Basisboek Recht

Inleiding 13

1 Inleiding in het recht 15
Mr. O.A.P. van der Roest
1.1 Kennismaking met het recht 15
1.1.1 Mens en recht 15
1.1.2 Organisatie rechterlijke macht 18
1.1.3 Sancties op het niet-naleven van rechtsregels 19
1.2 Indeling van het objectieve recht 21
1.2.1 Onderscheid privaatrecht – publiekrecht 21
1.2.2 Onderscheid materieel recht – formeel recht 24
1.3 Wat wordt verstaan onder recht? 25
1.3.1 Objectief en subjectief recht 25
1.3.2 (Semi)dwingend en aanvullend recht 27
1.4 Rechtsbronnen 30
1.4.1 Wet 30
1.4.2 Gewoonterecht 32
1.4.3 Jurisprudentie 33
1.4.4 Verdragen 42
Kernbegrippenlijst 44

2 Privaatrecht 49
Mr. O.A.P. van der Roest en mr. R.W.J. van der Roest
2.1 Inleiding privaatrecht 50
2.1.1 Materieel en formeel privaatrecht 50
2.1.2 Structuur en systematiek van het Burgerlijk Wetboek 51
2.2 Rechtshandeling 55
2.2.1 Begrip rechtshandeling 55
2.2.2 Eenzijdige en meerzijdige rechtshandelingen 58
2.2.3 Moment waarop de rechtshandeling werking heeft 60
2.2.4 Ongeldigheid van rechtshandelingen 62
2.2.5 Gronden voor ongeldigheid van rechtshandelingen 64
2.2.6 Overzicht van gronden die leiden tot nietigheid of vernietigbaarheid van
2.3 Overeenkomsten 86
2.3.1 Wijze waarop een overeenkomst tot stand komt 86
2.3.2 Totstandkoming van een rechtsgeldige overeenkomst 90
2.3.3 Moment van totstandkoming van de overeenkomst 96
2.3.4 Algemene voorwaarden 96
2.3.5 Vernietiging van algemene voorwaarden 99
2.3.6 Overeenkomst: onderscheidingen 102
2.3.7 Overeenkomst als bron van verbintenissen 106
2.3.8 Inhoud van de overeenkomst 106
2.4 Nakoming, tekortkoming in de nakoming en de gevolgen daarvan 112
2.4.1 Nakoming 113
2.4.2 Tekortkoming in de nakoming 115
2.4.3 Toerekenbare tekortkoming in de nakoming 116
2.4.4 Niet-toerekenbare tekortkoming in de nakoming: overmacht 117
2.4.5 Vorderen van nakoming 123
2.4.6 Vorderen van schadevergoeding 123
2.4.7 Vereisten voor schadevergoeding 125
2.4.8 Wettelijke verplichtingen tot schadevergoeding 132
2.4.9 Vorderen van ontbinding 143
2.4.10 Overzicht van gevolgen van tekortkoming in de nakoming 146
2.5 Verbintenissen uit de wet 147
2.6 Onrechtmatige daad 147
2.6.1 Vereisten voor onrechtmatige daad 148
2.6.2 Art. 6:162 en afdeling 6.1.10: welk soort schade en hoeveel schade? 157
2.6.3 Verhouding tot wanprestatie 158
2.6.4 Rechtsvorderingen op grond van onrechtmatige daad 159
2.7 Aansprakelijkheid voor personen en zaken 160
2.7.1 Aansprakelijkheid van ouders voor kinderen 160
2.7.2 Aansprakelijkheid voor ondergeschikten 163
2.7.3 Aansprakelijkheid voor opstallen 165
2.7.4 Aansprakelijkheid voor dieren 168
2.8 Rechtmatige daden 170
2.8.1 Zaakwaarneming 171
2.8.2 Onverschuldigde betaling 173
2.8.3 Ongerechtvaardigde verrijking 173
2.9 Inleiding goederenrecht 175
2.9.1 Enige belangrijke goederenrechtelijke begrippen 175
2.9.2 Kenmerken van absolute goederenrechtelijke rechten en relatieve rechten 184
2.9.3 Eigendomsrecht 190
2.9.4 Verkrijging van goederen 192
2.9.5 Bijzondere wijzen van eigendomsverkrijging 194
2.9.6 Verlies van goederen 200
2.10 Overdracht (algemeen) 200
2.10.1 Overdraagbare goederen 201
2.10.2 Algemene vereisten voor overdracht 201
2.11 Overdracht van registergoederen 204
2.12 Overdracht van roerende zaken (niet-registergoederen) 205
2.12.1 Bezit 205
2.12.2 Houderschap 205
2.12.3 Bezitsverschaffing 206
2.13 Derdenbescherming 211
2.13.1 Art. 3:86: verkrijging van roerende zaken (niet-registergoederen) door een derde 211
2.13.2 Art. 3:88: verkrijging van registergoederen door een derde 218
2.14 Samenhang contracten- en goederenrecht 219
2.14.1 Ongeldige titel van overdracht 220
2.14.2 Verbintenisrechtelijke en goederenrechtelijke gevolgen van een
ongeldige titel 220
2.14.3 Fasen en problemen in het contracten- en goederenrecht 221
Kernbegrippenlijst 224

