Basisboek Recht

Inleiding 13

1 Inleiding in het recht 15
Mr. O.A.P. van der Roest
1.1 Kennismaking 15
1.1.1 Mens en recht 15
1.1.2 Organisatie rechterlijke macht 18
1.1.3 Sancties op het niet naleven van rechtsregels 19
1.2 Indeling van het objectieve recht 21
1.2.1 Onderscheid privaatrecht – publiekrecht 21
1.2.2 Onderscheid materieel recht – formeel recht 24
1.3 Wat wordt verstaan onder recht? 25
1.3.1 Objectief en subjectief recht 25
1.3.2 (Semi)dwingend en aanvullend recht 27
1.4 Rechtsbronnen 30
1.4.1 Wet 30
1.4.2 Gewoonterecht 32
1.4.3 Jurisprudentie 33
1.4.4 Verdragen 42
Kernbegrippenlijst 44

2 Privaatrecht: kennismaking en rechtshandelingen 49
Mr. O.A.P. van der Roest en mr. R.W.J. van der Roest
2.1 Kennismaking 50
2.1.1 Materieel en formeel privaatrecht 50
2.1.2 Structuur en systematiek van het Burgerlijk Wetboek 51
2.2 Rechtshandeling 55
2.2.1 Begrip rechtshandeling 55
2.2.2 Eenzijdige en meerzijdige rechtshandelingen 58
2.2.3 Moment waarop de rechtshandeling werking heeft 60
2.2.4 Ongeldigheid van rechtshandelingen 62
2.2.5 Gronden voor ongeldigheid van rechtshandelingen 64
Kernbegrippenlijst 87

3 Privaatrecht: overeenkomsten 91
Mr. O.A.P. van der Roest en mr. R.W.J. van der Roest
3.1 De totstandkoming van overeenkomsten 91
3.1.1 Wijze waarop een overeenkomst tot stand komt 93
3.1.2 Totstandkoming van een rechtsgeldige overeenkomst 96
3.1.3 Moment van totstandkoming van de overeenkomst 102
3.2 Algemene voorwaarden 103
3.2.1 Algemene voorwaarden, gebruiker en wederpartij 103
3.2.2 Vernietiging van algemene voorwaarden 105
3.3 Overeenkomst: onderscheidingen 109
3.3.1 Obligatoire en niet-obligatoire overeenkomsten 109
3.3.2 Eenzijdige en wederkerige overeenkomsten 111
3.3.3 Benoemde en onbenoemde overeenkomsten 112
3.3.4 Consensuele en formele overeenkomsten 112
3.4 Overeenkomst als bron van verbintenissen 113
3.5 Inhoud van de overeenkomst 113
3.5.1 Partijafspraak 113
3.5.2 Aanvullende bronnen 115
3.6 Nakoming 119
3.7 Tekortkoming in de nakoming 122
3.7.1 Toerekenbare tekortkoming in de nakoming 122
3.7.2 Niet-toerekenbare tekortkoming in de nakoming: overmacht 123
3.8 De gevolgen van niet-nakoming 129
3.8.1 Vorderen van nakoming 130
3.8.2 Vorderen van schadevergoeding 130
3.8.3 Vereisten voor schadevergoeding 132
3.8.4 Wettelijke verplichtingen tot schadevergoeding 139
3.8.5 Vorderen van ontbinding 150
3.8.6 Overzicht van gevolgen van tekortkoming in de nakoming 153
Kernbegrippenlijst 155

4 Privaatrecht: verbintenissen uit de wet 159
Mr. O.A.P. van der Roest en mr. R.W.J. van der Roest
4.1 Onrechtmatige daad 160
4.1.1 Vereisten voor onrechtmatige daad 160
4.1.2 Schadevergoedingsplicht dader 169
4.1.3 Verhouding tot wanprestatie 171
4.1.4 Rechtsvorderingen op grond van onrechtmatige daad 172
4.2 Aansprakelijkheid voor personen en zaken 172
4.2.1 Aansprakelijkheid van ouders voor kinderen 173
4.2.2 Aansprakelijkheid voor ondergeschikten 176
4.2.3 Aansprakelijkheid voor opstallen 178
4.2.4 Aansprakelijkheid voor dieren 181
4.3 Rechtmatige daden 183
4.3.1 Zaakwaarneming 183
4.3.2 Onverschuldigde betaling 185
4.3.3 Ongerechtvaardigde verrijking 186
Kernbegrippenlijst 188

