C.A. Oudshoorn
Grensoverschrijdend bankbeslag op geldvorderingen
vanuit Nederlands perspectief
Gebonden Nederlands 2018 1e druk 9789013151312Verwachte levertijd ongeveer 7 werkdagen
Samenvatting
De Nederlandse beslagpraktijk krijgt in toenemende mate een internationaal karakter. Dit brengt kwesties met zich mee over grensoverschrijdende aspecten van derdenbeslag, in het bijzonder bij banken. Deze uitgave behandelt op grondige wijze de knelpunten die zich hierbij voordoen. De titel vormt een onmisbaar handboek voor advocaten, rechters, bankjuristen en deurwaarders.
Grensoverschrijdend bankbeslag op geldvorderingen beantwoordt tal van vraagstukken omtrent de internationale aspecten van derdenbeslag bij banken. Denk hierbij aan vragen over rechterlijke bevoegdheid, de (extra)territoriale reikwijdte van het beslag en de rechtsgevolgen van een dergelijk beslag voor de derde-beslagene. Moet een bank bijvoorbeeld verklaren over in het buitenland geadministreerde tegoeden van de beslagdebiteur? En kan de bank ook worden verplicht deze buitenlandse tegoeden in Nederland aan de deurwaarder af te dragen - en zo ja, onder welke voorwaarden?
Knelpunten bij grensoverschrijdend bankbeslag staan in deze uitgave centraal. Er wordt op volgorde van de verschillende fasen van bankbeslag stilgestaan bij deze knelpunten. Eerst gaat de titel in op de internationale bevoegdheid van de Nederlandse rechter om beslagverlof te verlenen. Vervolgens besteedt de auteur aandacht aan de rechtsgevolgen van bankbeslag in de conservatoire en executoriale fase, met bijzondere aandacht voor (de internationale strekking van) de verplichtingen van de bank als derde-beslagene.
De titel neemt de regeling van conservatoir derdenbeslag naar Nederlands recht als uitgangspunt. Waar relevant, wordt deze vergeleken met het Europeesrechtelijk kader, waaronder de uniforme regeling voor Europees bankbeslag onder de EAPO-vordering (EU/655/2014) en de regeling voor rechtelijke bevoegdheid en grensoverschrijdende erkenning en tenuitvoerlegging van bewarende maatregelen onder de Brussel I bis-Verordening (EU/1215/2012).
Dit is de enige uitgave die het onderwerp zo diepgaand beschrijft en daarom een onmisbaar exemplaar voor alle advocaten, rechters, bankjuristen en deurwaarders die zich bezighouden met de internationale aspecten van derdenbeslag.
Specificaties
ISBN13:9789013151312
Taal:Nederlands
Bindwijze:gebonden
Aantal pagina's:320
Uitgever:Wolters Kluwer
Druk:1
Verschijningsdatum:19-10-2018
Hoofdrubriek:Juridisch
ISSN:
Lezersrecensies
Wees de eerste die een lezersrecensie schrijft!
Inhoudsopgave
VOORWOORD V
LIJST VAN AFKORTINGEN XIII
1 INLEIDING 1
1.1 Introductie tot het onderwerp 1
1.2 Onderzoeksvragen 4
1.3 Afbakening van het onderzoek 7
1.4 Opzet van het onderzoek 12
1.5 Doel van het onderzoek 12
1.6 Plan van behandeling 14
2 BANKREKENING EN BETALINGSVERKEER 17
2.1 Inleiding 17
2.2 Publiekrechtelijk kader 18
2.3 Betaling van geldschulden 19
2.3.1 Algemene regels afdeling 6.1.11 BW 19
2.3.2 Girale betaling van een geldsom 23
2.3.2.1 Artikel 6:114 BW 23
