Andreae besteedt veel aandacht aan de rol van de leider in het omgaan met verandering en het wegnemen van weerstand en benadrukt meermaals dat leiderschap een keuze is. Leiders werken niet in het systeem, maar aan het systeem. Ze hebben meer invloed dan ze denken. Tot nu toe is er te veel gepoogd om organisaties via buiten te veranderen. Daarmee aan het zichtbare te werken in plaats van te werken aan het binnen (het systemische, cultuur, de normen en waarden). Het onzichtbare. Volgens Andreae zitten we nu in het kwetsbaarheidsparadigma en dit vraagt ander leiderschap. Het niet alles hoeven weten, managen van het proces in plaats van het resultaat, meer vrouwelijkheid in de managementstijl (durven associëren, tonen van compassie en het benadrukken en opzoeken van het gemeenschappelijk belang) zijn zaken die volgens Andreae nodig zijn.
De invloed van de manager/ de veranderaar vormt de rode draad door het boek. Zo moet de veranderaar zich identificeren met de verandering, anders is de verandering bij voorbaat gedoemd te mislukken. Daarnaast begint managen bij de manager zelf. Hij moet zijn eigen gedrag kunnen aanpassen aan individuen in de organisatie en aan verschillende situaties. Om dit te kunnen doen is een groot zelfbewustzijn nodig. Het werken aan je bewustzijn begint met reflectie.
Gaandeweg het boek volgen veel lijstjes. Zo noemt Andreae in hoofdstuk 6 een hele (bijna onwerkelijke) waslijst waar hedendaagse managers aan moeten voldoen. Ikzelf vind dit ondoenlijk en zie in de praktijk dat het werken met competenties niet werkt. Veel waardevoller is het kijken naar talenten en iemands kracht en vanuit appreciative inquiry te werken. Het strookt ook minder met de manier van waardegedreven organiseren waar Andreae later het boek mee afsluit.
Wie op zoek is naar een naslagwerk over veranderkunde komt wat bedrogen uit. Een aantal theorieën worden licht aangestipt, maar onvoldoende om echt veranderingen te kunnen managen. Toch is het boek een aanrader. Een aantal inspirerende praktijkvoorbeelden geven het boek sjeu. Het boek belooft nieuwe invalshoeken en het betwijfelen van geijkte opvattingen over leiderschap. Ik kan me helemaal vinden in de theorie en de gedachten van Andreae. Voor mij waren dit bekende invalshoeken die ik onderschrijf. Ik denk dat dit boek verrassend informatief en eye openend is voor managers die beter verandering willen managen. In plaats van het managen van verandering, moeten ze eerst zelf aan de slag. Verandermoe van Jan Andreae is dan ook een pleidooi voor aandacht voor de manager en het hebben van aandacht voor (zelf)reflectie, persoonlijke ontwikkeling en werkgeluk.
Over Marthe van der Molen
Marthe van der Molen is organisatie-adviseur bij Meauve Veerkrachtig Veranderen. Ze helpt organisaties veerkrachtiger en succesvoller te worden door teams en leiders te versterken. Hierbij maakt ze gebruik van veranderkunde, positieve psychologie en werkgeluk.
