Handboek Strafbare Discriminatie

Voorwoord 5
Afkortingen 11

1 Inleiding 13

2 Het verbod op discriminatie 17
Inleiding 17
2.1 Artikel 1 Grondwet 17
2.2 Internationale verboden op discriminatie 18

3 Artikel 137c Sr 21
Inleiding 21
3.1 Beledigend 23
3.1.1 Stap 1. Op zichzelf beledigend 24
3.1.2 Stap 2. Context 31
3.1.3 Stap 3. Onnodig grievend 40
3.1.4 Opzet op de belediging 47
3.2 In het openbaar 49
3.2.1 De objectieve zijde 50
3.2.2 De subjectieve zijde 56
3.3 Vorm 57
3.3.1 Mondeling 58
3.3.2 Bij geschrift 60
3.3.3 Bij afbeelding 61
3.4 Over een groep mensen 62
3.4.1 Groepen die zich kenmerken door een discriminatiegrond 63
3.4.2 Deelgroepen en stereotypen 64
3.4.3 Uitingen anders dan over een groep mensen 66
3.4.4 Het verschil tussen groepsbelediging en belediging van individuen 70
3.5 Discriminatiegronden 73
3.5.1 Ras 75
3.5.2 Godsdienst of levensovertuiging 81
3.5.3 Hetero- of homoseksuele gerichtheid 83
3.5.4 Lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap 86
3.6 Lid 2: structurele vormen van discriminatie 88
3.6.1 Beroep of gewoonte 89
3.6.2 Twee of meer verenigde personen 92

4 Artikel 137d Sr 97
Inleiding 97
4.1 Aanzetten tot 99
4.1.1 Aanzetten 99
4.1.2 Opzet 102
4.2 Haat tegen mensen 105
4.2.1 Definitie ‘haat’ 105
4.2.2 De intrinsiek conflictueuze tweedeling 105
4.2.3 Krachtversterkend element 113
4.2.4 Geen driestappenkader 114
4.3 Discriminatie van mensen 115
4.3.1 Definitie ‘discriminatie’ 115
4.3.2 Direct en indirect aanzetten 116
4.3.3 Het driestappenkader 120
4.4 Gewelddadig optreden tegen persoon of goed van mensen 126
4.4.1 Definitie ‘gewelddadig optreden’ 126
4.4.2 Verhouding artikel 137d Sr en artikel 131 Sr (opruiing) 127
4.4.3 Geen driestappenkader 128
4.5 In het openbaar 129
4.6 Vorm 130
4.7 Over een groep mensen 132
4.8 Discriminatiegronden 133
4.8.1 Geslacht 134
4.9 Lid 2: structurele vormen van discriminatie 135

5 Artikel 137e Sr 137
Inleiding 137
5.1 Anders dan ten behoeve van zakelijke berichtgeving 139
5.2 Lid 1 sub 1 145
5.2.1 Een uiting openbaar maken 145
5.2.2 Weten of redelijkerwijs moeten vermoeden 146
5.2.3 Voor een groep mensen 150
5.2.4 Wegens een discriminatiegrond in artikel 137c en 137d Sr 152
5.2.5 Een uiting die discriminatoir is 152
5.3 Lid 1 sub 2 155
5.3.1 Een voorwerp waarin een uiting is vervat 155
5.3.2 Weten of redelijkerwijs moeten vermoeden 157
5.3.3 Drie verschillende verspreidingsvarianten 159
5.4 Lid 2: structurele vormen van discriminatie 161

6 Artikel 137f Sr 163
Inleiding 163
6.1 Activiteiten gericht op discriminatie van mensen 164
6.1.1 Discriminatoire activiteiten 164
6.1.2 Strafbare discriminatie 165
6.2 Deelnemen of geldelijke of andere stoffelijke steun verlenen 165
6.2.1 Deelnemen 165
6.2.2 Verlenen van geldelijke of andere stoffelijke steun 166
6.2.3 Onderscheid van en gelijkenissen met klassieke deelnemingsvormen 167
6.2.4 (Voorwaardelijk) opzet 168
6.3 Discriminatiegronden 169

7 Artikel 10 EVRM 171
Inleiding 171
7.1 De verhouding tussen artikel 10 EVRM en de discriminatieartikelen 172
7.1.1 Toets aan artikel 10 EVRM bij de bewijsvraag en de strafbaarheid 172
7.1.2 Andere relevante rechten uit het EVRM 175
7.2 Het toetsingskader van artikel 10 EVRM 176
7.2.1 Het belang van de vrijheid van meningsuiting 176
7.2.2 Beperking van de vrijheid van meningsuiting 179
7.2.3 Beoordelingsmarge nationale autoriteiten 182
7.3 Noodzakelijke beperking: wegingsfactoren van het EHRM 183
7.3.1 De aard van de uiting 184
7.3.2 Omstandigheden waarin een uiting is gedaan 187
7.3.3 De aard en ernst van de sanctie 190

8 Artikelen 137g en 429quater Sr 193
Inleiding 193
8.1 In de uitoefening van een ambt, beroep of bedrijf 195
8.1.1 Ambt 196
8.1.2 Beroep of bedrijf 199
8.2 Opzet (artikel 137g Sr) 203
8.3 Discriminatie (artikel 90quater Sr) 205
8.3.1 Directe, indirecte en positieve discriminatie 205
8.3.2 Die ten doel of ten gevolge kan hebben 209
8.3.3 Mensenrechten, fundamentele vrijheden en maatschappelijk leven 210
8.4 Personen 214
8.5 Wegens 214
8.6 Discriminatiegronden 216
8.7 Artikel 137g lid 2 Sr: structurele vormen van discriminatie 218
8.8 Artikel 429quater lid 2 Sr: discriminatie wegens handicap 220

9 Commune feiten met een discriminatoir aspect 223
9.1 Wat is een codis-feit? 223
9.1.1 Discriminatiegronden 223
9.1.2 Motief, aanleiding of indringender plegen 224
9.2 Scheldwoorden 227

10 Opsporing, vervolging en beleid 229
Inleiding 229
10.1 Aanwijzing discriminatie 229
10.1.1 Belang van een actief opsporings- en vervolgingsbeleid 230
10.1.2 Aangiften en meldingen van discriminatie 230
10.1.3 Opportuniteit 232
10.2 Opsporing 233
10.2.1 Beslag van discriminatoire voorwerpen 233
10.2.2 Dwangmiddelen 235
10.3 Afdoeningen 236
10.3.1 Dagvaarding 236
10.3.2 Strafbeschikking 236
10.3.3 Seponeren 236
10.4 Tenlastelegging van specifieke discriminatiefeiten 238
10.4.1 Tips voor primaire-subsidiaire tenlastelegging 238
10.4.2 Overige tips 239
10.5 Op zitting 241
10.5.1 Requisitoir 241
10.5.2 Strafmaat 241
10.5.3 Overige straffen en maatregelen 241
10.5.4 Veel voorkomende verweren 244
10.6 Artikel 12 Sv-procedure in discriminatiezaken 248
10.6.1 De gemotiveerde sepotbrief en het ambtsbericht 249
10.6.2 Belanghebbende bij misdrijven tegen de openbare orde 250
10.6.3 Toetsing door het hof: haalbaarheid en opportuniteit 252
10.7 Beleid 255
10.7.1 Gevoelige zaken 255
10.7.2 Actief persbeleid 256
10.7.3 Samenwerking met ketenpartners 258

Overzicht casuïstiek 261
Trefwoordenregister 271
Jurisprudentieregister 275