Verouderde functiebeschrijvingen dragen er niet toe bij dat mensen met een frisse blik naar complexe vraagstukken kijken. In Rolswitch krijg je de mogelijkheid aangereikt om kennisprofessionals uit hun comfortzone te krijgen, door ze meerdere en wisselende rollen te laten innemen. Het is een goed geschreven en verzorgd boek met de nodige diepgang.
Rollen
Wie ooit een cursus leiderschap heeft gevolgd weet dat er de nodige leiderschapsrollen zijn, zoals bijvoorbeeld die in het Concurrerend Waardenkader van Robert Quinn. En wie bekend is met teamrollen, denk aan Belbin, weet dat er meerdere rollen te onderscheiden zijn. Je hebt de juiste mix daarvan nodig om tot een succesvol team te komen. Maar rollen voor kennisprofessionals waren er bij mijn weten nog niet. Als je er even bij stilstaat is het echter volstrekt logisch om rollen voor kennisprofessionals te benoemen. En dat is wat Dees Oosterhout doet in Rolswitch. Ze gaat bovendien een stap verder. Inmiddels is het immers de praktijk dat we met veel dingen bezig zijn, in steeds wisselende rollen. Het is dan handig om - bewust - tussen die rollen te kunnen switchen.
Vijf rollen
Oosterhout bespreekt uitvoerig vijf rollen waarmee elke professional bewust of onbewust mee te maken heeft: projectleider, procesadviseur, programmamanager, adviseur en procesbegeleider. Misschien zal niet iedereen deze rollen direct herkennen, omdat elke organisatie zijn eigen namen hanteert. Voor mensen binnen een overheidsorganisatie (Provincie of Gemeente) zullen ze zonder meer herkenbaar zijn, maar ze zijn ook van toepassing in het bedrijfsleven.
Natuurlijk zullen mensen voorkeuren hebben voor een bepaalde rol. Maar, schrijft Oosterhout, het is in veel situaties van belang om te kunnen switchen. Door bewust te worden van het vraagstuk dat op je bord ligt en na te denken over de rol die je het best kan innemen, ontstaat vervolgens ‘beweging’. De beweging wordt vooral gecreëerd door te accepteren dat we de maakbaarheid voorbij zijn en dat er nieuwe oplossingen tot stand moeten worden gebracht.
Vervolgens moet er een vertaalslag naar de praktijk gemaakt worden waarbij de eigen professionaliteit centraal komt te staan en dito rolwisseling. Tot slot zal de professional zichzelf telkenmale opnieuw moeten uitvinden.
Dit alles zien we terug in vijf delen: Deel 1-Daadkracht. Deel 2 – Strategie. Deel 3- Rolprofessionaliteit. Deel 4 – Rolswitch en Deel 5 - Pioniers.
Systemen
Rolswitch raakt zowel het hele systeem alsook de cultuur van de organisatie. Moet iedereen van rol kunnen wisselen en moeten alle medewerkers alle rollen kunnen beheersen? Goede vraag, want de antwoorden kunnen per organisatie verschillen. In de verpleging zien we dat mensen een keuze moeten maken, terwijl bij een bank iedereen alle rollen op voldoende niveau moet beheersen. Rolswitch heeft ook vergaande consequenties voor het opleiden van mensen: er zijn veel meer competenties mee gemoeid en het standaardaanbod van trainingsbureaus is daar zeker nog niet op afgestemd.
Instrumenten en werkvormen
Oosterhout biedt de lezer de nodige instrumenten zodat die in staat moet zijn om vragen te beantwoorden zoals: ‘Wat vraagt de situatie?’ en ‘Wat is hierbij mijn persoonlijke voorkeursrol?’ Dat dit geen gemakkelijk proces zal worden, weet de schrijver zelf ook. Maar er zijn geen gemakkelijke antwoorden. Dat blijkt ook uit de casebeschrijvingen van de Rabobank, Het Radboud UMC en van de overheid.
Het boek sluit af met zes interactieve werkvormen. Daarbij miste ik alleen de link naar de rolswitch. Een korte toelichting hoe het een zich tot het ander verhoudt, had niet misstaan. Al met al is Rolswitch een zeer bruikbaar boek voor die organisaties die op zoek zijn om actief beweging te creëren in een wereld vol routines en onzekerheden.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
