WOORD VOORAF V
VERKORT AANGEHAALDE LITERATUUR XXI
LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN LXXVII
1 INLEIDING 1
Prof. mr. M.H. Wissink
1.1 Totstandkoming van afd. 6.5.3 BW 1
1.2 De Europese regelgeving 3
1.3 Ratio en doel van afd. 6.5.3 BW en Richtlijn 93/13/EEG 7
1.4 Kort overzicht van afd. 6.5.3 BW en Richtlijn 93/13/EEG 9
1.5 De omzetting van Richtlijn 93/13/EEG in afd. 6.5.3 BW 12
1.6 De toepassing van afd. 6.5.3 BW in overeenstemming met Richtlijn 93/13/EEG 13
1.6.1 Richtlijnconforme interpretatie 13
1.6.2 Uitleg van de Richtlijn 93/13/EEG 14
1.6.3 Ambtshalve toetsing algemeen 19
1.6.4 Ambtshalve toetsing: rechtspraak van de Hoge Raad 21
1.6.5 Ambtshalve toetsing: Rapport van de LOVCK werkgroep 23
1.7 Afd. 6.5.3 BW binnen het systeem van het vermogensrecht 24
1.8 Overeenkomsten tussen meer dan twee partijen 28
1.9 Standaardregeling 30
1.10 Overgangsrecht 31
1.11 Buitenlandse wetgeving inzake algemene voorwaarden 32
1.12 Opstellen en beoordelen algemene voorwaarden 35
2 BATTLE OF FORMS 37
Mw. mr. S.A. Kruisinga
2.1 Inleiding 37
2.2 De first shot-rule in het Nederlands recht 38
2.3 Wat is het ‘eerste geschrift’? 40
2.4 ‘Uitdrukkelijk van de hand wijzen’ 41
2.5 Battle of forms in het buitenland 43
2.6 Battle of forms in het internationaal privaatrecht 44
2.7 Battle of forms en het Weens Koopverdrag 45
2.8 De knock out-rule in de UNIDROIT Principles 48
2.9 Conclusie 50
3 UITLEG VAN ALGEMENE VOORWAARDEN 53
Mw. prof. mr. M.M. van Rossum
3.1 Inleiding 53
3.2 Haviltex of CAO-norm 57
3.3 Uitleg van commerciële contracten 62
3.4 Uitlegmaatstaven voor wat betreft algemene voorwaarden 66
3.5 Enkele specifieke voorbeelden en praktische oplossingen 78
3.6 Hoofdstuk 5 van de PECL (uitleg) 82
3.7 Principles of International Commercial Contracts 85
3.8 Conclusie 87
4 DWINGEND KARAKTER VAN AFD. 6.5.3, DE VERNIETIGBAARHEID VAN BEDINGEN 89
Mr. V. van den Brink en mr. R.H.C. Jongeneel
4.1 Inleiding 89
4.2 Dwingend recht, vernietigbaarheid 90
4.3 Gevolgen vernietigbaarheid 91
4.4 Richtlijn 93/13 EEG: ‘niet binden’ 92
4.5 Partiële nietigheid 93
4.6 Conversie 94
4.7 Reductie 95
4.8 Reddende bedingen 97
5 WERKINGSSFEER AFD. 6.5.3 BW 99
Mr. R.H.C. Jongeneel
5.1 Overzicht 99
5.2 Eén of meer bedingen 99
5.3 Schriftelijke, mondelinge en elektronische bedingen 102
5.4 Bestemmingscriterium 103
5.5 Door een derde opgestelde algemene voorwaarden 105
5.6 Kernbedingen 105
5.7 Het kernbeding in de Richtlijn; rechtspraak van het Hof van Justitie 108
5.8 Het kernbeding in de Nederlandse rechtspraak 110
5.9 Kernbedingen bij verzekeringsovereenkomsten 111
5.10 Onduidelijke, onbegrijpelijke of verrassende kernbedingen 113
5.11 Gebondenheid aan kernbedingen 114
5.12 Het kernbedingen in de PECL 115
5.13 Uitdrukkelijk overeengekomen bedingen (individuele bedingen) 115
5.14 De voorrang van het individuele beding 117
5.15 Gebruiker 118
5.16 De overheid als gebruiker 120
5.17 Wederpartij 122
6 GEBONDENHEID 123
Mr. R.H.C. Jongeneel
6.1 Gebondenheid ook aan niet gekende bedingen 123
6.2 De wederpartij weet van de voorwaarden 124
6.3 Aanvaarding 126
6.4 Niet reageren op verwijzing 131