5 Privaatrecht: goederenrecht 191
Mr. O.A.P. van der Roest en mr. R.W.J. van der Roest
5.1 Kennismaking 191
5.1.1 Enige belangrijke goederenrechtelijke begrippen 192
5.1.2 Kenmerken van absolute goederenrechtelijke rechten en relatieve rechten 201
5.1.3 Eigendomsrecht 207
5.1.4 Verkrijging van goederen 209
5.1.5 Bijzondere wijzen van eigendomsverkrijging 211
5.1.6 Verlies van goederen 217
5.2 Overdracht (algemeen) 217
5.2.1 Overdraagbare goederen 217
5.2.2 Algemene vereisten voor overdracht 218
5.3 Overdracht van registergoederen 221
5.4 Overdracht van roerende zaken (niet-registergoederen) 222
5.4.1 Bezit 222
5.4.2 Houderschap 222
5.4.3 Bezitsverschaffing 223
5.5 Derdenbescherming 228
5.5.1 Art. 3:86: verkrijging van roerende zaken (niet-registergoederen) door een derde 228
5.5.2 Art. 3:88: verkrijging van registergoederen door een derde 236
5.6 Samenhang overeenkomsten- en goederenrecht 237
5.6.1 Ongeldige titel van overdracht 237
5.6.2 Verbintenisrechtelijke en goederenrechtelijke gevolgen van een ongeldige titel 238
5.6.3 Fasen en problemen in het overeenkomsten- en goederenrecht 239
Kernbegrippenlijst 242

6 Ondernemingsrecht 247
Mr. C.H.C. Overes
6.1 Onderneming en ondernemingsvorm 247
6.1.1 Begrip onderneming 247
6.1.2 Ondernemingsvorm 249
6.1.3 Wat is ondernemingsrecht? 250
6.2 Eenmanszaak en contractuele vennootschappen 251
6.2.1 Eenmanszaak 251
6.2.2 Maatschap 251
6.2.3 Vennootschap onder firma en commanditaire vennootschap 257
6.2.4 Toetreding en uittreding van vennoten en einde van de vennootschap 260
6.3 Rechtspersonen in Boek 2 BW 260
6.3.1 Begrip rechtspersoon 261
6.3.2 Rechtspersonen (andere dan een nv en bv) die een onderneming in stand houden 263
6.3.3 Nv en bv 265
6.3.4 Algemene vergadering 270
6.3.5 Bestuur en toezicht op het bestuur 274
6.3.6 Structuurregeling 280
6.3.7 Jaarrekening 284
6.3.8 Aandelen 285
6.3.9 Kapitaalbescherming 288
6.3.10 Ontbinding van de nv en bv 291
6.4 Concern 292
6.4.1 Dochtermaatschappij 292
6.4.2 Groep en groepsmaatschappij 294
6.4.3 Deelneming 294
6.5 Belangrijke wettelijke regelingen 295
6.5.1 Geschillenregeling en recht van enquête 295
6.5.2 Fusie en splitsing 298
6.5.3 Uitkoopregeling 302
6.5.4 Wet op de ondernemingsraden 303
Kernbegrippenlijst 306

