Nemo condicit rem suam

Lijst met afkortingen XIII

1 Inleiding 1
§ 1.1 Rei vindicatio en condictio 1
§ 1.2 Plan van behandeling 2
§ 1.3 Samenloop 4
§ 1.4 Interpolaties 7
§ 1.5 Dankwoord 8

2 Romeins recht 9
§ 2.1 Inleiding 9
§ 2.2 Rei vindicatio en condictio 9
§ 2.2.1 Inleiding 9
§ 2.2.2 De rei vindicatio in het proces per formulam 10
§ 2.2.3 De condictio in het proces per formulam 11
Voorgeschiedenis van de condictio 11
Condictio certae pecuniae en condictio certae rei 12
De condictio als synoniem voor actio in personam 13
Vier kenmerken van de condictiones certae rei en certae pecuniae 15
I. Actio stricti iuris 15
II. Abstract 16
III. Datio 19
IV. Certum 20
Condictio incerti 21
§ 2.2.4 De condictio als substituut voor de rei vindicatio 21
§ 2.2.5 Gaius over de condictio furtiva in G. 4,4 23
§ 2.2.6 Ulpianus over de condictio furtiva in D. 7,9,12 25
§ 2.2.7 De condictio furtiva als uitzondering 27
§ 2.3 Rei vindicatio en condictio furtiva 30
§ 2.3.1 Inleiding 30
§ 2.3.2 Twee reïpersecutoire acties 31
§ 2.3.3 Passieve legitimatie 32
§ 2.3.4 Hoogte van de vergoeding 34
Beschadiging van de zaak voor de litis contestatio 35
Waardebepaling in de condictio furtiva 36
Actio ex lege Aquilia en condictio in D. 47,1,2,3 (Ulpianus) 38
§ 2.3.5 Bewijslast 40
§ 2.4 Procesrecht 43
§ 2.4.1 Inleiding 43
§ 2.4.2 Procesconsumptie 43
§ 2.4.3 Excurs: de causa actionis van de condictio 46
De causa actionis van persoonlijke en zakelijke acties 47
De causa actionis van een persoonlijke actie 48
I. Condictio en actio commodati in D. 44,7,34,1 (Paulus) 49
II. Condictio furtiva en condictio indebiti
in D. 47,2,81(80),5 (Papinianus) 50
III. Condictio furtiva en condictio indebiti in D. 47,2,81(80),7 (Papinianus) 53
IV. Condictio furtiva en condictio indebiti in D. 13,1,18 (Scaevola) 55
§ 2.4.4 Rei vindicatio en condictio furtiva in D. 47,2,9,1 (Pomponius) 57
Voortgezette verduistering (adsidua contrectatio) 59
Eerst rei vindicatio, daarna condictio 60
Eerst condictio, daarna rei vindicatio 64
Samenloop bij doorlevering aan een derde 65
Vergoeding van de waardestijging van de gestolen zaak 66
§ 2.4.5 Slot 67
§ 2.5 Samenloop buiten de condictio furtiva 67
§ 2.5.1 Inleiding 67
§ 2.5.2 Condictio na ontvreemding door een slaafin D. 18,1,29 (Ulpianus) 68
§ 2.5.3 Condictio na verboden schenking in D. 46,3,38,1 (Africanus) 70
§ 2.5.4 Condictio tegen een pandhouder in D. 12,1,4,1 (Ulpianus) 76
§ 2.5.5 Condictio possessionis van een landgoed in D. 47,2,25,1 (Ulpianus) 81
§ 2.6 Causa traditionis en condictio 83
§ 2.6.1 Inleiding 83
§ 2.6.2 Condictio indebiti 84
§ 2.6.3 Condictio indebiti van het bezit van een zaak in D. 12,6,15,1 (Paulus) 88
De drie delen van D. 12,6,15,1 89
Samenloop in een drie-partijen-situatie 92
§ 2.7 Slot: rei vindicatio utilis en condictio 94

3 IUS COMMUNE 97
§ 3.1 Inleiding 97
§ 3.2 De Accursische glosse 99
§ 3.2.1 Inleiding 99
§ 3.2.2 Het iusta causa-vereiste 99
§ 3.2.3 De condictio vanwege diefstal 102
§ 3.2.4 De condictio possessionis 109
§ 3.2.5 Slot 115
§ 3.3 Dinus de Mugello 116
§ 3.3.1 Inleiding 116
§ 3.3.2 Commentaar op titel I. 4,6 De actionibus 116
§ 3.4 Jacques de Révigny 119
§ 3.4.1 Inleiding 119
§ 3.4.2 Lectura op titel I. 4,6 De actionibus 119
§ 3.4.3 Lectura op het Digestum Vetus 122
§ 3.4.4 Slot 126
§ 3.5 Bartolus 126
§ 3.5.1 Inleiding 126
§ 3.5.2 De condictio certi 127
§ 3.5.3 De condictio triticaria en de condictio tegen de dief 129
§ 3.5.4 Samenloop 134
§ 3.5.5 Slot 135
§ 3.6 Slot: samenloop bij Paulus de Castro 136