6.5 Lopende handelsrelatie 132
6.6 Orderbevestiging 133
6.7 Gebruik 135
6.8 Gebruik van twee sets algemene voorwaarden 135
6.9 Doorverwijzing 138
6.10 Derdenbeding 141
6.11 Gebondenheid in internationale verhoudingen 141
6.12 Enige bijzondere gevallen 147
6.13 Rechtsgrond van de gebondenheid 149
7 ALGEMENE VERNIETIGINGSGRONDEN; DE OPEN NORM 151
Mr. R.H.C. Jongeneel en mr. drs. C.M.D.S. Pavillon
7.1 Overzicht 151
7.2 Art. 6:233 onder a BW: Europees kader 152
7.3 Art. 6:233 onder a BW: ‘onredelijk bezwarend’ 155
7.4 Art. 6:233 onder a BW: omstandigheden 163
7.5 Verhouding van de open norm tot de redelijkheid en billijkheid: ‘inhoudstoetsing’ en ‘uitoefeningstoetsing’ 174
7.6 Onredelijk ontbreken van een beding 180
7.7 De wederpartij gebruikt (nagenoeg) dezelfde algemene voorwaarden 181
8 ALGEMENE VERNIETIGINGSGRONDEN; DE INFORMATIEPLICHT 183
Prof. mr. J.G.J. Rinkes en prof. mr. drs. M.L. Hendrikse
8.1 Informatieplicht: inleidende opmerkingen 183
8.2 Overzicht van de wettelijke regeling 187
8.3 Papieren voorwaarden: hoofdregel is ter hand stellen 191
8.4 Uitzondering: ter inzage legging en toezending op verzoek 194
8.5 Uitzondering op de uitzondering 196
8.6 Depot 197
8.7 Langs elektronische weg ter beschikking stellen 199
8.8 Andere wijzen om aan de informatieplicht te voldoen 205
8.9 Bestendig gebruikelijk beding 210
8.10 Bewijslast en bewijslevering 212
8.11 Informatieplicht bij wijziging van de algemene voorwaarden 215
8.12 De kosten van het verstrekken van algemene voorwaarden 219
8.13 Een ‘tweede’ informatieplicht 219
8.14 Informatieplicht in internationale verhoudingen 220
8.15 Informatieplichten in specifieke regelgeving 221
8.16 Kritiek op de omvang van de informatieplicht; eigen opvatting 223
8.17 De informatieplicht: geen rustig bezit 230
9 GROTE WEDERPARTIJEN 233
Mr. R.H.C. Jongeneel
9.1 Overzicht 233
9.2 Grote wederpartijen 234
9.3 Toepassing van de bepaling 237
9.4 Inhoudelijke toetsing van jegens ‘grote wederpartijen’ gebruikte bedingen 239
9.5 Informatieplicht bij jegens ‘grote wederpartijen’ gebruikte algemene voorwaarden 240
10 DE LIJSTEN MET ‘VERBODEN’ EN ‘VERDACHTE’ BEDINGEN 241
Prof. mr. M.H. Wissink
10.1 De lijsten; overzicht 241
10.2 Achtergrond van de lijsten 241
10.3 Het begrip consument 243
10.4 Reflexwerking 247
10.5 Bewijsregeling 248
10.6 Verhouding art. 6:233 onder a en art. 6:236 en 6:237 249
10.7 Opbouw en overzicht van de lijsten 250
10.8 Afwijking van het lijsten in bijzondere wetten 250
10.9 Wijze van behandeling 252
10.10 Literatuur en rechtspraak over de lijsten 252
11 DE ZWARTE LIJST 253
Mr. R.H.C. Jongeneel
11.1 Kort overzicht 253
11.2 Uitsluiting recht op nakoming 253
11.3 Uitsluiting/beperking ontbindingsrecht 256
11.4 Beperking/uitbreiding opschortingsrechten 259
11.5 Vooruitbetalingsbeding 260
11.6 Beoordeling tekortkoming gebruiker 262
11.7 Subjectief criterium 262
11.8 Rechten ter zake van niet-nakoming 263
11.9 Derde 264
11.10 Toestemming voor schuld- of contractsoverneming 264
11.11 Uitzonderingen 265
11.12 Bevoegdheden en verweermiddelen bij schuld- of contractsoverneming 266
11.13 Verkorting verjarings- of vervaltermijn 268
