Lijst van afkortingen / XVII
DEEL 1 INLEIDENDE BESCHOUWINGEN / 1
Hoofdstuk 1 Inleiding / 3
F.A.M. Bakker
1.1 Forensische psychiatrie / 3
1.2 De forensische psychiatrie als afzonderlijk vak / 3
1.3 Uitbreiding beschikbare juridische kaders / 5
1.4 Kwaliteitsbewaking / 9
Hoofdstuk 2 Historische reflecties over psychiatrie en recht / 13
F.A.M.M. Koenraadt
2.1 Van de verlichting naar de negentiende eeuw / 13
2.2 Recht en psychiatrie in de negentiende eeuw / 15
2.3 De berechting van jeugdigen rond 1900 / 18
2.4 Voorlopers van de tbs en de forensische psychiatrie – 1795- 1928 / 19
2.5 De ontwikkeling van de tbs en de forensische psychiatrie in de periode 1928-1988 / 21
2.6 Sinds 1988 / 23
2.7 Tot slot / 25
DEEL 2 PSYCHIATRIE EN BURGERLIJK RECHT / 29
Hoofdstuk 3 Psychiatrie en burgerlijk recht: beschermingsmaatregelen voor meerderjarige wilsonbekwamen / 31
K. Blankman
3.1 Inleiding / 31
3.2 Handelingsonbekwaamheid, onbevoegdheid en wilsonbekwaamheid / 32
3.3 Vertegenwoordiging op basis van volmacht, zaakwaarneming en de WGBO / 34
3.4 Curatele / 36
3.4.1 Algemeen / 36
3.4.2 Vertegenwoordiging door de curator / 37
3.5 Beschermingsbewind / 38
3.5.1 Beschermingsbewind of curatele / 39
3.6 Mentorschap / 40
3.6.1 Instelling van een mentorschap / 40
3.6.2 Benoeming van een mentor / 41
3.6.3 Taak van de mentor, einde ervan en toezicht erop / 41
3.7 De WGBO / 42
3.7.1 Algemeen / 42
3.7.2 Toestemming, informed consent, bescherming van privacy en het dossier / 44
3.8 De Wzd, de curator en mentor in de Wzd en lijnen naar de Wvggz / 46
3.8.1 Wzd en Wvggz vervangen de Wet Bopz / 46
3.8.2 Wzd / 48
3.8.3 Lijnen naar de Wvggz / 48
Hoofdstuk 4 De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg / 51
R.B.M. Keurentjes
4.1 Inleiding / 51
4.2 Algemene uitgangspunten / 52
4.3 De zorgmachtiging / 54
4.3.1 Het verzoek / 54
4.3.2 Voorwaarden zorgmachtiging / 58
4.3.3 De medische verklaring / 61
4.3.4 Zorgplan en zorgkaart / 62
4.3.5 Zelfbindingsverklaring / 62
4.3.6 De zitting / 62
4.3.7 Verplichte zorg / 65
4.3.8 Wijziging verplichte zorg / 68
4.3.9 Beëindiging en onderbreking zorgmachtiging / 69
4.4 De crisismaatregel / 69
4.5 Voortzetting crisismaatregel / 72
4.6 Het klachtrecht en schadevergoeding / 74
4.6.1 De klachtencommissie / 74
4.6.2 Procedure bij de rechter / 75
4.6.3 Schadevergoeding / 75
4.7 Personen met een strafrechtelijke titel / 76
4.8 Varia / 76
4.8.1 Vertrouwenspersonen / 76
4.8.2 Informatievoorziening / 77
4.8.3 Toezicht en handhaving / 77
DEEL 3 PSYCHIATRIE, STRAF(PROCES)RECHT EN PENITENTIAIR RECHT / 79
Hoofdstuk 5 Toerekeningsvatbaarheid / 81
A.W.M. Mooij
5.1 Inleiding / 81
5.2 Wilsvrijheid / 82
5.3 Strafrechtelijke specificatie / 86
5.4 Discussie / 89
5.5 Het beoordelingskader in de praktijk / 91
5.6 De toerekeningsvatbaarheid en het advies / 101
5.7 Individualiserende benadering / 103