7 Arbeidsrecht 311
Mr. dr. W.G.M. Plessen m.m.v. mr. P.M.M. Massuger
7.1 Kennismaking met het arbeidsrecht 311
7.1.1 Bronnen van het arbeidsrecht 312
7.1.2 Dwingendheid van het recht 313
7.2 Individuele en collectieve arbeidsovereenkomsten 315
7.2.1 Diverse overeenkomsten die betrekking hebben op arbeid 315
7.2.2 Individuele arbeidsovereenkomst 316
7.2.3 Collectieve arbeidsovereenkomst 320
7.2.4 Vakbonden, werkgevers en overleg 322
7.3 Loon naar werken 324
7.3.1 Loon en loondoorbetaling 324
7.3.2 Oproepovereenkomst 328
7.4 Vakantie en ander verlof 329
7.4.1 Vakantie 329
7.4.2 Andere vormen van verlof 330
7.5 Goede werkgever en goede werknemer 331
7.5.1 Goed werkgeverschap 332
7.5.2 Goed werknemerschap 333
7.5.3 Bijzondere verplichtingen van de werknemer 334
7.5.4 Overgang van een onderneming 334
7.5.5 Sancties 334
7.6 Ontslagrecht 335
7.6.1 Einde van de arbeidsovereenkomst van rechtswege 337
7.6.2 Beëindiging door beide partijen 340
7.6.3 Opzegging door een van de partijen 341
7.6.4 Ontbinding van de arbeidsovereenkomst door de rechter 351
7.6.5 Ontslag en enkele bijzonderheden 354
7.6.6 Transitievergoeding 355
7.7 Staken is geen werk 357
7.7.1 Korte geschiedenis 358
7.7.2 Spelregels voor staken 358
7.7.3 Staken: geen loon 359
7.7.4 ‘Politieke’ stakingen 360
7.7.5 Aan staken verwante actievormen 360
7.7.6 Ambtenarenstaking 361
7.8 Medezeggenschap 361
7.8.1 Instelling ondernemingsraad 362
7.8.2 Bevoegdheden van de ondernemingsraad 363
Kernbegrippenlijst 366

8 Burgerlijk procesrecht 371
Mr. O.A.P. van der Roest
8.1 Achtergronden bij het burgerlijk procesrecht 371
8.1.1 Enkele algemene bepalingen in de rechtspraak 372
8.1.2 Rechtsvinding en rechtsvorming 372
8.2 Gewone rechtspraak 374
8.2.1 Opbouw van de rechterlijke macht 375
8.2.2 Competentieregels van de burgerlijke rechter in eerste aanleg 376
8.2.3 Rechtsmiddelen in burgerlijke geschillen 378
8.2.4 Alternatieve geschillenbeslechting: mediation 381
8.3 Beginselen en procedures in het burgerlijk procesrecht 382
8.3.1 Enkele beginselen in het burgerlijk procesrecht 382
8.3.2 Procedures 384
Kernbegrippenlijst 391

9 Staatsrecht 395
Mr. O.A.P. van der Roest
9.1 Kenmerken van de staat 395
9.1.1 Machtsfunctie en juridische functie van de staat 396
© Noordhoff Uitgevers bv
9.1.2 Staatsrechtelijke beginselen 396
9.1.3 Organen van de staat 399
9.1.4 Verhouding tussen regering en parlement 407
9.2 Constitutie en Grondwet 407
9.2.1 Geschreven staatsrecht 408
9.2.2 Jurisprudentie 408
9.2.3 Ongeschreven staatsrecht 410
9.2.4 Rangorde van regelingen 410
9.2.5 Toetsingsverbod 412
9.2.6 Grondwetswijziging 413
9.3 Regelgeving en regelgever 414
9.3.1 Begrippen wet en beschikking 414
9.3.2 Algemene maatregel van bestuur en ministeriële regeling 416
9.3.3 Regelgevende bevoegdheid 417
9.3.4 Beleidsregels 419
9.3.5 Totstandkoming van een wet 422
9.4 Decentralisatie en deconcentratie 424
9.4.1 Deconcentratie 425
9.4.2 Decentralisatie 425
9.4.3 Verordenende en bestuursbevoegdheid van decentrale overheden 425
9.5 Grondrechten 428
9.5.1 Klassieke grondrechten 428
9.5.2 Sociale grondrechten 430
Kernbegrippenlijst 431