11.14 Vrijwaringsclausules 271
11.15 Prijsverhoging 272
11.16 Nadere prijsbepaling; prijsverhogingen krachtens de wet 273
11.17 Prijsverhogingsbedingen volgens de Richtlijn en het Hof van Justitie 274
11.18 Stilzwijgende verlenging van de overeenkomst; overzicht van de Wet van Dam 277
11.19 Bewijsbedingen 284
11.20 Vormvereisten 293
11.21 Woonplaatskeuze 296
11.22 Geschilbeslechting 297
11.23 Keus voor een andere rechter 298
11.24 De ADR-richtlijn 299
11.25 Bindend advies (geschillencommissies) 300
11.26 Arbitraal beding 302
11.27 Andere vormen van geschilbeslechting 305
11.28 Uitsluiting bepaalde vorm van opzegging abonnement 307
11.29 Stilzwijgende verlenging abonnement van bepaalde duur 307
11.30 Stilzwijgende verlenging van een abonnement voor onbepaalde duur 308
11.31 Uitsluiting uitbrengen verklaring van opzegging op elk
moment 308
11.32 Uitsluiting automatische voortzetting kennismakingsabonnement 309
11.33 Handhaving van de zwarte lijst door de overheid (Wet handhaving consumentenbescherming) 309
12 DE GRIJZE LIJST 311
Mr. R.H.C. Jongeneel
12.1 Kort overzicht 311
12.2 Termijn voor reactie op aanbod of verklaring 311
12.3 Eigen verplichtingen wezenlijk beperken 312
12.4 Wijzigingsbevoegdheid 317
12.5 Beëindiging van de overeenkomst door de gebruiker 319
12.6 Vage of te lange levertijden 322
12.7 Uitsluiting of beperking aansprakelijkheid 323
12.8 Uitsluiting of beperking verrekening 324
12.9 Vervalbedingen 326
12.10 Vergoeding bij beëindiging van de overeenkomst door de wederpartij 333
12.11 Contractsdwang 342
12.12 Contractsduur 345
12.13 Minimumduur 347
12.14 Opzegtermijn 348
12.15 Vormvereisten 351
12.16 Onherroepelijke volmacht 352
12.17 Opzegtermijn van meer dan een maand 352
12.18 Wijziging onderdelen grijze lijst 353
13 DE BLAUWE LIJST 355
Mr. R.H.C. Jongeneel
13.1 Overzicht 355
13.2 Verbintenis onder potestatieve voorwaarde 356
13.3 Boetebedingen 356
13.4 Bedingen inzake vertragingsrente 371
13.5 Bedingen inzake buitengerechtelijke incassokosten en gerechtelijke kosten 374
13.6 Eenzijdige wijziging van de algemene voorwaarden 378
13.7 Uitleg van de algemene voorwaarden door de gebruiker 382
13.8 Overdraagbaarheid van garantie 382
14 AANSPRAKELIJKHEIDSBEPERKING 385
Mr. R.H.C. Jongeneel
14.1 Overzicht 385
14.2 Soorten exoneratieclausules 386
14.3 Regels die gelden voor alle exoneratieclausules 387
14.4 Drie benaderingen 393
14.5 De meest strenge benadering: exoneratie mag niet jegens consumenten 395
14.6 De meest ruime benadering: exoneratie mag, tenzij … 402
14.6.1 Rechtspraak over exoneraties in het handelsverkeer 405
14.7 De derde benadering: exoneratie is verdacht 410
14.7.1 Inleiding 410
14.7.2 Enige rechtseconomische uitgangspunten 410
14.7.3 Exoneratie is toelaatbaar als dit gunstiger voor partijen is dan de wettelijke aansprakelijkheid 411
14.7.4 Preventie; beheersbaarheid van het risico 412
14.7.5 Calculeerbaarheid van het risico 413
14.7.6 Mogelijkheid van de prestant om het risico te spreiden 413
14.7.7 Verzekering, dan geen exoneratie 414
14.7.8 Afstemming van verzekering en exoneratie 415
14.7.9 Betere verzekeringsmogelijkheden van de wederpartij 417