Hoofdstuk 6 Het psychologisch onderzoek pro Justitia / 109
W.F. van Kordelaar
6.0 Inleiding / 109
6.1 De ontwikkeling van psychologische rapportage in het strafrecht / 109
6.1.1 De komst van de psycholoog / 109
6.1.2 Getallen en verhoudingen / 110
6.1.3 Wetenschappelijke ontwikkeling / 116
6.2 De context van het onderzoek / 117
6.2.1 De domeinen van het strafrecht en van de gezondheidszorg / 117
6.2.2 Domeinwisselingen / 118
6.2.3 De rol van het NIFP / 118
6.3 Het inschakelen van de deskundige / 119
6.3.1 Opdracht en vraagstelling / 119
6.3.2 De indicatiestelling van de pro Justitia-rapportage / 122
6.3.3 Indicaties voor psychologisch onderzoek / 125
6.4 Het psychologisch onderzoek / 125
6.4.1 Het onderzoeksschema van de psycholoog / 125
6.4.2 Objectiverend onderzoek / 126
6.4.3 Individualiserend onderzoek / 128
6.4.4 Onderzoeksschema / 129
6.4.5 Testpsychologisch onderzoek / 130
6.4.6 Voorspellen / 132
6.4.7 Adviseren en de Indicatiestelling Forensische Zorg / 132
6.5 Het rapportageformat / 133
6.6 Werken aan kwaliteit / 134
6.6.1 Systematische intercollegiale toetsing / 134
6.6.2 Opleiding, bij- en nascholing / 134
6.6.3 Deskundigenregister / 135
Hoofdstuk 7 Het strafrechtelijk psychiatrisch gedragskun digenonderzoek (‘pro Justitia’) / 139
H.J.C. van Marle, S.J. Roza
7.1 Inleiding / 139
7.2 Juridisch kader / 140
7.2.1 Relevante wetgeving / 140
7.2.2 Kwaliteitsbewaking / 142
7.2.3 De vraagstelling pro Justitia / 143
7.3 Methoden van onderzoek / 145
7.4 Werkwijze / 147
7.4.1 De relatie tot de onderzochte / 147
7.4.2 Het psychiatrisch onderzoek / 150
7.4.3 De klinische observatie / 151
7.5 Conclusie en advies / 152
7.5.1 Conclusie over de mate van toerekeningsvatbaarheid / 152
7.5.2 Advisering omtrent de delictgevaarlijkheid / 153
7.5.3 Advisering over de gewenste behandeling / 155
7.6 Specifieke problemen / 156
7.6.1 Het onderzoek bij verdachten met een andere culturele achtergrond / 156
7.6.2 De ontkennende verdachte / 157
7.6.3 De weigerende verdachte / 157
7.6.4 De verdachte die geheugenverlies rapporteert rondom het ten laste gelegde / 159
7.6.5 Delicten onder invloed van alcohol en/of drugs / 159
7.6.5 Schorsing van de vervolging / 160
Hoofdstuk 8 De Penitentiaire beginselenwet / 163
F.A.M. Bakker
8.1 Inleiding / 163
8.2 De differentiatie van de inrichtingen en de selectie van de gedetineerden / 164
8.2.1 Inleiding / 164
8.2.2 De differentiatie van de inrichtingen / 165
8.2.3 Intermezzo: de maatregel ISD / 166
8.2.4 Mannelijke en vrouwelijke gedetineerden / 168
8.2.5 De selectie van de gedetineerden / 168
8.3 De materiële rechten en de inbreuken daarop / 169
8.3.1 Beperking van de bewegingsvrijheid / 169
8.3.2 Onderzoek aan kleding en aan het lichaam / 170
8.3.3 Overige beperkingen / 170
8.3.4 Contacten met de buitenwereld / 171
8.3.5 Disciplinaire straffen / 171
8.3.6 Onderzoek in het lichaam en het dulden van een geneeskundige handeling / 172