3 Burgerlijk procesrecht 235
Mr. O.A.P. van der Roest
3.1 Achtergronden bij het burgerlijk procesrecht 236
3.1.1 Enkele algemene bepalingen in de rechtspraak 236
3.1.2 Rechtsvinding en rechtsvorming 237
3.2 Gewone rechtspraak 239
3.2.1 Opbouw van de rechterlijke macht 239
3.2.2 Competentieregels van de burgerlijke rechter in eerste aanleg 241
3.2.3 Rechtsmiddelen in burgerlijke geschillen 242
3.2.4 Alternatieve geschillenbeslechting: mediation 245
3.3 Beginselen en procedures in het burgerlijk procesrecht 246
3.3.1 Enkele beginselen in het burgerlijk procesrecht 246
3.3.2 Procedures 248
Bijlage 1 Modeldagvaarding rechtbank, sector privaatrecht 256
Bijlage 2 Model verzoekschrift 258
Kernbegrippenlijst 259

4 Ondernemingsrecht 263
Mr. C.H.C. Overes
4.1 Onderneming en ondernemingsvorm 263
4.1.1 Begrip onderneming 263
4.1.2 Ondernemingsvorm 265
4.1.3 Wat is ondernemingsrecht? 266
4.2 Eenmanszaak en contractuele vennootschappen 267
4.2.1 Eenmanszaak 267
4.2.2 Maatschap 267
4.2.3 Vennootschap onder firma en commanditaire vennootschap 272
4.2.4 Toetreding en uittreding van vennoten en einde van de vennootschap 276
4.3 Rechtspersonen in Boek 2 BW 276
4.3.1 Begrip rechtspersoon 277
4.3.2 Rechtspersonen (andere dan een nv en bv) die een onderneming in stand
houden 279
4.3.3 Nv en bv 281
4.3.4 Algemene vergadering 286
4.3.5 Bestuur en toezicht op het bestuur 290
4.3.6 Structuurregeling 296
4.3.7 Jaarrekening 299
4.3.8 Aandelen 300
4.3.9 Kapitaalbescherming 303
4.3.10 Ontbinding van de nv en bv 306
4.4 Concern 306
4.4.1 Dochtermaatschappij 307
4.4.2 Groep en groepsmaatschappij 308
4.4.3 Deelneming 309
4.5 Belangrijke wettelijke regelingen 310
4.5.1 Geschillenregeling en recht van enquête 310
4.5.2 Fusie en splitsing 313
4.5.3 Uitkoopregeling 317
4.5.4 Wet op de ondernemingsraden 318
Kernbegrippenlijst 320