14.7.10 De ‘tal van omstandigheden’ toets 419
14.7.11 Nogmaals: de rechtseconomische toets 420
14.7.12 Rechtspraak 421
14.7.13 Toekomstige ontwikkeling 422
14.8 Derdenwerking van exoneratieclausules 423
14.9 Doorwerking van een exoneratie ten gunste van de voorschakel 425
14.10 Geen of slechts beperkte exoneratie toegestaan 427
14.11 Matiging van schadevergoeding; wettelijke beperkingen van aansprakelijkheid 428
14.12 Exoneratie in de schadestaatprocedure 430
15 ALGEMENE VOORWAARDEN, VOLMACHT EN VERTEGENWOORDIGING 431
Prof. mr. B. Wessels en mr. drs. C.M.D.S. Pavillon
15.1 De ‘derde lijst’ uit afdeling 6.5.3 431
15.2 De bescherming tegen identiteitswisseling 432
15.3 De bescherming tegen volmachtbeperking 432
15.4 De aan art. 6:238 lid 1 verbonden sanctie 433
15.5 Onherroepelijke volmacht 434
15.6 Bescherming van de volmachtgever tegen algemene voorwaarden van de gevolmachtigde 435
16 DUIDELIJKHEID EN BEGRIJPELIJKHEID VAN ALGEMENE VOORWAARDEN 437
Mr. R.H.C. Jongeneel
16.1 Overzicht 437
16.2 Duidelijkheid en begrijpelijkheid: het ‘Transparenzgebot’ 438
16.3 Sanctie bij gebruik onduidelijke bedingen 442
16.4 Samenvattingsplicht van zeer omvangrijke voorwaarden 444
16.5 Oneerlijk stilzwijgen 444
16.6 Algemene voorwaarden in een andere taal dan die van de wederpartij 445
16.7 Het ‘Transparenzgebot’ bij kernbedingen 447
16.8 De contra-proferentem-regel 449
16.9 De verhouding tussen het ‘Transparenzgebot’ en de contra-proferentem-regel 451
16.10 Het ‘Transparenzgebot’ en de contra-proferentem-regel in het handelsverkeer 453
17 REFLEXWERKING 457
Mr. R.H.C. Jongeneel
17.1 Een zekere normerende werking 457
17.2 Reflexwerking in de rechtspraak 458
17.3 De omvang van de reflexwerking 464
18 COLLECTIEVE TOETSING 469
Prof. mr. B. Wessels en mr. drs. C.M.D.S. Pavillon
18.1 Collectief preventief rechterlijk controlemechanisme 469
18.2 Toepassingen art. 6:240 471
18.3 Karakteristiek collectieve actie 473
18.4 Inhoud van de vordering 475
18.5 Abstracte toetsing 475
18.6 Beding in strijd met een wettelijke bepaling 477
18.7 Betrokkenen 477
18.8 Representativiteit van de organisatie 478
18.9 Niet-ontvankelijkheid eiser (ius agendi-systeem) 479
18.10 Instemming met gebruik van bedingen 479
18.11 Competentie Hof Den Haag 480
18.12 Nevenveroordelingen 481
18.13 Rechterlijk verbod 481
18.14 Wijziging in de omstandigheden 481
18.15 Rechtsgevolgen van wijziging of opheffing uitspraak 482
18.16 Verhouding uitspraken bijzondere rechter en gewone rechter 482
18.17 Werking van het verbod 484
18.18 Toezicht door de Autoriteit Consument en Markt 484
19 DE BEKNELDE DETAILLIST 487
Mr. R.H.C. Jongeneel
19.1 Overzicht 487
19.2 ‘In een dwangpositie’ 488
19.3 Nut en gebruik in de praktijk: dode letter 489
20 ALGEMENE VOORWAARDEN EN ARBEIDSOVEREENKOMSTEN 491
Mr. R.H.C. Jongeneel
20.1 Inleiding 491
20.2 Dwingend of aanvullend recht? 492
20.3 Andere overeenkomsten tussen werkgever en werknemer 494
20.4 De beknelde werkgever? 495
21 INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT, RECHTS- EN FORUMKEUZECLAUSULES 497
Mr. M. Zilinsky
21.1 De IPR-regeling van afd. 6.5.3 BW 497