2.3.2.2 Juridische kwalificatie van de girale betaling 26
2.4 Bankrekening 30
2.4.1 De rekening-courant verhouding 30
2.4.2 Rekeningovereenkomst 33
2.4.2.1 De raamovereenkomst ten behoeve van betalingstransacties (Titel 7.7b BW) 33
2.4.2.2 Standaardclausules en Algemene Bankvoorwaarden 37
2.5 Giraal betalingsverkeer 40
2.5.1 Giraal betalingsverkeer binnen Nederland 40
2.5.2 Grensoverschrijdend giraal betalingsverkeer 43
2.5.2.1 Grensoverschrijdend giraal betalingsverkeer binnen de EU (SEPA) 43
2.5.2.2 Grensoverschrijdend giraal betalingsverkeer buiten de EU 45
3 BANKBESLAG NAAR NEDERLANDS RECHT 49
3.1 Inleiding 49
3.2 Conservatoir derdenbeslag in het algemeen 50
3.2.1 Wettelijke regeling 50
3.2.2 Object van derdenbeslag 51
3.2.3 Bijzondere positie van de derde-beslagene 53
3.2.4 Formaliteiten van conservatoir derdenbeslag 53
3.2.5 Derdenverklaring 57
3.2.5.1 Ontbrekende of onjuiste derdenverklaring 58
3.3 Bankbeslag 62
3.3.1 Object van bankbeslag 63
3.3.2 Formaliteiten van conservatoir bankbeslag 65
3.3.3 Derdenverklaring bij bankbeslag 67
3.3.4 Bankadministratie en bewijskracht 68
3.4 Moment van beslaglegging in het kader van het girale betalingsverkeer 69
3.4.1 Inkomende betalingen (crediteringen) 71
3.4.1.1 Postgiro 71
3.4.1.2 Loonbeslag 73
3.4.1.3 Rechtbank Amsterdam 2 september 2009 76
3.4.1.4 Hoge Raad 3 december 2004 80
3.4.2 Uitgaande betalingen (debiteringen) 82
3.4.2.1 Rabobank/Huijzer q.q. en ING/Manning 84
3.4.2.2 Ontvanger/Kerseboom en Kerseboom/Ontvanger 87
3.4.2.3 JPR/Gunning q.q. 89
3.5 Vaststelling welke betalingstransacties onder het bankbeslag vallen 91
4 EUROPESE VERORDENINGEN: DE BRUSSEL I BIS-VERORDENING 93
4.1 Inleiding 93
4.2 Brussel I-regime 95
4.2.1 Grensoverschrijdende voorlopige en bewarende maatregelen onder de Brussel I Verordening 96
4.2.1.1 Voorlopige en bewarende maatregelen onder de Brussel I-Verordening 97
4.2.1.2 Bevoegde rechter voorlopige en bewarende maatregelen onder de Brussel I-Verordening 97
4.2.1.3 Erkenning en tenuitvoerlegging onder de Brussel I-Verordening 98
4.2.1.4 Beslissingsbegrip 98
4.2.1.5 Denilauler/Couchet Freres 99
4.2.2 Herziening Brussel I-Verordening 103
4.2.2.1 Toepassingsgebied 103
4.2.2.2 Exequatur 105
4.2.2.3 Beslissingsbegrip 105
4.2.2.4 Omzetting 107
4.2.3 Tenuitvoerlegging bewarende maatregelen onder de Brussel I bis-Verordening 107
4.3 European Account Preservation Order (EAPO)-Verordening 109
4.3.1 Groenboek inzake beslag op bankrekeningen 110
4.3.2 Commissievoorstel voor Europees bankbeslag 114
4.3.2.1 Procedure en voorwaarden voor bankbeslag onder het voorstel 117
4.3.3 Definitieve tekst EAPO-Verordening 119
4.3.3.1 Toepassingsgebied 120
4.3.3.2 Procedure en voorwaarden 121
4.3.3.3 Tenuitvoerlegging 122
4.3.3.4 Rechtsmiddelen 126
4.3.3.5 Formulieren 126
4.3.3.6 Overig; rekeninginformatie 127
4.3.3.7 Uitvoeringswet Verordening Europees bevel tot
conservatoir beslag op bankrekeningen 127
5 RECHTERLIJKE BEVOEGDHEID 131
5.1 Inleiding 131
5.2 Brussel I bis-Verordening 134
5.2.1 Inleiding 134
5.2.2 Primaire bevoegdheidsregels: artikelen 4, 7-26
Brussel I bis-Verordening 134