5 Staatsrecht 325
Mr. O.A.P. van der Roest
5.1 Kenmerken van de staat 325
5.1.1 Machtsfunctie en juridische functie van de staat 326
5.1.2 Staatsrechtelijke beginselen 326
5.1.3 Organen van de staat 329
5.1.4 Verhouding tussen regering en parlement 337
5.2 Constitutie en Grondwet 337
5.2.1 Geschreven staatsrecht 338
5.2.2 Jurisprudentie 338
5.2.3 Ongeschreven staatsrecht 340
5.2.4 Rangorde van regelingen 340
5.2.5 Toetsingsverbod 342
5.2.6 Grondwetswijziging 343
5.3 Regelgeving en regelgever 344
5.3.1 Begrippen wet en beschikking 344
5.3.2 Algemene maatregel van bestuur en ministeriële regeling 346
5.3.3 Regelgevende bevoegdheid 347
5.3.4 Beleidsregels 349
5.3.5 Totstandkoming van een wet 351
5.4 Decentralisatie in Nederland 353
5.4.1 Deconcentratie 354
5.4.2 Decentralisatie 354
5.4.3 Verordenende en bestuursbevoegdheid van decentrale overheden 354
5.5 Grondrechten 357
5.5.1 Klassieke grondrechten 357
5.5.2 Sociale grondrechten 359
Kernbegrippenlijst 360

6 Bestuursrecht 363
Mr. O.A.P. van der Roest
6.1 Wat is bestuursrecht? 364
6.1.1 Overheidsbestuur 364
6.1.2 Algemeen bestuursrecht 366
6.1.3 Bijzonder bestuursrecht 367
6.2 Bevoegdheid tot besturen 368
6.2.1 Legaliteitsbeginsel 368
6.2.2 Onbevoegd bestuursorgaan 372
6.3 Besluit en beschikking 373
6.3.1 Besluit 373
6.3.2 Beschikking 379
6.3.3 Systeem van de Algemene wet bestuursrecht 386
6.4 Rechtsbescherming tegen overheidshandelen 388
6.4.1 Bestuurlijke voorprocedure (administratief bezwaar en beroep) 388
6.4.2 Bestuursrechtspraak 392
6.4.3 Toetsingsgronden 394
6.5 Algemene beginselen van behoorlijk bestuur 394
6.5.1 Gecodificeerde beginselen van behoorlijk bestuur 395
6.5.2 Niet-gecodificeerde beginselen van behoorlijk bestuur 400
6.6 Uitspraak van de bestuursrechter 403
6.6.1 Onbevoegdverklaring van de rechtbank 403
6.6.2 Niet-ontvankelijkverklaring van het beroep 404
6.6.3 Ongegrondverklaring van het beroep 405
6.6.4 Gegrondverklaring van het beroep 405
6.7 Enkele beginselen van het bestuursprocesrecht 406
6.7.1 Actieve rechter 406
6.7.2 Niet-verplichte procesvertegenwoordiging 407
6.7.3 Vermoeden van rechtmatigheid 407
6.7.4 Horen van partijen 407
Kernbegrippenlijst 408

7 Strafrecht 413
Mr. O.A.P. van der Roest
7.1 Inleiding in het straf(proces)recht 413
7.1.1 Materieel strafrecht 414
7.1.2 Formeel strafrecht 417
7.2 Fasen in het strafproces 419
7.2.1 Opsporingsonderzoek 419
7.2.2 Onderzoek ter terechtzitting 425
7.2.3 Formele vragen 426
7.2.4 Materiële vragen 430
7.2.5 Bijstand van een raadsman 441
7.3 Uitbreiding van de strafbaarheid 442
7.3.1 Daders en strafbare deelnemers 442
7.3.2 Doen plegen 443
7.3.3 Medeplegen 444
7.3.4 Uitlokken 445
7.3.5 Medeplichtigheid 446
Kernbegrippenlijst 448