21.2 Inleiding 497
21.3 Art. 6:247 BW – toepassingsbereik 498
21.4 Rome I 499
21.5 De verhouding tussen art. 6:247 BW en Rome I 502
21.6 Beide partijen gevestigd in Nederland 503
21.7 Art. 6:247 BW en consumentenregeling uit Rome I 504
21.8 Geldigheid van een rechtskeuzeclausule in de algemene voorwaarden en de ‘battle of forms’-problematiek 505
21.9 Filières 507
21.10 Algemene voorwaarden en forumkeuzeclausule 507
21.11 EEX-Verordening II 508
21.12 Forumkeuze en consumentenovereenkomst 511
21.13 Weens Koopverdrag en algemene voorwaarden 512
22 IN- EN VERKOOPVOORWAARDEN 515
Mr. R.H.C. Jongeneel
22.1 Overzicht 515
22.2 Afweging van kosten en baten 515
22.3 Garantiebewijzen voor consumenten 516
22.4 Verkoopvoorwaarden, een checklist 526
22.5 Inkoopvoorwaarden 534
23 ALGEMENE VOORWAARDEN EN HUUR 547
Prof. mr. A.W. Jongbloed
23.1 Inleiding 547
23.2 Het oordeel van de wetgever over de werking van algemene voorwaarden in het huurrecht 549
23.3 Het gebruik van algemene voorwaarden in het huurrecht 549
23.4 HvJ EU 30 mei 2013, ECLI:NL:XX:2013:CA2493
(Asbeek Brusse en De Man Garabito/Jahani) 551
23.5 Enkele andere recente uitspraken over algemene voorwaarden gebruikt in huurrelaties 555
23.6 Specifieke bepalingen en clausules in huurovereenkomsten 563
23.7 Afronding 568
24 ALGEMENE BANKVOORWAARDEN 569
Prof. mr. drs. F.E.J Beekhoven van den Boezem en mr. dr. R.I.V.F. Bertrams
24.1 Inleiding 569
24.2 Toepasselijkheid, art. 1 ABV 573
24.3 Zorgplicht, art. 2 ABV 575
24.4 Verstrekken van informatie door klant, art. 2, 3, 7, 8, 13, 14 en 17 ABV 578
24.5 Niet-openbare informatie, art. 4 ABV 580
24.6 Inschakeling van derden, art. 5 ABV 580
24.7 Risico van zendingen, art. 6 ABV 581
24.8 Vertegenwoordiging en volmacht, art. 9 ABV 581
24.9 Persoonsgegevens, art. 10 ABV 582
24.10 (Beeld- en geluid)opnamen, art. 11 ABV 582
24.11 Gegevens en opdrachten, art. 17 ABV 582
24.12 Bewijskracht en bewaartermijn van de administratie van de bank, art. 18 ABV 583
24.13 Controle en goedkeuring door klant, art. 19 en 20 ABV 584
24.14 Bewaar- en geheimhoudingsplicht, art. 21 ABV 587
24.15 Tarieven en vergoedingen, art. 22 ABV 588
24.16 Creditering onder voorbehoud, art. 23 ABV 589
24.17 Zekerheden en verrekening, art. 24-26 ABV 590
24.18 Onmiddellijke opeisbaarheid en opzegging van de relatie, art. 27 en 35 ABV 593
24.19 Bijzondere kosten, art. 28 ABV 595
24.20 Vorm mededelingen, art. 30 ABV 596
24.21 Continuïteit in dienstverlening en incidenten en calamiteiten, art. 12 en 31 ABV 596
24.22 Toepasselijk recht en klachten en geschillen, art. 33 en 34 ABV 597
24.23 Contractsoverneming, art. 36 ABV 598
24.24 Ten slotte 598
25 ALGEMENE VOORWAARDEN EN DE ENERGIESECTOR 601
Mr. dr. H.P.A. Knops
25.1 Inleiding 601
25.2 Opbouw elektriciteits- en gassector 602
25.2.1 Marktwerking waar het kan … 602
25.2.2 Opbouw elektriciteitssector 603
25.2.3 Opbouw gassector 605
25.3 De verschillende benodigde contracten en de toepasselijke regulering 607
25.3.1 Veel typen contracten en gelaagde regelgeving 607
25.3.2 De verschillende overeenkomsten voor elektriciteit 609
25.3.2.1 Aansluit- en transportovereenkomst 609
