het vak, getuige de stelling: In tijden van overvloed aan managementadviezen, -theorieën en -modellen is het bevorderen van inzicht in de actuele organisatiewaarheden een welkome vorm van effectief postmodernistisch advieswerk.
Het boek Machiavelli op de werkvloer maakt die stelling maar al te waar. Het is geschreven in een vorm die in de veranderkunde ‘storytelling’ genoemd wordt (davidboje.com). Math citeert uit de verhalen die de leden van zijn onderzoeksgroep in hun dagboeken hebben opgetekend, aangevuld met verhalen die hij optekent uit de mond van mensen met wie hij werkt in zijn adviespraktijk en geeft daarmee betekenis aan de politieke werkelijkheid die er nu eenmaal is in organisaties. Hij onderbouwt dit gedoseerd met wetenschappelijke literatuur.
Klaar met ‘utopiseren’
Machiavelli op de werkvloer van Math de Vaan is een ‘must read’ voor iedere manager, HR-adviseur, of extern adviseur, trainer, coach die klaar is met ‘utopiseren’ of ‘reorganiseren’ maar de confrontatie met de organisatiewerkelijkheid wil aangaan. En het ongemak onder ogen wil zien. Je leest het bovendien in een weekend uit.
Over Joost Kampen
Joost Kampen is veranderkundige en adviseert in organisaties met ontwikkelingsproblemen. Hij heeft een achtergrond als organisatiesocioloog. Hij schreef verschillende boeken over verwaarloosde organisaties.
