Deel I Introductie 15
1 Inleiding 17
2 Probleemstelling en situering onderzoek 21
2.1 Private veiligheid als onderwerp binnen de veiligheidsstudies 21
2.2 Noodzaak tot historisch-criminologisch perspectief 28
3 Onderzoeksonderwerp en -vragen 31
3.1 Afbakening en begripsbepaling private veiligheidszorg 31
3.1.1 Interne bewakingsdiensten 32
3.1.2 Private recherche 32
3.1.3 Private bewakingssector 33
3.2 Onderzoeksdoelstelling en centrale onderzoeksvragen 40
Deel II Literatuurstudie en methodologie 45
4 Literatuurstudie 47
4.1 Inleiding 47
4.2 Laatmoderne (inter)nationale ontwikkelingen: de opmars van private veiligheidszorg 49
4.2.1 (Beleids)kwesties 51
4.2.2 Overheidsregulering 53
4.3 Theoretische en normatieve interpretaties over private veiligheidszorg 57
4.3.1 De opmars van private veiligheidszorg: verklaringsmodellen 58
4.3.2 Normatieve interpretaties huidige verhouding staatmarkt 70
4.4 Besluit 80
5 Theoretisch en methodologisch kader 81
5.1 Inleiding 81
5.1.1 Type onderzoek 82
5.1.2 Databronnen 83
5.2 Onderzoeksmethode 85
5.2.1 Dataverzameling 85
5.2.2 Kwaliteit en aard van de data 89
5.3 Data-analyse en theoretisch raamwerk 92
5.3.1 De historische methode 92
5.3.2 Kwalitatieve inhoudsanalyse 93
5.3.3 Theoretisch raamwerk 94
Deel III De historische ontwikkeling van de private bewakingssector, 1907-1990 101
6 Commercialisering en internationalisering van private bewaking. Het ontstaan van een bewakingsindustrie, 1907-1919 103
6.1 Inleiding 103
6.2 De vroegtwintigste-eeuwse politieke en sociaaleconomische context 104
6.3 De eerste contouren van een bewakingsindustrie 107
6.3.1 Structuur 107
6.3.2 Activiteiten 114
6.3.3 Personeel 125
6.4 De Eerste Wereldoorlog 131
6.4.1 De ontwikkeling van het nachtveiligheidswezen onder Duitse bezetting 132
6.4.2 De particuliere en vrijwillige bijdrage aan de veiligheidszorg 133
6.4.3 Naoorlogs herstel 137
6.5 Relatie tot de politie en de gerechtelijke, bestuurlijke en politieke overheden 139
6.6 Transities in private bewaking: commercialisering en internationalisering 148
6.6.1 Vorm 150
6.6.2 Bestuur 151
6.6.3 Verantwoording en controle 152
6.6.4 Verklaringsfactoren voor de totstandkoming van de bewakingsindustrie 154
6.7 Besluit 171
7 Een versnipperde markt en de gepolitiseerde private bewakingsindustrie, 1919-1945 175
7.1 Inleiding 175
7.1.1 Naoorlogse restauratie van het politieke en sociaaleconomische veld (1922-1929) 176
7.1.2 De democratie bedreigd: maatschappelijke ontwikkelingen (1922-1929) 177
7.1.3 Een wereldwijde economische crisis en haar gevolgen (1929-1940) 179
7.2 De versnippering van de private bewakingsindustrie 181
7.2.1 Structuur 181
7.2.2 Activiteiten 188
7.2.3 Personeel 189
7.3 Anticommunistisch activisme en de politisering van private bewaking 193
7.3.1 “Agir avec plus de force et, si nécessaire, … avec plus de violence”: patronale pogingen tot hervorming van GMC 195
7.3.2 Een netwerk van private bewakings- en inlichtingendiensten 198
7.4 Paramilitarisering van private veiligheid en de ‘negatieve’ legalisering van de bewakingsindustrie 207
7.4.1 Aanslag op het geweldsmonopolie 207
7.4.2 De wetgeving op de private milities 211
7.4.3 Eerste toepassing op de private bewakingsindustrie 221
7.5 Relatie tot de politie en de gerechtelijke, bestuurlijke en politieke overheden 227
7.5.1 De maatschappelijke visie op overheidsregulering 234
7.6 De Tweede Wereldoorlog 236
7.7 Besluit 239
8 Een periode van stabiliteit: het tijdelijke quasi-monopolie van GMC en de multinationalisering van de bewakingsindustrie, 1945-1968 241
8.1 Inleiding 241
8.1.1 De politieke en sociaaleconomische situatie aan het begin van de Koude Oorlog 242
8.2 De private bewakingsindustrie 246