5.2.3 Aanvullende bevoegdheid artikel 35 Brussel I bis-Vo 138
5.2.3.1 Reikwijdte van artikel 35 Brussel I bis-Vo 139
5.2.3.2 Territoriale beperkingen 139
5.2.3.3 Wanneer is sprake van voorlopige en/of bewarende maatregelen in de zin van artikel 35 Brussel I bis-Vo? 140
5.2.3.4 Voorwaarden artikel 35 Brussel I bis-Vo 142
5.3 Toepassing artikel 35 Brussel I bis-Vo binnen de Nederlandse rechtssfeer 143
5.4 EAPO-Verordening 144
5.4.1 Inleiding 144
5.4.2 Bevoegde rechter 145
5.5 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering 147
5.5.1 Inleiding 147
5.5.2 Objectieve rechtsmachtgronden 147
5.5.3 Algemene regelingen artikel 10 t/m 14 Rv 149
5.5.4 Artikel 3 Rv 151
5.5.5 Artikel 700 lid 1 Rv 153
5.5.6 Vestigingsplaats bank: hoofd- en bijkantoren 155
5.6 Vergelijking verschillende regelingen inzake internationale bevoegdheid 157
5.6.1 Drie regelingen 157
5.6.2 Tweetraps aanknoping Brussel I bis-Verordening 157
5.6.3 De EAPO-Verordening bevat geen rechtsmachtscheppende bepalingen 160
5.6.4 Aanknopingspunt Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering: plaats vestiging bank 160
6 GRENSOVERSCHRIJDEND BANKBESLAG VANUIT NEDERLANDS PERSPECTIEF 163
6.1 Inleiding 163
6.2 Territorialiteit en banktegoeden 165
6.2.1 Territorialiteitsbeginsel 165
6.2.2 De ‘plaats’ van de bankrekening? 166
6.2.2.1 In het buitenland geadministreerde tegoeden en in het buitenland betaalbare tegoeden 168
6.2.2.2 Plaatsen betaling 170
6.3 Nederlandse jurisprudentie 171
6.3.1 Lindeteves/Meilink 171
6.3.2 Amsterdamsche Bank/Ontvanger 175
6.3.3 Llanos Oil/RBS 177
6.3.4 Overige uitspraken 183
6.4 De derdenverklaring op voet van artikel 476a Rv 184
6.4.1 Inleiding 184
6.4.2 Universele bankverklaring 184
6.4.3 Verhouding universele verklaring met territorialiteitsbeginsel 186
6.4.4 Praktische uitvoerbaarheid universele verklaring 187
6.4.4.1 Risico fishing expeditions 187
6.4.4.2 Bankadministratie 188
6.4.5 Geen zelfstandige onderzoeksplicht bank, aanzet door aspirant-beslaglegger 189
6.4.5.1 Reikwijdte specificatieplicht aspirant-beslaglegger 192
6.4.5.2 Reikwijdte onderzoeksplicht bank 193
6.5 Blokkering 194
6.5.1 Inleiding 194
6.5.2 Mogelijkheden wanneer de beslagdebiteur zich wil verweren tegen beslag 195
6.5.2.1 Beslagdebiteur eist in New York uitbetaling 196
6.5.2.2 Kort geding artikel 705 Rv 198
6.6 Afdracht (risico van dubbele betaling) 199
6.6.1 Vaststelling risico dubbele betaling: in afdrachtsfase 199
6.6.2 Debat in procedure artikel 477a lid 4 Rv 201
6.6.3 Bewijs uitsluiting risico dubbele betaling 202
6.6.4 Plaats van betaling uitsluitend in het buitenland: Lindeteves 205
6.7 Varia 207
6.7.1 Onzekerheid bank 207
6.7.2 Aansprakelijkheid bank jegens rekeninghouder/spanningsveld toegang rekeninginformatie 207
6.7.3 Bevrijdende betaling? 207
7 GRENSOVERSCHRIJDEND BANKBESLAG NAAR EUROPEES RECHT 209
7.1 Inleiding 209
7.2 Verklaring onder de EAPO-Verordening 210
7.2.1 Tekst artikel 25 EAPO-Vo (bankverklaring) 211
7.2.2 Termijn 213
7.2.3 Inhoud verklaring 215
7.2.4 Grensoverschrijdende verklaring 217
7.2.5 Transparantiebepalingen 219
7.3 ‘Blokkering’ onder de EAPO-Verordening 224
