Ontwerpgericht onderzoek in de (sociaal-)juridische beroepspraktijk

Studiewijzer 9

Deel 1
Karakter van het ontwerpgericht juridisch onderzoek 15
1 Onderzoeken en ontwerpen 17
1.1 Wat is ontwerpgericht juridisch onderzoek? 18
1.2 Handelingsprobleem en innovatie 19
1.3 Beroepsproduct 24
1.3.1 Advies 26
1.3.2 Ontwerp 27
1.4 Rol van verklarend onderzoek 28
1.5 Onderzoekseisen 30
1.6 Wat is ontwerpen? 32
1.7 Ontwerpeisen 33
1.7.1 Ontwerpeisen vanuit de theorie 33
1.7.2 Ontwerpeisen vanuit de praktijk 34
1.8 Je rol als ontwerper 37
Samenvatting 39

2 Onderzoeks- en ontwerpmodel en vooruitblik op het plan van aanpak en het rapport 41
2.1 Onderzoeks- en ontwerpmodel 42
2.1.1 Karakter van het onderzoeks- en ontwerpmodel 42
2.1.2 De negen stappen van het model 42
2.2 Plan van aanpak en onderzoeksrapport 44
2.2.1 Wat neem je op in het plan van aanpak? 44
2.2.2 Opbouw van het onderzoeksrapport 44
2.2.3 Uitleg van de onderdelen van het onderzoeksrapport 46
Samenvatting 50

Deel 2
Plan van aanpak 53
3 Onderzoeks- en ontwerpkader 55
3.1 Opstellen van het onderzoeks- en ontwerpkader 56
3.2 Informatieverzameling binnen de organisatie 57
3.2.1 Aanleiding van het onderzoek 57
3.2.2 Beschrijving van het handelingsprobleem 58
3.2.3 Opdrachtgever 58
3.2.4 Ontwerpeisen opdrachtgever voor het beroepsproduct 60
3.2.5 Eerdere stappen van de organisatie 60
3.3 Oriëntatie op gepubliceerde bronnen 60
3.3.1 Wet- en regelgeving 61
3.3.2 Jurisprudentie 62
3.3.3 Vakliteratuur 62
3.3.4 Eerder onderzoek 63
3.3.5 Externe en interne informatie 63
3.4 Oriëntatie op onderzoeksobjecten in de praktijk 65
3.4.1 Kiezen van onderzoeksobjecten 65
3.4.2 Belangrijkste onderzoeksobjecten 66
Samenvatting 68

4 Doelstelling, centrale onderzoeksvraag en deelvragen 71
4.1 De doelstelling 72
4.1.1 Afbakening, afstemming, haalbaarheid 73
4.1.2 Formuleren van de doelstelling 74
4.1.3 Doelstelling leidt tot oriëntatie op kennisverwerving 74
4.2 Centrale onderzoeksvraag 76
4.2.1 Formuleren van de centrale onderzoeksvraag 76
4.2.2 Eisen aan een goede centrale onderzoeksvraag 77
4.3 Kernbegrippen 78
4.4 Twee categorieën deelvragen 79
4.5 Hoe kom je tot goede deelvragen? 80
4.6 Deelvragen voor de theorie 83
4.7 Deelvragen voor de praktijk 84
4.8 Checklist deelvragen 86
4.9 Onderzoeksmethoden en planning van je onderzoek 87
Samenvatting 89

Deel 3
Onderzoeks- en ontwerpproces 91
5 Theoretisch ontwerpkader 93
5.1 Belang van het theoretische ontwerpkader 94
5.1.1 Onderdelen van het theoretische ontwerpkader 94
5.1.2 Twee routes naar de bronnen 95
5.2 Onderzoek naar wet- en regelgeving, verdragen en parlementaire stukken 96
5.2.1 Wet- en regelgeving en verdragen 96
5.2.2 Parlementaire stukken 99
5.3 Onderzoek naar juridische literatuur 100
5.4 Onderzoek naar jurisprudentie 101
5.4.1 Uitspraken van rechters 101
5.4.2 Vinden van jurisprudentie 102
5.5 Onderzoek naar externe en interne informatie 103
5.6 Onderzoek naar niet-juridische literatuur 104
5.7 Schrijven van het hoofdstuk ‘Ontwerpeisen vanuit de theorie’ 107
5.8 Ontwerpeisen en conceptberoepsproduct 109
Samenvatting 112

6 Interview en enquête 115
6.1 Welke informatie zoek je? 116
6.2 Interviewen of enquêteren? 117
6.2.1 Interview 117
6.2.2 Enquête 118
6.3 Verschillen in structurering van vragenlijsten 119
6.3.1 Volledig gestructureerd 119
6.3.2 Ongestructureerd of open 121
6.3.3 Halfgestructureerd of halfopen 123
6.4 Voorbereiding en opbouw van het interview 124
6.5 Opstellen van goede vragen 127
6.6 Verwerken van interviewverslagen 130
6.7 Verwerken van enquêtegegevens 133
6.8 Onderzoeksresultaten en ontwerpeisen 135
Samenvatting 137

7 Dossieronderzoek en observatie 139
7.1 Dossier- en documentenonderzoek 140
7.2 Kwantitatieve inhoudsanalyse van dossiers 142
7.3 Alle dossiers of een steekproef? 147
7.4 Steekproefgrootte 149
7.5 Kwalitatieve inhoudsanalyse van dossiers 150
7.6 Observatieonderzoek 155
7.6.1 Onderwerpen voor observatieonderzoek 155
7.6.2 Rollen bij observatieonderzoek 156
7.7 Stapsgewijze voorbereiding en uitvoering van observaties 158
7.8 Voor- en nadelen van observatieonderzoek 161
7.9 Schrijven van het hoofdstuk ’Ontwerpeisen vanuit de praktijk’ 162
Samenvatting 164

8 Conclusie 167
8.1 Analyse van de ontwerpeisen 168
8.2 Opstellen van de conclusie 171
8.3 Ontwerpen van het definitieve beroepsproduct 171
Samenvatting 174

9 Methodologische verantwoording 177
9.1 Waarom een methodologische verantwoording? 178
9.2 Verantwoording van onderzoek naar de theorie 179
9.2.1 Wet- en regelgeving, verdragen en parlementaire stukken 179
9.2.2 Juridische literatuur 180
9.2.3 Jurisprudentie 180
9.2.4 Externe en interne informatie 180
9.2.5 Niet-juridische literatuur 181
9.3 Verantwoording van praktijkonderzoek 181
9.3.1 Onderzoeksobjecten 181
9.3.2 Onderzoeksmethoden 181
9.3.3 Meetinstrumenten en verwerking resultaten 182
9.4 Verantwoording van de analyse van de ontwerpeisen 182
9.5 Kwaliteit van het beroepsproduct 183
Samenvatting 184

Literatuurlijst 185
Register 188
Over de auteurs 192
Illustratieverantwoording 193