8.2.1 Structuur 246
8.2.2 Multinationalisering van de bewakingsindustrie (1959-1968) 263
8.2.3 Activiteiten 267
8.3 Relatie tot de politie en de gerechtelijke, bestuurlijke en politieke overheden 273
8.3.1 Opdracht tot controle door de rechterlijke overheden 273
8.3.2 Inbreuken op de Wet van 29 juli 1934 281
8.3.3 Eerste naoorlogs verzoek tot machtiging 287
8.4 In de schaduw van de private bewakingsindustrie: de detectivemarkt 292
8.5 Besluit 296
9 Marktexpansie en de overheidscontrole op een sector in wording, 1968-1979 299
9.1 Inleiding 299
9.1.1 Politiek-economische ontwikkelingen: De keynesiaanse verzorgingsstaat onder druk 299
9.1.2 Maatschappelijke onrust en private milities 301
9.1.3 Problemen reguliere politie en stijgende onveiligheidsgevoelens 302
9.2 Structuur en activiteiten: internationalisering en marktexpansie 306
9.2.1 Grote bewakingsondernemingen 313
9.2.2 Middelgrote en kleine bewakingsondernemingen 318
9.2.3 Andere bewakingsfirma’s 323
9.2.4 Professionalisering 324
9.3 Sectorisering en belangenbehartiging 327
9.3.1 Vereniging der Bewakingsondernemingen 327
9.3.2 Ligue Internationale des Sociétés de Surveillance 331
9.4 Relatie tot de politie en de gerechtelijke, bestuurlijke en politieke overheden 333
9.4.1 Na 30 jaar stilte… de eerste afwijkingen op de Wet op de private milities 333
9.4.2 Politionalisering van de private sector 364
9.5 Besluit 378
10 Parlementaire controle en studiefase van de regulering, 1979-1990 383
10.1 Inleiding 383
10.1.1 Politiek-economische ontwikkelingen 384
10.1.2 De legitimiteitscrisis van de politionele en gerechtelijke instituties 385
10.2 Structuur en activiteiten: schaalvergroting 388
10.2.1 Omvang en structuur 388
10.2.2 Grote bewakingsondernemingen 391
10.2.3 Middelgrote en kleine bewakingsondernemingen 394
10.2.4 Andere bewakingsfirma’s 396
10.2.5 Activiteiten 396
10.2.6 Personeel en opleiding 401
10.3 Naar een verscherpte parlementaire en democratische controle 403
10.3.1 De Commissie Wijninckx: problemen inzake private milities en de ordehandhaving 404
10.3.2 Parlementaire vragen inzake de private bewakingssector 412
10.4 Relatie tot de politie en de gerechtelijke, bestuurlijke en politieke overheden 415
10.4.1 ‘Problematisering’ van private bewaking 416
10.4.2 Een verscherpte overheidscontrole op de bewakingssector 422
10.4.3 De Vereniging der Bewakingsondernemingen eist erkenning als beleidspartner 436
10.5 (Studiefase van de) regulering 440
10.5.1 Op weg naar consensus 442
10.5.2 Voorstel wet verscheidene maatregelen ter bevordering veiligheid burger (Gol, 1985-1986) 453
10.5.3 Wetsvoorstel inzake de bewakings- en beveiligingsondernemingen (Cortois, 1989) 458
10.5.4 Wet van 10 april 1990 op de bewakingsondernemingen, de beveiligingsondernemingen en de interne bewakingsdiensten (Tobback) 458
10.6 Besluit 463
Deel IV Besluit en epiloog 467
11 Besluit en discussie 469
11.1 Trends en periodes in de geschiedenis van de private bewakingssector 470
11.1.1 Eerste fase: 1907-1919 470
11.1.2 Tweede fase: 1919-1945 471
11.1.3 Derde fase: 1945-1968 472
11.1.4 Vierde fase: 1968-1979 472
11.1.5 Vijfde fase: 1979-1990 473
11.1.6 Een historisch-criminologische kijk op voorgaande trends en periodes 473
11.2 Structuur, activiteiten en regulering van de twintigste-eeuwse bewakingssector 478
11.2.1 Maatschappelijke achtergrond 478
11.2.2 Structuur 480
11.2.3 Activiteiten 481
11.2.4 Overheidsbeleid en -regulering 482
11.3 Functie en relatie tot de publieke politie 485
11.3.1 Omvang en evolutie 486
11.3.2 Functie 487
11.3.3 (Verschuivingen in) de rol van de overheid 491
11.4 Algemeen besluit 493
12 Epiloog 495
Literatuurlijst 503
Onuitgegeven bronnen 523
Het groene gras 527