7.4 Afwikkeling van een EAPO-beslag 227
7.4.1 Uitgangspunt: EAPO-bevel heeft extraterritoriale werking 227
7.4.2 EAPO-bevel is rechtstreeks bruikbaar 230
7.4.3 Artikel 26 EAPO-Vo: Aansprakelijkheid 231
7.5 EAPO-Verordening in de Nederlandse beslagpraktijk 232
7.5.1 Banken/gerechtsdeurwaarders 232
7.5.2 Aspirant-beslagleggers 233
7.5.2.1 Verschillende beslagroutes binnen de EU 233
7.5.2.2 Voldoende bewijsmateriaal gegrondheid vordering 234
8 SLOTBESCHOUWING 235
8.1 Inleiding 235
8.2 Inzichten naar aanleiding van het onderzoek 236
8.2.1 Aanknopingspunt voor internationale bevoegdheid van de Nederlandse rechter tot het verlenen van beslagverlof 236
8.2.2 Reikwijdte van de derdenverklaring van de bank 239
8.2.3 Blokkering van in het buitenland geadministreerde tegoeden niet absoluut 242
8.2.4 Betaling van buitenlandse tegoeden is in de executoriale fase van bankbeslag alleen mogelijk indien het risico van dubbele betaling kan worden uitgesloten 244
8.3 Denkkader voor problemen rond grensoverschrijdend bankbeslag 246
8.4 Europese ontwikkelingen 249
8.5 Nut en wenselijkheid van grensoverschrijdend bankbeslag 250
SAMENVATTING 253
SUMMARY 263
VERKORT AANGEHAALDE LITERATUUR 271
JURISPRUDENTIEREGISTER 289
TREFWOORDENREGISTER 293
CURRICULUM VITAE 297
LIJST VAN AFKORTINGEN XIII
1 INLEIDING 1
1.1 Introductie tot het onderwerp 1
1.2 Onderzoeksvragen 4
1.3 Afbakening van het onderzoek 7
1.4 Opzet van het onderzoek 12
1.5 Doel van het onderzoek 12
1.6 Plan van behandeling 14
2 BANKREKENING EN BETALINGSVERKEER 17
2.1 Inleiding 17
2.2 Publiekrechtelijk kader 18
2.3 Betaling van geldschulden 19
2.3.1 Algemene regels afdeling 6.1.11 BW 19
2.3.2 Girale betaling van een geldsom 23
2.3.2.1 Artikel 6:114 BW 23
2.3.2.2 Juridische kwalificatie van de girale betaling 26
2.4 Bankrekening 30
2.4.1 De rekening-courant verhouding 30
2.4.2 Rekeningovereenkomst 33
2.4.2.1 De raamovereenkomst ten behoeve van betalingstransacties (Titel 7.7b BW) 33
2.4.2.2 Standaardclausules en Algemene Bankvoorwaarden 37
2.5 Giraal betalingsverkeer 40
2.5.1 Giraal betalingsverkeer binnen Nederland 40
2.5.2 Grensoverschrijdend giraal betalingsverkeer 43
2.5.2.1 Grensoverschrijdend giraal betalingsverkeer binnen de EU (SEPA) 43
2.5.2.2 Grensoverschrijdend giraal betalingsverkeer buiten de EU 45
3 BANKBESLAG NAAR NEDERLANDS RECHT 49
3.1 Inleiding 49
3.2 Conservatoir derdenbeslag in het algemeen 50
3.2.1 Wettelijke regeling 50
3.2.2 Object van derdenbeslag 51
3.2.3 Bijzondere positie van de derde-beslagene 53
3.2.4 Formaliteiten van conservatoir derdenbeslag 53
3.2.5 Derdenverklaring 57
3.2.5.1 Ontbrekende of onjuiste derdenverklaring 58
3.3 Bankbeslag 62
3.3.1 Object van bankbeslag 63
3.3.2 Formaliteiten van conservatoir bankbeslag 65
3.3.3 Derdenverklaring bij bankbeslag 67
3.3.4 Bankadministratie en bewijskracht 68
3.4 Moment van beslaglegging in het kader van het girale betalingsverkeer 69
3.4.1 Inkomende betalingen (crediteringen) 71
3.4.1.1 Postgiro 71
3.4.1.2 Loonbeslag 73
3.4.1.3 Rechtbank Amsterdam 2 september 2009 76
3.4.1.4 Hoge Raad 3 december 2004 80