8 Arbeidsrecht 451
Mr. dr. W.G.M. Plessen m.m.v. mr. P.M.M. Massuger
8.1 Kennismaking met arbeidsrecht 451
8.1.1 Bronnen van het arbeidsrecht 452
8.1.2 Dwingendheid van het recht 453
8.2 Individuele en collectieve arbeidsovereenkomsten 455
8.2.1 Diverse overeenkomsten die betrekking hebben op arbeid 455
8.2.2 Individuele arbeidsovereenkomst 456
8.2.3 Collectieve arbeidsovereenkomst 459
8.2.4 Vakbonden, werkgevers en overleg 462
8.3 Loon naar werken 464
8.3.1 Loon en loondoorbetaling 464
8.3.2 Oproepovereenkomst 468
8.4 Vakantie en ander verlof 468
8.4.1 Vakantie 469
8.4.2 Andere vormen van verlof 470
8.5 Goede werkgever en goede werknemer 471
8.5.1 Goed werkgeverschap 471
8.5.2 Goed werknemerschap 472
8.5.3 Bijzondere verplichtingen van de werknemer 473
8.5.4 Overgang van een onderneming 473
8.5.5 Sancties 473
8.6 Ontslagrecht 474
8.6.1 Einde van de arbeidsovereenkomst van rechtswege 475
8.6.2 Beëindiging door beide partijen 479
8.6.3 Opzegging door een van de partijen 480
8.6.4 Ontbinding van de arbeidsovereenkomst door de rechter 490
8.6.5 Ontslag en enkele bijzonderheden 492
8.6.6 Transitievergoeding 494
8.7 Staken is geen werk 496
8.7.1 Korte geschiedenis 496
8.7.2 Spelregels voor staken 496
8.7.3 Staken: geen loon 498
8.7.4 ‘Politieke’ stakingen 498
8.7.5 Aan staken verwante actievormen 499
8.7.6 Ambtenarenstaking 500
8.8 Medezeggenschap 500
8.8.1 Instelling ondernemingsraad 500
8.8.2 Bevoegdheden van de ondernemingsraad 501
Kernbegrippenlijst 505

9 Recht van de Europese Unie 509
Mr. R.J. van Dam
9.1 Organisatie van de Europese Unie 510
9.1.1 Europees Parlement (art. 14 VEU) 510
9.1.2 Europese Raad (art. 15 VEU) 510
9.1.3 Raad (art. 16 VEU) 511
9.1.4 Europese Commissie (art. 17 en 18 VEU) 511
9.1.5 Hof van Justitie (art. 19 VEU) 511
9.2 Bevoegdheden van de Europese Unie 512
9.2.1 Beleidsterreinen 512
9.2.2 Verhouding bevoegdheden EU en de lidstaten 512
9.2.3 Toepassing bevoegdheden door de EU 512
9.3 Verschillende typen beslissingen 513
9.3.1 Verordeningen 513
9.3.2 Richtlijnen 513
9.3.3 Besluiten 514
9.4.4 Aanbevelingen 514
9.4 Besluitvormingsprocedure 514
9.4.1 Gewone wetgevingsprocedure 514
9.4.2 Supranationaal 515
9.5 Uitvoering van beslissingen 515
9.6 Rechtsbescherming 516
9.6.1 Lidstaten 516
9.6.2 EU-instellingen 516
9.6.3 Burgers/bedrijven 517
9.7 Interne markt en de vier vrijheden 517
9.7.1 Interne markt 517
9.7.2 De vier vrijheden 518
9.8 Concurrentieregels voor ondernemingen 523
9.8.1 Concurrentiebeperking door ondernemingen samen 524
9.8.2 Concurrentiebeperking door ondernemingen alleen 526
9.8.3 Toezicht en handhaving 527

Kernbegrippenlijst 529
Lijst van afkortingen 531
Over de auteurs 535
Register 537