8.4 Beklag en beroep / 174
8.4.1 Beklaggronden / 174
8.4.2 Het klaagschrift / 175
8.4.3 De beklagcommissie / 176
8.4.4 Bemiddeling / 176
8.4.5 Schorsing van de beslissing van de directeur / 177
8.4.6 De uitspraak / 177
8.4.7 Beroep / 178
8.4.8 Klachten over medisch handelen / 179
Hoofdstuk 9 Psychiatrische zorg in het gevangeniswezen / 181
J.B. Gorter
9.1 Inleiding / 181
9.2 Het werkveld van de forensisch psychiatrische zorg / 182
9.3 Psychiatrische patiënten in detentie / 183
9.4 Aansluiting tussen algemene en forensische psychiatrie / 186
9.5 Modernisering van de psychiatrische zorg in het gevangeniswezen / 187
9.6 Conclusie / 190
Hoofdstuk 10 Ambulante forensische behandeling / 195
J. Hendriks, L.M. Hoogsteder
10.1 Inleiding: het ontstaan van forensische poliklinieken / 195
10.2 Huidige wetgeving en kwaliteitskader / 197
10.3 Kenmerken van delicten en daders in de forensische poliklinieken / 198
10.4 Vrijwillige en onvrijwillige aanmelding / 200
10.5 Intakeprocedure en risicotaxatie / 201
10.6 Kenmerken van ambulante behandeling / 204
10.7 Ontwikkelingen in de behandeling / 205
10.8 Samenwerking met externen / 207
10.9 Veiligheid en beroepsgeheim / 208
10.10 Tot slot / 208
Hoofdstuk 11 De terbeschikkingstelling / 215
J.W. Fokkens
11.1 Inleiding / 215
11.2 Voorwaarden en vormvoorschriften / 217
11.2.1 Gedragskundige rapportage / 218
11.2.2 Terbeschikkingstelling met bevel tot verpleging / 220
11.2.3 Terbeschikkingstelling met voorwaarden / 221
11.2.4 Beëindiging terbeschikkingstelling / 223
11.3 De interne rechtspositie / 224
11.3.1 Verpleging en behandeling / 224
11.3.2 Middelen en maatregelen / 226
11.3.3 Dwangbehandeling / 227
11.3.4 Beklag en beroep / 228
11.4 De externe rechtspositie / 229
Hoofdstuk 12 De tenuitvoerlegging van de maatregel tbs / 233
B.C.M. Raes, M.J.F. van der Wolf
12.1 Inleiding / 233
12.2 De visie op de tenuitvoerlegging van de tbr/tbs / 234
12.3 Kenmerken van de tbr/tbs-populatie / 236
12.4 De jaren negentig en verder / 239
12.5 Behandeling in het kader van de terbeschikkingstelling / 244
12.6 Tot slot / 246
Hoofdstuk 13 Taxatie van de kans op delictrecidive in de forensische psychiatrie: methoden en instrumenten voor risicotaxatie / 249
E.F.J.M. Brand, J.L. van Emmerik
13.1 Inleiding / 249
13.2 Nauwkeurigheid van risicotaxatie: contingentietabellen / 251
13.3 De hoofdtypen van risicotaxatie en de belangrijkste risicofactoren / 255
13.3.1 Ongestructureerde klinische risicotaxatie / 255
13.3.2 Actuariële risicotaxatie / 256
13.3.3 Gestructureerde klinische taxatie (structured professional judgment) / 257
13.3.4 Neo-actuariële methoden / 257
13.3.5 Risicofactoren / 259
13.4 Instrumenten / 261
13.4.1 Actuariële instrumenten / 261
13.4.2 Gestructureerde klinische risicotaxatie-instrumenten / 262
13.4.2.1 Algemene gestructureerde klinische risicotaxatieinstrumenten / 262