3.4.2 Uitgaande betalingen (debiteringen) 82
3.4.2.1 Rabobank/Huijzer q.q. en ING/Manning 84
3.4.2.2 Ontvanger/Kerseboom en Kerseboom/Ontvanger 87
3.4.2.3 JPR/Gunning q.q. 89
3.5 Vaststelling welke betalingstransacties onder het bankbeslag vallen 91
4 EUROPESE VERORDENINGEN: DE BRUSSEL I BIS-VERORDENING 93
4.1 Inleiding 93
4.2 Brussel I-regime 95
4.2.1 Grensoverschrijdende voorlopige en bewarende maatregelen onder de Brussel I Verordening 96
4.2.1.1 Voorlopige en bewarende maatregelen onder de Brussel I-Verordening 97
4.2.1.2 Bevoegde rechter voorlopige en bewarende maatregelen onder de Brussel I-Verordening 97
4.2.1.3 Erkenning en tenuitvoerlegging onder de Brussel I-Verordening 98
4.2.1.4 Beslissingsbegrip 98
4.2.1.5 Denilauler/Couchet Freres 99
4.2.2 Herziening Brussel I-Verordening 103
4.2.2.1 Toepassingsgebied 103
4.2.2.2 Exequatur 105
4.2.2.3 Beslissingsbegrip 105
4.2.2.4 Omzetting 107
4.2.3 Tenuitvoerlegging bewarende maatregelen onder de Brussel I bis-Verordening 107
4.3 European Account Preservation Order (EAPO)-Verordening 109
4.3.1 Groenboek inzake beslag op bankrekeningen 110
4.3.2 Commissievoorstel voor Europees bankbeslag 114
4.3.2.1 Procedure en voorwaarden voor bankbeslag onder het voorstel 117
4.3.3 Definitieve tekst EAPO-Verordening 119
4.3.3.1 Toepassingsgebied 120
4.3.3.2 Procedure en voorwaarden 121
4.3.3.3 Tenuitvoerlegging 122
4.3.3.4 Rechtsmiddelen 126
4.3.3.5 Formulieren 126
4.3.3.6 Overig; rekeninginformatie 127
4.3.3.7 Uitvoeringswet Verordening Europees bevel tot
conservatoir beslag op bankrekeningen 127
5 RECHTERLIJKE BEVOEGDHEID 131
5.1 Inleiding 131
5.2 Brussel I bis-Verordening 134
5.2.1 Inleiding 134
5.2.2 Primaire bevoegdheidsregels: artikelen 4, 7-26
Brussel I bis-Verordening 134
5.2.3 Aanvullende bevoegdheid artikel 35 Brussel I bis-Vo 138
5.2.3.1 Reikwijdte van artikel 35 Brussel I bis-Vo 139
5.2.3.2 Territoriale beperkingen 139
5.2.3.3 Wanneer is sprake van voorlopige en/of bewarende maatregelen in de zin van artikel 35 Brussel I bis-Vo? 140
5.2.3.4 Voorwaarden artikel 35 Brussel I bis-Vo 142
5.3 Toepassing artikel 35 Brussel I bis-Vo binnen de Nederlandse rechtssfeer 143
5.4 EAPO-Verordening 144
5.4.1 Inleiding 144
5.4.2 Bevoegde rechter 145
5.5 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering 147
5.5.1 Inleiding 147
5.5.2 Objectieve rechtsmachtgronden 147
5.5.3 Algemene regelingen artikel 10 t/m 14 Rv 149
5.5.4 Artikel 3 Rv 151
5.5.5 Artikel 700 lid 1 Rv 153
5.5.6 Vestigingsplaats bank: hoofd- en bijkantoren 155
5.6 Vergelijking verschillende regelingen inzake internationale bevoegdheid 157
5.6.1 Drie regelingen 157
5.6.2 Tweetraps aanknoping Brussel I bis-Verordening 157
5.6.3 De EAPO-Verordening bevat geen rechtsmachtscheppende bepalingen 160
5.6.4 Aanknopingspunt Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering: plaats vestiging bank 160
6 GRENSOVERSCHRIJDEND BANKBESLAG VANUIT NEDERLANDS PERSPECTIEF 163
6.1 Inleiding 163
6.2 Territorialiteit en banktegoeden 165
6.2.1 Territorialiteitsbeginsel 165
6.2.2 De ‘plaats’ van de bankrekening? 166
