Krijgsgeweld en kolonie

Voorwoord 11
Inleiding 13

1 Een nieuwe koloniale mogendheid 19
Petra Groen

Deel I De verovering van de Indonesische archipel
2 Terugkeer naar de Indonesische archipel 1816–1830 27
Petra Groen & Mark Loderichs
Inleiding 27
Erfenis, overname en afbakening 27
Invechten 34
De geest van de Javaan is tegen ons: de Javaoorlog 45
— Collaboratie 49
— Militaire dwang 52
— Consolidatie 56
Conclusie 58

3 Schoorvoetend imperialisme 1830–1873 61
Petra Groen & Anita van Dissel
Inleiding 61
Om een tweede Java 61
Tussen onthouding en expansie 69
Imponeren en annexeren 75
— Imponeren: van Bali tot Asahan 76
— Annexeren: van kongsi tot sultanaat 81
De ongeregelde strijd tegen zeevolken en zeerovers 87
Conclusie 95

4 De Atjehoorlog als school van het moderne imperialisme 1873–1914 97
Petra Groen & Thijs Brocades Zaalberg
Inleiding 97
Oorlog en vrede 99
Boksbal 109
Een nieuwe Atjehstrategie 115
De strategie ontspoort 122
Vrees en vertrouwen 129
Conclusie 132

5 Koortsachtig imperialisme 1894–1914 135
Petra Groen
Inleiding 135
Van onthouding tot modern imperialisme 135
Wapens in de strijd 142
De Atjehstrategie en de Buitengewesten 146
— Variaties op een strategie 147
— Militair bestuur 154
Uitzonderingen 155
Conclusie 158

6 Een staat van angst 1910–1941 161
Petra Groen
Inleiding 161
Leger of politie 162
Het leger als koloniale ordebewaarder 166
Conclusie 169

7 Militaire instrumenten van de koloniale macht 1816–1941 171
Mark Loderichs & Anita van Dissel
Inleiding 171
Leger 172
— Organisatie 172
— Personeel 177
Werving van Europeanen 177
Werving van Indonesiërs 180
Indonesische hulptroepen 183
Dragers en dwangarbeiders 184
— Bewapening 186
Marine 187
— Staatsmarine of regionale zeemacht 187
— Opvarenden 194
Europees kader 194
Indonesische schepelingen 196
Ziekten 197
— Modernisering van de scheepsmacht 198
— Marine-etablissementen en stationsplaatsen 201
Conclusie 204

8 De wereld van de militair 1816–1941 207
Petra Groen & Anita van Dissel
Inleiding 207
De Indische tactiek van het knil 208
Militaire ethiek en extreem geweld 213
De Indische doctrine en militaire ethiek bij de Koninklijke Marine 217
Het beeld van de vijand 221
Eenheid en verscheidenheid 225
Een verdeelde scheepsgemeenschap 233
Paria 239
Conclusie 245

Deel II De ondergang van Nederlands-Indië
9 De externe verdediging van de koloniale staat 1816–1941 249
Mark Loderichs
Inleiding 249
Onder een Britse paraplu 1816–1914 250
Maritieme verdediging 255
Koloniaal probleem 1914–1927 258
Washington en de Defensiegrondslagen 261
Afbraak en opbouw 1927–1941 263
Conclusie 271

10 Invasie, bezetting en herovering 1941–1945 273
Mark Loderichs
Inleiding 273
De Amerikaanse oorlogsplannen 275
De Britse oorlogsplannen 276
De oorlogsplannen van Japan 278
De Maleise barrière 281
Strijd om de archipel 286
— De strijd om de Buitengewesten 286
— De Slag in de Javazee 288
— De weg naar Kalijati 290
Krijgsgevangenen onder Japans bewind 295
— Indonesische militairen van het knil 295
— Nederlandse militairen van het knil en de km 296
Terug naar Nederlands-Indië 300
— Strategie en acties 300
— Plannen 304
Conclusie 307

