Je mag ook niets meer zeggen - ‘Uitgebreid en verhelderend’

Ik ben opgegroeid in een destijds nogal exclusief denkend kerkgenootschap. We hadden onze eigen scholen, politieke partij, krant, sportclubs… We hadden misschien wel onze eigen God. We waren vrijgemaakt van alles wat anders was.

Wat ik wel en niet geloof, veranderde in de loop der jaren. Mijn God werd inclusiever. En daarmee mijn denken. Of andersom. Hoe het ook zij, ik ben anders naar de wereld gaan kijken. En naar de diversiteit aan mensen die op deze aardkloot rondwandelt, rolt of ligt. We zijn allemaal even waardevol. Ook in de ogen van de God in wie ik geloof.

Persoonlijke zoektocht

Mijn persoonlijke zoektocht loopt – in eigen tempo – op met de ontwikkelingen die in onze samenleving plaatsvinden. Zo zie ik mijn persoonlijke worstelingen over wat ik nu wel of niet normaal vind, accepteer of omarm terug in de maatschappelijke discussies. En ik laat mij daarbij graag inspireren. Zoals bijvoorbeeld door Mounir Samuel met zijn boek Je mag ook niets meer zeggen. Ik ken Samuel nog uit de tijd dat we samenwerkten in een jeugdkerk die we waren begonnen. Ieder ging – los van elkaar – in de jaren die volgden onze eigen unieke weg.

Talkshowgasten

Samuel schreef een uitgebreid, verhelderend en tegelijk ingewikkeld betoog over… Ja, over wat niet, eigenlijk? In Je mag ook niets meer zeggen gaat hij in op onder andere genderidentiteit, toegankelijkheid, racisme en inclusie. Zo’n beetje alle maatschappelijke discussies komen voorbij. En dit zonder in clichés of stamkroegpraat te verzanden. Samuel heeft zich – in tegenstelling tot de vele talkshowgasten die dagelijks over elkaar heen tuimelen – werkelijk verdiept in de verschillende vraagstukken en neemt ons bij de hand. Ietwat belerend misschien, maar gelukkig sluit hij af met de woorden dat we fouten mogen maken. ‘Sterker nog, het is onvermijdelijk. […] Dit boek is niet zomaar toegepast. Aanpassing van het dagelijkse taalgebruik is een kwestie van gewenning.’

Want daar is waar Je mag ook niets meer zeggen uiteindelijk over gaat: ons taalgebruik. Samuel schreef zijn boek om ‘erkenning, heling, verzoening en bevrijding te brengen’. En dit begint bij de woorden die we gebruiken ‘en hangt af van in hoeverre we in staat zijn elkaar te begrijpen’. Mooi vind ik Samuels passie: ‘Er is een taal nodig die niet alleen recht doet aan de werkelijkheid, maar ook recht brengt.’ Laten we een paar van zijn aanbevelingen erbij pakken. En wie het volledige verhaal wil: schaf dit boek aan!

Genderidentiteit

Het eerste deel van Je mag ook niets meer zeggen gaat over geslacht, genderidentiteit en seksuele oriëntatie. En eerlijk is eerlijk: ik had voordat ik aan dit boek begon geen idee hoe divers dit allemaal kan zijn. En nog steeds duizelt het mij. Samuel: ‘In werkelijkheid zijn geslacht, gender en geaardheid drie gescheiden zaken die een stuk minder vaststaan en erg variëren per plaats, afkomst, cultuur en tijd.’ Ik bedoel maar…

Gelukkig legt Samuel alle termen haarfijn uit. Maar ook na de uitvoerige uitleg over waar LHBTQIA+ voor staat, kan ik het niet uit m’n hoofd reproduceren. Is dit onwil? Ik durf eerlijk te stellen van niet. Maar lastig is het wel. Samuel gaat in op de vaak de vraag waar het ophoudt. Het antwoord van Samuel: ‘Simpel: tot iedere persoon in de samenleving zich in diens primaire kernidenteit(en) gekend en erkend weet.’ Echte inclusie dus.

Validisme

Een ander thema dat Samuel oppakt is validisme (een term waar ik tot nu niet van gehoord had). Samuel: ‘De vitaliteit van een land blijkt niet uit het welzijn van het valide deel van de bevolking, maar wordt getoond door in hoeverre het in staat is voor personen met een (meervoudige) beperking eenzelfde menswaardig bestaan en levensgeluk mogelijk te maken.’

Ook nu geeft Samuel na een uitvoerige uiteenzetting waar ‘anders validen’ (is dit de juiste term?) tegen aanlopen, goede tips om in onze woordkeuze inclusiever te worden. ‘Iedere keer als het valide perspectief als positieve norm wordt gebruikt, is er ook sprake van een vorm van validisme.’ Samuel geeft enkele voorbeelden van hoe het niet moet:

‘Ben je doof of zo?’

‘Heb je een bril nodig?’

‘Nou moet je niet doen alsof je invalide bent?’

Recht

Zelf moet ik denken aan het duet ‘Just good friends’ van Michael Jackson en de blinde Stevie Wonder. Ze zingen over een meisje dat ze beide adoreren. Jackson zingt op een gegeven moment ‘You didn’t see her eyes on me, no’. Logisch. Geen kwade opzet lijkt me, van Jackson, maar eerlijk is het ook niet helemaal…

Er is nog zoveel om over na te denken en over in gesprek te gaan naar aanleiding van Je mag ook niets meer zeggen. Ieder blog of recensie doet het betoog van Samuel eigenlijk tekort. Ik herinner mij Samuel nog dansend op de tafel van Pauw en Witteman, waar hij ooit te gast was. Zijn verhaal verdient nu een serieus gesprek aan iedere talkshowtafel.