Only Planet is weer zo’n boek waarbij ik tijdens het lezen meerdere pagina’s volschrijf met nieuwe weetjes en nog te lezen boeken (wat is de auteur belezen!), me helemaal kan vinden in de conclusies, en het jammer vind als het uit is. Alsof mijn vakantie met mijn LP voorbij is …
Code rood
Only Planet – Klimaatgids voor de 21ste eeuw begint met een wake-up call: mensen, we zitten qua klimaat en biodiversiteit in code rood! Deze inleiding op onze noodzakelijk reis naar code groen heeft ook een positieve component, er zijn namelijk veel hoopvolle ontwikkelingen, denk aan:
- De roep om systeemverandering neemt toe, jongeren gaan de straat op, rechtszaken, en zelfs de Paus die een oproep tot duurzaamheid doet.
- Klimaatverandering staat eindelijk op de internationale politieke agenda, ook door de oorlog die de noodzaak tot energietransitie heeft verhoogd.
- De financiële wereld komt in beweging, want klimaatverandering levert ook grote risico’s voor de economie op.
- De oplossingen zijn beschikbaar, betaalbaar en schaalbaar.
- De benodigde investeringen hebben maatschappelijke meerwaarde omdat het ook betere gezondheid, schonere lucht en meer banen oplevert. De baten zijn 5x zo hoog als de kosten, zo is berekend.
Groene geschiedenis en keiharde feiten
Een eerste deel is ‘de groene geschiedenis van onze planeet’, waarin het ontstaan van leven op aarde wordt besproken, de verspreiding van homo sapiens over de continenten, de agrarische en industriële revolutie, de Verlichting en het Antropoceen. Deze geschiedenisles geeft veel context aan de problematiek van nu.
Het volgende deel geeft ons de keiharde feiten over de CO2-concentraties, huidige opwarming, extreem weer, de uitstoot van de rijken en de armen, welke klimaatoplossingen er zijn en klimaatadaptatie. En met de rugzak vol achtergrondkennis gaan we op reis …
Op reis naar een groenere planeet
In het hoofdstuk ‘routekaart’ komen een aantal uitgangspunten aan de orde zoals kathedraal-denken, de verschillende wereldbeelden (ego-eco-seva, waarbij we respectievelijk boven, middenin en onder/ten dienste van de natuur staan), klimaatrechtvaardigheid, etc. Een bijzonder interessant hoofdstuk waarin veel gerefereerd wordt aan boeken, waardoor het wat schokkerig leest. Maar hoe knap om in zulke compacte stukken tekst de essentie van de concepten weer te geven!
En dan de routes zelf!
Elke route start met het huidige probleem, het vertrekpunt. Vervolgens komen de mogelijk maatregelen aan de orde, op mondiaal en nationaal niveau. Veel hiervan gebeurt al, en moet worden opgeschaald. De voorbeelden waren meestal nieuw voor mij en zeker inspirerend en hoopvol. Elke route eindigt met wat wij op individueel niveau kunnen doen om de bestemming, een groene planeet, te bereiken.
Route 1 heet De natuur als bondgenoot, en gaat over de ‘hulp’ die de natuur ons biedt (nature-based solutions). Oceanen bijvoorbeeld nemen een kwart van de CO2 uitstoot op, en ook walvissen en fytoplankton doen dat. En zo gaat het verder, over mangroves en koraalriffen, over bomen, wetlands en vergroenende woestijnen, en over rechten voor de natuur.
Route 2 heet Blauw goud, en gaat over zoet water en hoe we de verspilling ervan kunnen tegengaan. Denk aan dijken, de grond als spons, circulair watergebruik in de industrie.
Route 3 heet Een gezond en regeneratief voedselsysteem. Natuurlijk komt de bevolkingsgroei, ‘klimaatslimme’ landbouw en zeewier aan de orde, maar ook breekt de auteur een lans voor vegetarisch eten. Ook het kunstmatig verbeteren van de fotosynthese komt aan de orde.
Route 4 heet De stad van de toekomst is groen. Ook hier weer mooie voorbeelden, met Singapore (een groene stad trekt talent aan, win-win dus), maar ook Amsterdam, waar bier wordt gebrouwen van regenwater. Verder o.a. ‘levende’ gebouwen en waterbeheersing.
Route 5 heet Hernieuwbare energie en groen vervoer. Natuurlijk moeten we van fossiel af, maar ook biomassa is niet duurzaam. Goed nieuws: er blijken al vrachtschepen op windenergie te zijn en er komt mogelijk biobrandstof op basis van algen!
Route 6 is Circulaire economie met betekenis, met o.a. een verwijzing naar de Donuteconomie, het gebruik van reststromen, de Betekeniseconomie, brede welvaart en nog veel meer.
Route 7 tenslotte is Gezondheid, Welzijn en Geluk, een mooie, wat meer spirituele afsluiting van de vrij wetenschappelijke reis. De zoektocht naar geluk kan bijdragen aan een groene aarde door te accepteren dat verbinding, compassie en verblijven in de natuur leidt tot geluk, en niet het najagen van materiele bezittingen.
Door wie?
Prettig is dat er ook een reisje in Nederland is, met een visie hoe ons land er over 100 jaar uit kan zien (met haaien in de Haringvliet?!). Het allerlaatste hoofdstuk gaat over het ‘versnellen van de klimaatmarathon’ en welke instanties aan de slag moeten. Overheid, banken, bedrijfsleven en de wetenschap. Natuurlijk horen jij en ik als burger en consument daar ook bij. Want het grootste risico voor onze planeet is de overtuiging dat een ander haar zal redden (Robert Swan).
Originele schatkist
Only Planet is een bijzonder uitgebreide schatkist van kennis die op een originele manier is vormgegeven. Het is tegelijkertijd holistisch door de verschillende invalshoeken, en praktisch door de vele voorbeelden, ook die voor onze individuele activiteiten in de 7 routes. Hierbij een gedetailleerde toekomstvisie van Nederland in 2120 laten zien is superslim, want dit maakt dat we niet alleen weten, maar ook willen. Nou ja, behalve die haaien dan.
Het boek (hardcopy) is mooi verzorgd met veel grafieken en plaatjes in kleur. De schrijfstijl is prima, op het wat schokkerige deel en wat slordigheden (typo’s) na. Leuk is dat Van Hattum persoonlijke ervaringen aan het betoog heeft toegevoegd, zoals zijn reizen met Floor.
De voorbeelden van innovaties kunnen de komende jaren veranderen, en het feitenmateriaal over de actuele toestand ook. De rode lijn van Only Planet is echter tijdloos: ons verduurzamingstempo moet omhoog, van marathon naar sprint. De technische wetenschap en de sociale wetenschap zijn beide nodig om die versnelde opschaling te realiseren. Samenwerken dus, over de disciplines heen.
Een leerzaam, hoopvol, inspirerend en (hopelijk) activerend boek. Met z'n allen op reis!
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