25.3.2.2 Systeemdiensten en programmaverantwoordelijkheid 613
25.3.2.3 Meetovereenkomst 616
25.3.2.4 Leveringsovereenkomst 617
25.3.3 Gas 622
25.3.3.1 Aansluit- en transportovereenkomst 622
25.3.3.2 Systeemdiensten en het meten 625
25.3.3.3 Leveringsovereenkomst 627
25.4 De algemene voorwaarden voor de verschillende contracten 629
25.4.1 Zijn de oude overeenkomsten nu gesplitst? 629
25.4.2 De verhouding tussen de codes, sectorafspraken en algemene voorwaarden 631
25.4.3 Twee categorieën algemene voorwaarden 634
25.4.4 Algemene voorwaarden en de totstandkoming van de overeenkomst 635
25.4.5 Toepasselijkheid van algemene voorwaarden
(ook bij wijziging?) 637
25.4.6 Contractdwang voor de wederpartij 639
25.4.7 Duur van de overeenkomst 640
25.4.8 Rol van de ACM 641
25.5 Speciale onderwerpen: ruimere toepassing ‘zwarte’ en ‘grijze lijst’ 641
25.5.1 De regeling in de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet 641
25.5.2 Onduidelijke sanctie 644
25.5.3 Afwijkende terminologie en onduidelijke bedoeling wetgever 646
25.5.4 De (on)wenselijkheid van de afwijking van de BW-regeling 646
25.6 Speciale onderwerpen: exoneratieclausules 648
25.6.1 Inleiding 648
25.6.2 De thans gebruikte exoneratieclausules in de energiesector 649
25.6.3 Beoordeling van de gehanteerde exoneratieclausules 654
25.7 Speciale onderwerpen: ‘switchen’ en de noodleverancier 658
25.7.1 Switchregeling: wisselen van leverancier 659
25.7.2 Noodleverancierregeling 661
25.8 Conclusie 665
26 ALGEMENE VOORWAARDEN TELECOMMUNICATIE 667
Mrs. J.J. Allen, T.J. de Graaf, P.M. Waszink
26.1 Inleiding: korte achtergrond 667
26.2 Nadere afbakening: elektronische communicatiediensten 669
26.3 Karakter overeenkomst tot het leveren van communicatiediensten 671
26.4 Publiekrechtelijke invloed op algemene voorwaarden 673
26.5 Uniformering algemene voorwaarden? 674
26.6 Totstandkoming overeenkomsten; vooraf verplicht te verstrekken gegevens 676
26.7 Toepasselijkheid 677
26.8 Kort commentaar bij enkele veelvoorkomende bedingen in algemene voorwaarden bij overeenkomsten tot het leveren van communicatiediensten 678
26.9 Toezicht 690
27 ALGEMENE VOORWAARDEN EN OPDRACHT 693
Prof. mr. T.F.E. Tjong Tjin Tai en mr. dr. S. van Gulijk
27.1 Inleiding 693
27.2 De opdracht in de zin van titel 7.7 694
27.3 De opdracht in het algemeen 694
27.3.1 De opdracht en de algemene voorwaardenregeling 695
27.3.2 De algemene toepasselijkheid van de bepalingen inzake de opdracht 696
27.3.3 De totstandkoming van de opdracht 696
27.3.4 De inhoud van de opdracht en de algemene voorwaarden 698
27.3.5 De zorgplicht van de opdrachtnemer 699
27.3.6 Pluraliteit van personen 700
27.3.7 Loon 701
27.3.8 Onkosten en schade van de opdrachtnemer 702
27.3.9 Opzegging en einde van de opdracht 703
27.3.10 Loon na opzegging 704
27.3.11 Schadevergoeding en exoneraties 705
27.3.12 Overigen 706
27.4 Bijzondere vormen van opdracht 707
27.5 Branchespecifieke regels 711
27.6 Gereglementeerde beroepen 714
27.7 Betaaldiensten en financiële dienstverlening 716
27.7.1 Financiële dienstverlening 717
27.7.2 Betalingsdiensten 718
28 ALGEMENE VOORWAARDEN IN DE AUTOMATISERING 719