11 De oorlog met de Republiek Indonesië 1945–1950/1962 309
rémy limpach & petra groen
Inleiding 309
Revolutie, strijd en onderhandelingen 310
— Merdeka-Bersiap 310
— Oorlog om de bruggenhoofden 313
— Onderhandelingsresultaten 316
De uitbraak uit de bruggenhoofden 318
— Het gevecht om het bestand en verdrag 318
— De Eerste Politionele Actie — Agresi Militer Belanda I 322
Guerrilla en contraguerrilla 325
— Via Renville naar Yogyakarta 325
— De contraguerrilla-aanpak 327
Operatie Kraai: verharding en intensivering 336
— Operatie Kraai 336
— Contraguerrilla: déja vu 339
De kwestie Nieuw-Guinea 1950–1962 344
Conclusie 348

12 De krijgsmacht overzee 1945–1950/1962 351
Rémy Limpach
Inleiding 351
De oorlogsvrijwilligers van de kl 351
De dienstplichtigen van de kl 356
Ondersteunende wapens en diensten van kl en knil 359
Het knil 361
De opheffing van het knil 368
De Koninklijke Marine 372
De krijgsmacht voor Nieuw-Guinea 374
Conclusie 377
Intermezzo
De Nederlandse bezittingen op de Kust van Guinea 1814–1872 379
Tico Onderwater
De Nederlandse militaire aanwezigheid 380
Militair optreden 382

Deel III Suriname en de Nederlandse Antillen: consolidatie en verdediging 1816–1975 /2010
13 Nederlands militair optreden in Suriname en de Antillen 1816–1940 387
Anita van Dissel & Petra Groen
Inleiding 387
Het militaire optreden in Suriname 389
— Vriend of vijand 389
— De krijgsmacht als plantagewacht 393
— De defensie van een verliespost 404
— Militaire bijstand 406
Het militaire optreden op en rond de Antillen 410
— Verdediging, kaapvaart en vlagvertoon 410
— Burenruzies 414
— Onderhuidse spanningen 417
— Olie, orde en rust 420
Conclusie 423

14 Leger en vloot in Suriname en de Antillen 1816–1940 425
Anita van Dissel & Petra Groen
Inleiding 425
De troepenmacht in Suriname en de Antillen 425
— Sterkte, opbouw en organisatie 425
— Samenstelling en werving van de garnizoenen 431
— Versterkingen en bewapening 435
— Een eigen wereld, een eigen cultuur 439
De zeemacht op de Antillen en in Suriname 442
— Organisatie 442
— Schepen 444
— Opvarenden 445
— Dienst in de Caribische wateren 447
Conclusie 447

15 Oorlog en autonomie 1940–1954 451
petra groen & anita van dissel
Inleiding 451
Oorlogsjaren 451
— Mobilisatie 451
— Staat van beleg 452
— Oorlog in het Caribisch gebied 456
Oorlogsorganisatie: mensen en middelen 458
— Militaire mankracht 458
— Materieel 464
Dekolonisatie en autonomie 467
— Defensie in een veranderde wereld 1945–1954 467
— Van noodverbanden naar defensieplannen 469
Conclusie 472
16 Postkoloniale koerswijzigingen 1954–1975/2010 473
Anita van Dissel & Petra Groen
Inleiding 473
Militaire inzet in Suriname 1954–1975 473
— Grenzen aan de bijstand 473
— De Troepenmacht in Suriname: mensen en middelen 477
Militaire inzet op en rond de Nederlandse Caribische eilanden 1954–2010 482
— Oude taken, revolutie en revolte 482
— Een nieuwe taak: maritieme drugsbestrijding 485
— Antilliaans-Nederlandse civiel-militaire samenwerking 489
Militaire middelen 490
— Inzet van Antillianen 490
— Van marinemonopolie naar een heterogene krijgsmacht 492
Conclusie 495
Slotbeschouwing 497

Militair geweld en de koloniale staat 497
Nederlands koloniale oorlogen en oorlogvoering 501
Een pantser van zelfbedrog 505

Bijlage 509
Lijst van gebruikte afkortingen in nawerk 514

Noten 516
Noten kaderteksten 574
Noten tabellen en grafieken 578
Bronnen & literatuur 582
Lijst van tabellen en grafieken 623
Lijst van kaarten 624
Register 625
Over de auteurs 643
Illustratieverantwoording 644