4 Duits en Zwitsers recht 139
§ 4.1 Inleiding 139
§ 4.2 Het iusta causa-vereiste 140
§ 4.2.1 De invloed van de glosse ‘Iusta causa’ 140
§ 4.2.2 Het titelvereiste in het Zwitserse recht 142
§ 4.2.3 Condictio en rei vindicatio in het Zwitserse recht 147
§ 4.3 Bruns en de condictio possessionis 153
§ 4.3.1 Inleiding 153
§ 4.3.2 Reikwijdte van de condictio possessionis 154
§ 4.3.3 De condictio possessionis in de jurisprudentie en het BGB 158
§ 4.3.4 De condictio possessionis in het Zwitserse recht 162
§ 4.4 Samenloop en de ‘Eigentümer-Besitzer-Verhältnis’ 165
§ 4.5 Slot 167

5 Frans en Nederlands recht 169
§ 5.1 Inleiding 169
§ 5.2 Condictio en algemene verrijkingsvordering 171
§ 5.3 Frans recht 177
§ 5.3.1 Inleiding 177
§ 5.3.2 Domat 177
§ 5.3.3 Pothier 179
§ 5.3.4 Code civil 184
§ 5.3.5 De aansprakelijkheid van de ‘tiers détenteur’ 186
§ 5.3.6 Slot 195
§ 5.4 Nederlands recht onder het Oud Burgerlijk Wetboek 195
§ 5.4.1 Inleiding 195
§ 5.4.2 Oud Burgerlijk Wetboek 196
§ 5.4.3 Oud Burgerlijk Wetboek; discussie over titel encondictio 200
I. Causaal stelsel; condictio beoogt geen eigendomsoverdracht 201
II. Abstract stelsel; condictio beoogt eigendomsoverdracht 203
III. Abstract stelsel; condictio beoogt geen eigendomsoverdracht 206
IV. Causaal stelsel; condictio beoogt eigendomsoverdracht 208
§ 5.4.4 De ‘verrijkingsgedachte’ in HR 4 december 1953 (Beheersinstituut/Van Egmond) 214
§ 5.4.5 Het argument van de glosse ‘Iusta causa’ omgedraaid 219
§ 5.5 Totstandkoming van het Nieuw Burgerlijk Wetboek 222
§ 5.5.1 Inleiding 222
§ 5.5.2 De Staatscommissie 223
§ 5.5.3 Het Driemanschap 228
§ 5.5.4 Regeringscommissaris Snijders 237
§ 5.5.5 Slot 238
§ 5.6 Praktische aspecten 239
§ 5.6.1 Inleiding 239
§ 5.6.2 Faillissement van de accipiënt 241
§ 5.6.3 Samenloop in twee- en drie-partijen-situaties 243
§ 5.6.4 Verjaring 249
§ 5.6.5 Nevenvorderingen 250
§ 5.6.6 Bewijsrecht 251
§ 5.7 Slot 255

6 Samenvatting en conclusie 257
§ 6.1 Begripsbepaling 257
§ 6.2 Geschiedenis van de rei vindicatio en de condictio 258
§ 6.2.1 Romeins recht 258
§ 6.2.2 Ius commune 260
§ 6.2.3 Duits en Zwitsers recht 261
§ 6.2.4 Frans en Nederlands recht 262
§ 6.3 Slot 264
Zusammenfassung und Schluss 265

Literatuurlijst 275
Tekstedities 275
Secundaire literatuur 277
1. Inleiding, en 2. Romeins recht 277
3. Ius commune 287
4. Duits en Zwitsers recht 289
5. Frans en Nederlands recht 293
Bronnenregister 301
Literaire bronnen 301
Pre-Justiniaanse bronnen 301
Instituten van Gaius 301
Curpus Iuris Civilis 302
Constituties 302
Digesten 302
Codex 305
Instituten 306
Accursische glosse 306
Wetten 306
Duitsland 306
Bürgerliches Gesetzbuch 306
Zwitserland 306
Obligationenrecht 1881 306
Obligationenrecht 1912 307
Zivilgesetzbuch 307
Frankrijk 307
Code Civil 307
België 307
Burgerlijk Wetboek 307
Nederland 307
Oud Burgerlijk Wetboek 307
Nieuw Burgerlijk Wetboek 308
Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering 308
Faillissementswet 308
Jurisprudentie 309
Duitsland 309
Zwitserland 309
Frankrijk 309
Nederland 309
Archiefstukken 310
Nationaal Archief 310
Trefwoordenregister 311
Curriculum vitae 319