Prof. mr. J.M.A. Berkvens
28.1 De marktpartijen 719
28.2 De soorten contracten 720
28.3 Branchenormering 723
28.4 Belangrijkste prestatie gerelateerde bepalingen 726
28.5 Belangrijkste continuïteit gerelateerde bepalingen 727
28.6 Samenwerkingsaspecten 729
28.7 Gebruik onredelijk bezwarende bedingen 729
28.8 Ten slotte 730
29 ALGEMENE VOORWAARDEN EN DE BOUW 731
Prof. mr. C.E.C. Jansen
29.1 Inleiding 731
29.2 Bouwprocesfuncties, bouworganisatievormen en bouwcontractvormen 731
29.3 Traditionele bouworganisatievorm 732
29.3.1 Algemene voorwaarden voor professionele opdrachtgevers 732
29.3.2 Algemene voorwaarden voor consumentenopdrachtgevers 734
29.4 Geïntegreerde bouworganisatievorm 735
29.4.1 Algemene voorwaarden voor professionele opdrachtgevers 735
29.4.2 Algemene voorwaarden voor consumentenopdrachtgevers 738
29.5 Alliantie 740
29.6 De relevantie van afd. 6.5.3 BW voor standaardvoorwaarden in de bouw 741
29.6.1 Regelend en dwingend recht 741
29.6.2 Standaardvoorwaarden ‘algemene voorwaarden’ in de zin van art. 6:231 onder a BW? 742
29.6.3 De beperkte relevantie voor de bouw van art. 6:233-6:234 en art. 6:236-6:237 BW 743
29.7 Enkele bijzondere bedingen in algemene voorwaarden in de bouw 745
29.7.1 Clausules met betrekking tot voorgeschreven zelfstandige hulppersonen 745
29.7.2 Exoneratieclausules 746
29.7.3 Geschilbeslechtingsclausules 747
29.8 Overheidsaanbesteders en algemene voorwaarden: proportionaliteitstoets vooraf 749
30 ALGEMENE VOORWAARDEN EN VERZEKERING 751
Prof. mr. drs. M.L. Hendrikse
30.1 Inleiding 751
30.2 Het begrip kernbeding in het verzekeringsrecht 753
30.3 Adresclausule 758
30.4 En bloc-clausule 760
30.5 Medewerkingsvervalclausule 764
30.6 Fraudevervalclausule 769
30.7 Na-u-clausule 772
30.8 Opzeggingsclausule 775
30.9 Risicoverzwaringsclausules 779
30.10 Schorsingsclausule 781
30.11 Verjaringsclausules en contractuele vervaltermijnen 785
31 ALGEMENE VOORWAARDEN EN LOGISTIEK 791
Prof. mr. Ph.H.J.G. van Huizen
31.1 Inleiding 791
31.2 Algemene voorwaarden in de logistiek; gebondenheid 791
31.3 Internationale overeenkomsten; gebondenheid aan de algemene voorwaarden 797
31.4 Vernietigbaarheid van (een beding van) de algemene voorwaarden: informatieplicht 799
31.5 Post Geurtzen/Kampstaal en VNP/Havrij jurisprudentie 804
31.6 De jurisdictieclausule in vervoersrechtelijke verhoudingen
32 ALGEMENE VOORWAARDEN BIJ ONLINE CONTRACTEREN MET CONSUMENTEN 813
Mr. M.Y. Schaub
32.1 Inleiding 813
32.2 Nadere begripsbepaling: wie is consument? 814
32.3 Ambtshalve toepassing 815
32.4 Tot stand komen van de online overeenkomst 816
32.5 Informatieplicht van art. 6:233b jo 6:234 BW 818
32.6 Informatieplicht van dienstverrichters 819
32.7 Aanvullende informatieplichten bij elektronisch contracteren 820
32.8 Verstrekken van precontractuele informatie op grond van art. 6:230m lid 1 BW 822
32.9 Post-contractuele bevestiging op een duurzame drager op
grond van art. 6:230v lid 7 BW 823
32.10 Verstrekken op duidelijk en begrijpelijke wijze: zowel voor als na het sluiten van de overeenkomst 825
JURISPRUDENTIEREGISTER 827
TREFWOORDENREGISTER 865
