Ook vervagen de grenzen tussen organisatie en buitenwereld, want klanten, stakeholders en zzp’ers worden betrokken bij co-creatie. De focus die eerst lag op actie, instrumenten en processen, komt nu op relaties te liggen. De leefwereld komt naar voren en de systeemwereld verdwijnt naar de achtergrond. Organisaties worden (weer) menselijk en relationeel. Medewerkers moeten in iedere situatie putten uit hun ervaring, kennis, analytisch vermogen en creativiteit. Kortom, professionaliteit wordt weer gewaardeerd.
Medewerkers krijgen vaker met complexere sociale verbanden te maken. Kennis wordt minder belangrijk. Tegenwoordig zijn sociale wendbaarheid en communicatieve impact het meest bepalend. Ook politieke intelligentie is nodig: begrijpen welke belangen spelen en kunnen inschatten vanuit welke perspectieven anderen kijken. De managers zullen minder moeten sturen en zich meer dienend en ondersteunend ten opzichte van de professional moeten opstellen. Samenwerking vindt horizontaal en gelijkwaardig plaats op basis van vertrouwen. Veranderingen laten zich niet langer van bovenaf opleggen.
Jeroen Busscher beschrijft in Aanstekelijk veranderen drie typen infectiestrategieën. De mens is een kuddedier en kijkt heel sterk naar wat zijn sociale omgeving doet. Gedrag van een gelijkwaardige collega werkt aanstekelijk. De professional neemt dit over en anderen nemen het van hem weer over. Ook samen leren werkt bijzonder aanstekelijk, omdat wereld- en zelfbeelden ter discussie komen te staan. Het derde type strategie is samen op onderzoek gaan. Bij nieuwe werelden verkennen, innovatie en creativiteit gaat het om het verwerven van iets nieuws en worden oude ideeën tegelijkertijd ter discussie gesteld.
In de rest van het boek werkt Busscher vier virale strategieën uit. De eerste is de sneezersstrategie. Mensen naar wie veel anderen kijken en van wie ze graag iets overnemen zijn sneezers. Als zij keuzes maken, hebben die grote impact op hun omgeving. De Interne Academiestrategie is de tweede. Leren wordt in de huidige organisatiecontext steeds meer ontwikkelen op de werkplek binnen het eigen werk. Dan wordt het dus belangrijker om te leren van ervaren collega’s die weten waar het om draait. Collega’s zijn zowel leerling als leraar. De Vensters-strategie is de derde: verandering bewerkstelligen door medewerkers mee te nemen in een verhaal, waarin zij zelf actor zijn. Leren met elkaar de dialoog te voeren in de geest van permanente ontwikkeling. Samen leren of oplossingen bedenken, zorgt voor een dialoog die aanstekelijk werkt. Geluiden van buiten naar binnen brengen en met elkaar in gesprek gaan over wat die geluiden betekenen. De laatste is de casco-leren strategie, die mensen zelf verantwoordelijk maakt voor wat ze willen leren en hoe ze dat willen. Deze strategie stelt eigenaarschap centraal. In het derde deel van zijn boek gaat de auteur in op weerstand en andere ongemakken.
Verandering vindt in de netwerksamenleving vooral viraal plaats, via sociale infectie. Jeroen Busscher geeft daar in Aanstekelijk veranderen op een zeer toegankelijke manier invulling aan compleet met concrete tips voor de uitvoering. Jammer dat die toegankelijkheid niet geldt voor de strategiebenamingen, maar dat is dan ook het enige minpuntje.
Over Nico Jong
Nico Jong is senior adviseur bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