13.4.2.2 Gestructureerde klinische taxatie-instrumenten bij seksueel delinquenten / 264
13.5 Nauwkeurigheid van risicotaxatie-instrumenten / 264
13.6 Aspecten die onlosmakelijk verbonden zijn met risicotaxatie / 269
13.6.1 Risicotaxatie en forensische diagnostiek / 269
13.6.2 Risicotaxatie en behandeladviezen / 269
13.6.3 Risicotaxatie en risicomanagement / 270
13.6.4 Risicotaxatie en risicocommunicatie / 271
13.7 Discussie / 272
13.7.1 Belang van gestructureerde risicotaxatie / 272
13.7.2 Stand van zaken / 273
13.7.3 Onwenselijke neveneffecten van risicotaxatie / 275
13.7.4 Tot besluit / 275
DEEL 4 PSYCHIATRIE EN JEUGDRECHT / 281
Hoofdstuk 14 Kinderrechten en jeugdrecht / 283
T. Liefaard, D.S. Verkroost
14.1 Inleiding / 283
14.2 Minderjarigen in de Jeugdwet / 285
14.2.1 Inleiding / 285
14.2.2 Jeugdhulpverlening / 286
14.2.3 Drang binnen de jeugdhulpverlening / 287
14.2.4 Een uithuisplaatsing in een accommodatie voor gesloten jeugdhulp / 288
14.3 Minderjarigen in het civiele recht / 291
14.3.1 Inleiding / 291
14.3.2 Gezag / 291
14.3.3 Handelingsbekwaamheid en processuele bekwaamheid / 293
14.3.4 Kinderbeschermingsmaatregelen / 296
14.4 De jeugdige in het strafrecht / 300
14.4.1 Inleiding / 300
14.4.2 Het jeugdstrafrecht / 301
14.4.3 Het jeugdstrafprocesrecht / 304
14.4.4 De (interne) rechtspositie van de jeugdige in een justitiële jeugdinrichting / 306
14.5 Actoren / 307
14.5.1 Inleiding / 307
14.5.2 Veilig Thuis / 307
14.5.3 Raad voor de Kinderbescherming / 308
14.5.4 Gecertificeerde instellingen / 309
14.5.4 Professionalisering en toezicht / 310
14.6 Slotopmerkingen / 310
Hoofdstuk 15 Kinder- en jeugdpsychiatrische aspecten in het Nederlandse recht / 313
K. van Lith, T.M. van der Pol
15.1 Inleiding / 313
15.1.1 Cijfers jeugdstrafrecht en jeugdbescherming / 315
15.2 Psychiatrische stoornissen, definities, epidemiologie en diagnostiek / 316
15.2.1 Prevalentie / 317
15.2.2 Enkele belangrijke groepen van kinder- en jeugdpsychiatrische stoornissen / 318
15.3 Screening en onderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming / 322
15.4 Rapportage pro Justitia / 323
15.4.1 Vragen vanuit de rechtbank aan de rapporteur / 325
15.4.2 Het advies en het adviesgesprek / 327
15.4.3 Verlenging van de maatregel PIJ / 328
15.4.4 Jeugdstrafrecht en adolescentenstrafrecht (ASR) / 328
15.4.5 Speciale rapportages / 329
15.4.6 Weigering mee te werken aan rapportage / 329
15.4.7 Civielrechtelijke rapportage / 330
15.5 Voorzieningen voor jongeren / 331
15.5.1 Inleiding / 331
15.5.2 Civiele residentiële voorzieningen / 332
15.5.3 Justitiële residentiële voorzieningen / 333
15.5.4 Alternatieven voor residentiële voorzieningen / 334
15.5.5 Behandelmethodieken / 335
15.6 Wetenschappelijk onderzoek / 336
15.7 Opleiding en vakvereniging / 336
15.8 Tot besluit / 336
Over de auteurs / 341
Personenregister / 343
Zakenregister / 349
