Omringd door psychopaten - ‘We krijgen er allemaal mee te maken’

Een beetje geschrokken, pakte ik de ‘Psychopatiechecklist’, die voorin het boek staat, erbij. En verrek: bij vrijwel alle 20 kenmerken kan ik bij de bewuste persoon het volle aantal punten geven. Nu begrijp ik waarom ik bij hem altijd op mijn hoede was…

Erikson schreef eerder boeken over het omgaan met idioten en slechte bazen. In zijn boek Omgaan met psychopaten gaat hij nog een stapje verder. Nu kunnen we allemaal wel iemand bedenken wanneer we aan een idioot of aan een slechte baas denken, maar komen psychopaten ook zo vaak voor? Vergis je niet: volgens wetenschappelijke bevindingen is twee tot vier procent van ons psychopaat. Niet zo gek dus dat er in een groep van circa 70 studenten, ook een psychopaat te vinden is.

Massamoordenaar

Waar we het over hebben wanneer we over een psychopaat spreken? Nee, het gaat echt niet direct om een massamoordenaar à la Hannibal Lecter. Erikson heeft het over ‘roofdieren in mensengedaante’ en ‘mensen die geen enkel middel schuwen om te krijgen wat ze willen hebben.’ En zodra ze jouw zwakke punten kennen, zullen ze op alle knoppen drukken om jou te breken. Wellicht dat nu alarmbellen beginnen te rinkelen wanneer je aan jouw leidinggevende of collega denkt…

Omgaan met psychopaten

Voordat we verder gaan, moeten we direct één ding duidelijk maken: Jij kunt de psychopaat in je omgeving niet veranderen of beter maken. Erikson laat er geen misverstand over bestaan: ‘Zij kunnen niet worden genezen.’ Tip dus voor coaches of consultants die bij bedrijven of organisaties worden ingevlogen om ‘iets’ aan een door toedoen van een psychopaat verziekte werksfeer te doen: het heeft geen enkele zin de bron van het probleem te proberen te veranderen. Effectiever is het de anderen te helpen met psychopaten om te leren gaan. En hierin kan het boek van Erikson wel eens van pas komen.

DISC

In Omringd door psychopaten gebruikt Erikson het bekende DISC-model om inzicht te geven in de diverse soorten psychopaten en hoe zij gebruik maken van onze zwakheden. Voor wie niet bekend is met DISC:

D staat voor Dominant (taakgericht en extravert: Hoe je problemen benadert en omgaat met uitdagingen).

I staat voor Inspirerend (mensgericht en extravert: Hoe je samenwerkt met andere mensen en hen probeert te beïnvloeden).

S staat voor Stabiel (mensgericht en introvert: Hoe je reageert op veranderingen).

C staat voor Contentieus (taakgericht en introvert: Hoe je je opstelt t.a.v. regels en voorschriften).

Hokjes

Zoals ikzelf in DISC-trainingen altijd aangeef, is dat we niemand in een D, I, S of C hokje mogen stoppen. Hiermee zouden we namelijk het waardevolle model – en dus onszelf – te kort doen. Wel hebben we allemaal een voorkeursstijl. Wie kent er niet iemand die altijd dominant zijn of haar mening opdringt (D), altijd het hoogste woord voert (I), eindeloos twijfelt eer een beslissing te nemen (S) of zich vastklampt aan de voorgeschreven regels (C)?

Toepasbaar

Nu weet ik dat er kritiek is op het DISC-model, maar in de praktijk zie ik dat het toepasbaar is. En dus hecht ik waarde aan de keuze van Erikson om het DISC-model te gebruiken om ons te leren om te gaan met psychopaten. Het is volgens hem zaak ons zelfbewustzijn te maximaliseren (wat is mijn voorkeursstijl en wat zijn dus mijn valkuilen?), hoe ziet psychopathisch gedrag er uit en hoeveel zelfrespect heb ik? In andere woorden: wanneer we onszelf beter kennen, weten we ook beter hoe we de psychopaat in onze omgeving de baas blijven. Want reken maar dat hij of zij donders goed weet hoe hij/zij jou kan manipuleren.

Vroeg of laat krijgen we allemaal te maken met die psychopaat. Aan ons hem of haar (al komen zij volgens onderzoeken iets minder vaak voor dan hun mannelijke tegenhanger) te herkennen en mee te dealen. Omringd door psychopaten kan hierin zeker helpen.