In 2020 werd het vorige boek van Jo Caudron: De wereld is rond verkozen tot Managementboek van het Jaar. In dat jaar mocht ik onderdeel uitmaken van de jury. Als jury vonden we dat boek onderscheidend vanwege een stuk voorspellende waarde, maar ook de helderheid van de duiding van de grote thema’s die spelen. Met natuurlijk als toetje een volstrekt authentiek en vooral optimistisch toekomstplan. Ik was dan ook erg nieuwsgierig naar de opvolger: De toekomstformule.
Systeemschokken
In De toekomstformule gaat Caudron verder waar hij in De wereld is rond is gebleven. Hij beschrijft actuele ontwikkelingen zoals corona en de oorlog in Oekraïne als systeemschokken. Deze systeemschokken zullen blijven doorgaan, zo zal ook het klimaat mogelijk leiden tot een of meerdere systeemschok(ken). Organisaties en mensen willen na een dergelijke systeemschok vaak zo snel mogelijk terug naar het Oude Normaal, dat zie je onder andere met thuiswerken na de coronapandemie. Maar het Oude Normaal bestaat niet meer, er zijn blijvende veranderingen waardoor we ons moeten aanpassen aan het Nieuwe Equilibrium.
Innovatieparadox
Bij het aanpassen moeten we oppassen voor de zogenaamde innovatieparadox: hoe sneller je begint met innoveren, hoe meer tijd je hebt voor kwalitatief innoveren. Maar tegelijkertijd is de kans dat je er een mandaat voor krijgt kleiner!
Vaak beginnen we pas met veranderen als de urgentie hoog is. Doordat de urgentie hoog is, moet het ook snel, wat ten koste gaat van de kwaliteit. Er zijn maar weinig aandeelhouders die op langere termijn kijken, een negatief voorbeeld is bijvoorbeeld Unilever. De ingezette focus op duurzaamheid werd onder druk van de aandeelhouders losgelaten toen de financiële resultaten tegenvielen.
Visie
Wat bij veel organisaties ontbreekt is de 2050/2030/2025-visie. Er is vaak wel een visie op het jaar 2025, dat noemen we de bedrijfsvisie. Maar een sectorvisie (gericht op de situatie in 2030) laat staan een maatschappelijke visie (hoe ziet de maatschappij er in 2050 uit?) is vaak niet aanwezig.
Om organisaties te helpen een dergelijke visie te formuleren heeft Caudron het Wiel van Disruptie ontwikkeld. In de kern van het wiel vinden we de organisatie. Daaromheen zitten 2 lagen: sector en maatschappij. Ze werken allemaal op elkaar in. Maatschappelijke veranderingen leiden tot veranderingen in de sector, die weer leiden tot veranderingen in jouw organisatie.
Negen topics
Het Wiel van Disruptie bevat negen topics, onderverdeeld in zo’n dertig transformatiekrachten.
In het buitenste wiel (maatschappij) vinden we een vijftal grote topics:
- De druk van duurzaamheid
- Maatschappij onder druk
- Nieuw (geo-)politiek speelveld
- Een glocal wereld
- De digitale revolutie
Caudron wijdt een hoofdstuk aan elk topic. Organisaties moeten er steeds op gericht zijn om de impact ervan te begrijpen. Caudron komt met twee - elkaar aanvullende - manieren om creatief na te denken over die impact. Het domino-effect en het butterfly-effect.
Je moet jezelf de volgende twee vragen stellen:
- Wat is de echte impact op mijn sector en mijn organisatie?
- Zijn we er klaar voor?
Door dit voor alle krachten te doen, heb je al snel zicht op waar je strategische prioriteiten liggen: daar waar echte impact plaatsvindt en je er nog niet klaar voor bent…
Vervolgens heeft de auteur nog een viertal krachten gedefinieerd op sectorniveau: innovatieve oplossingen, marktverstoorders, hybride kanaal en jazzy organisatie. Jazzy organisatie? Dat is een organisatie die kan improviseren, net als een jazz-orkest.
Gevoelige onderwerpen
Caudron snijdt ook een aantal interessante, maar mogelijk gevoelige onderwerpen aan. Zo constateert hij onder andere dat de toekomst ondervertegenwoordigd is in het beleid. Dat wordt vaak door ouderen bepaald. Jongeren zijn meer gericht op purpose en langere termijn. De vraag die de auteur vervolgens terecht stelt is of mensen boven een bepaalde leeftijd (bijvoorbeeld 50) nog mee moeten stemmen over langetermijnonderwerpen. Eigenlijk is dat over je graf heen regeren.
Toekomstformule
Je kunt het Wiel van Disruptie gebruiken voor het bepalen en uitwerken van scenario’s voor de toekomst: scenarioplanning. Daarbij moet elke organisatie op zoek naar haar meest impactvolle transformatiekrachten en daar een strategie, acties en doelen bij formuleren. Om organisaties daarbij te helpen heeft Caudron de Toekomstformule bedacht:
Future Factor = Toegankelijkheid + Innovatie
Toegankelijkheid slaat op externe factoren zoals koopkracht, klimaatimpact, reële kosten en jouw transformatiekrachten. Als we naar de reële kosten en klimaatimpact kijken is het duidelijk dat we veel moeten veranderen, de huidige fast fashion is dan niet meer van deze tijd. De oplossing ligt in innovatie. Waarbij innovatie een combinatie is tussen productieinnovatie, sourcinginnovatie en businessmodel-innovatie. Deze laatste weegt het zwaarst, in de formule telt Caudron deze dan ook kwadratisch mee. Natuurlijk komen er geen getallen uit deze formule, maar het geeft inzicht en richting in het nadenken.
Pleidooi
Met De Toekomstformule slaagt Caudron er wederom in om een pareltje op te leveren. Dit boek zet je aan tot nadenken over de toekomst. Maatschappelijke ontwikkelingen die impact hebben op sectorontwikkelingen die weer impact hebben op jou of jouw organisatie. We moeten gaan nadenken over het einde van de eeuw, niet meer alleen over het einde van de maand! Zijn pleidooi onderschrijf ik helemaal. Hoewel Caudron zelf schrijft dat hij negatiever is over de toekomst, is hij erin geslaagd een hoopvol verhaal te schrijven en kunnen we een positieve toekomst tegemoet gaan. Mits we zelf aan de slag gaan!
Over Jan Hoogstra
Jan Hoogstra heeft meer dan 25 jaar ervaring als IT-adviseur en IT-auditor bij grote accountants- en adviesbureaus. Tijdens zijn loopbaan heeft hij veel opdrachten gedaan op het gebied van informatiebeveiliging en optimalisering van de inzet van IT. Jan is directeur bij CognoSense, dat gespecialiseerd is in de menselijke kant van IT.