10 Bestuursrecht 435
Mr. O.A.P. van der Roest
10.1 Wat is bestuursrecht? 436
10.1.1 Overheidsbestuur 436
10.1.2 Algemeen bestuursrecht 438
10.1.3 Bijzonder bestuursrecht 439
10.2 Bevoegdheid tot besturen 440
10.2.1 Legaliteitsbeginsel 440
10.2.2 Onbevoegd bestuursorgaan 444
10.3 Besluit en beschikking 445
10.3.1 Besluit 445
10.3.2 Beschikking 452
10.3.3 Systeem van de Algemene wet bestuursrecht 458
10.4 Rechtsbescherming tegen overheidshandelen 460
10.4.1 Bestuurlijke voorprocedure (bezwaar en administratief beroep) 460
10.4.2 Bestuursrechtspraak 464
10.4.3 Toetsingsgronden 466
10.5 Algemene beginselen van behoorlijk bestuur 466
10.5.1 Gecodificeerde beginselen van behoorlijk bestuur 467
10.5.2 Niet-gecodificeerde beginselen van behoorlijk bestuur 473
10.6 Uitspraak van de bestuursrechter 476
10.6.1 Onbevoegdverklaring van de rechtbank 476
10.6.2 Niet-ontvankelijkverklaring van het beroep 477
10.6.3 Ongegrondverklaring van het beroep 477
10.6.4 Gegrondverklaring van het beroep 478
10.7 Enkele beginselen van het bestuursprocesrecht 478
10.7.1 Actieve rechter 478
10.7.2 Niet-verplichte procesvertegenwoordiging 479
10.7.3 Vermoeden van rechtmatigheid 480
10.7.4 Horen van partijen 480
Kernbegrippenlijst 481

11 Strafrecht 485
Mr. O.A.P. van der Roest
11.1 Inleiding in het straf(proces)recht 485
11.1.1 Materieel strafrecht 486
11.1.2 Formeel strafrecht 489
11.2 Fasen in het strafproces 491
11.2.1 Opsporing 491
11.2.2 Onderzoek ter terechtzitting 497
11.2.3 Formele vragen 498
11.2.4 Materiële vragen 502
11.2.5 Bijstand van een raadsman 514
11.3 Uitbreiding van de strafbaarheid 514
11.3.1 Daders en strafbare deelnemers 514
11.3.2 Doen plegen 515
11.3.3 Medeplegen 516
11.3.4 Uitlokken 517
11.3.5 Medeplichtigheid 518
Kernbegrippenlijst 520

12 Recht van de Europese Unie 523
Mr. R.J. van Dam
12.1 Organisatie van de Europese Unie 524
12.1.1 Europees Parlement (art. 14 VEU) 524
12.1.2 Europese Raad (art. 15 VEU) 525
12.1.3 Raad (art. 16 VEU) 525
12.1.4 Europese Commissie (art. 17 en 18 VEU) 525
12.1.5 Hof van Justitie (art. 19 VEU) 526
12.2 Bevoegdheden van de Europese Unie 526
12.2.1 Beleidsterreinen 526
12.2.2 Verhouding bevoegdheden EU en de lidstaten 526
12.2.3 Toepassing bevoegdheden door de EU 527
12.3 Verschillende typen beslissingen 528
12.3.1 Verordeningen 528
12.3.2 Richtlijnen 528
12.3.3 Besluiten 528
12.3.4 Aanbevelingen 529
12.4 Besluitvormingsprocedure 529
12.4.1 Gewone wetgevingsprocedure 529
12.4.2 Supranationaal 529
12.5 Uitvoering van beslissingen 530
12.6 Rechtsbescherming 531
12.6.1 Lidstaten 531
12.6.2 EU-instellingen 532
12.6.3 Burgers en bedrijven 532
12.7 Interne markt en de vier vrijheden 532
12.7.1 Interne markt 532
12.7.2 De vier vrijheden 533
12.8 Concurrentieregels voor ondernemingen 538
12.8.1 Concurrentiebeperking door ondernemingen samen 539
12.8.2 Concurrentiebeperking door ondernemingen alleen 541
12.8.3 Toezicht en handhaving 542
Kernbegrippenlijst 544

Lijst van afkortingen 545
Over de auteurs 549
Register 551