6.2.2.1 In het buitenland geadministreerde tegoeden en in het buitenland betaalbare tegoeden 168
6.2.2.2 Plaatsen betaling 170
6.3 Nederlandse jurisprudentie 171
6.3.1 Lindeteves/Meilink 171
6.3.2 Amsterdamsche Bank/Ontvanger 175
6.3.3 Llanos Oil/RBS 177
6.3.4 Overige uitspraken 183
6.4 De derdenverklaring op voet van artikel 476a Rv 184
6.4.1 Inleiding 184
6.4.2 Universele bankverklaring 184
6.4.3 Verhouding universele verklaring met territorialiteitsbeginsel 186
6.4.4 Praktische uitvoerbaarheid universele verklaring 187
6.4.4.1 Risico fishing expeditions 187
6.4.4.2 Bankadministratie 188
6.4.5 Geen zelfstandige onderzoeksplicht bank, aanzet door aspirant-beslaglegger 189
6.4.5.1 Reikwijdte specificatieplicht aspirant-beslaglegger 192
6.4.5.2 Reikwijdte onderzoeksplicht bank 193
6.5 Blokkering 194
6.5.1 Inleiding 194
6.5.2 Mogelijkheden wanneer de beslagdebiteur zich wil verweren tegen beslag 195
6.5.2.1 Beslagdebiteur eist in New York uitbetaling 196
6.5.2.2 Kort geding artikel 705 Rv 198
6.6 Afdracht (risico van dubbele betaling) 199
6.6.1 Vaststelling risico dubbele betaling: in afdrachtsfase 199
6.6.2 Debat in procedure artikel 477a lid 4 Rv 201
6.6.3 Bewijs uitsluiting risico dubbele betaling 202
6.6.4 Plaats van betaling uitsluitend in het buitenland: Lindeteves 205
6.7 Varia 207
6.7.1 Onzekerheid bank 207
6.7.2 Aansprakelijkheid bank jegens rekeninghouder/spanningsveld toegang rekeninginformatie 207
6.7.3 Bevrijdende betaling? 207
7 GRENSOVERSCHRIJDEND BANKBESLAG NAAR EUROPEES RECHT 209
7.1 Inleiding 209
7.2 Verklaring onder de EAPO-Verordening 210
7.2.1 Tekst artikel 25 EAPO-Vo (bankverklaring) 211
7.2.2 Termijn 213
7.2.3 Inhoud verklaring 215
7.2.4 Grensoverschrijdende verklaring 217
7.2.5 Transparantiebepalingen 219
7.3 ‘Blokkering’ onder de EAPO-Verordening 224
7.4 Afwikkeling van een EAPO-beslag 227
7.4.1 Uitgangspunt: EAPO-bevel heeft extraterritoriale werking 227
7.4.2 EAPO-bevel is rechtstreeks bruikbaar 230
7.4.3 Artikel 26 EAPO-Vo: Aansprakelijkheid 231
7.5 EAPO-Verordening in de Nederlandse beslagpraktijk 232
7.5.1 Banken/gerechtsdeurwaarders 232
7.5.2 Aspirant-beslagleggers 233
7.5.2.1 Verschillende beslagroutes binnen de EU 233
7.5.2.2 Voldoende bewijsmateriaal gegrondheid vordering 234
8 SLOTBESCHOUWING 235
8.1 Inleiding 235
8.2 Inzichten naar aanleiding van het onderzoek 236
8.2.1 Aanknopingspunt voor internationale bevoegdheid van de Nederlandse rechter tot het verlenen van beslagverlof 236
8.2.2 Reikwijdte van de derdenverklaring van de bank 239
8.2.3 Blokkering van in het buitenland geadministreerde tegoeden niet absoluut 242
8.2.4 Betaling van buitenlandse tegoeden is in de executoriale fase van bankbeslag alleen mogelijk indien het risico van dubbele betaling kan worden uitgesloten 244
8.3 Denkkader voor problemen rond grensoverschrijdend bankbeslag 246
8.4 Europese ontwikkelingen 249
8.5 Nut en wenselijkheid van grensoverschrijdend bankbeslag 250
SAMENVATTING 253
SUMMARY 263
VERKORT AANGEHAALDE LITERATUUR 271
JURISPRUDENTIEREGISTER 289
TREFWOORDENREGISTER 293
CURRICULUM VITAE 297
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan
