Basisboek recht in de zorg- en welzijnssector 2021-2022

Leeswijzer V
Gebruikte afkortingen IX

Deel 1 Inleiding in het recht en het oplossen van een casus 1
1 Basisstructuur van het recht 9
1.1 De basisstructuur van het recht 9
1.2 Objectief en subjectief recht 9
1.3 Doel van objectief recht 10
1.4 Ordening van rechtsregels 11
1.5 Aard van rechtsregels 16
1.6 Rechtsbronnen 17

2 Staats- en bestuursrecht 20
2.1 Hoofdthema’s staatsrecht 20
2.2 Kenmerken van de Nederlandse staat 20
2.3 (Bestuurs)organen van de staat 24
2.4 Overheidshandelingen (bestuurshandelingen) 29
2.5 Categorie besluiten: algemeen verbindende voorschriften (avv’s) 32
2.6 Categorie besluiten: geen algemeen verbindende voorschriften 44
2.7 Wet openbaarheid van bestuur 49
2.8 Mensenrechten en grondrechten 50
2.9 Privacybescherming 54
2.10 Klagen 58

3 Civielrechtelijke thema’s 62
3.1 De rechtshandeling 62
3.2 Verbintenis uit (obligatoire) overeenkomst 67
3.3 Verbintenis uit de wet 72
3.4 Vertegenwoordiging en volmacht 76

4 Strafrechtelijke thema’s 78
4.1 Het eigene van het strafrecht 78
4.2 Algemene regels van materieel strafrecht 79

5 Rechtspraak 91
5.1 Definiëring 91
5.2 Kenmerken van de Nederlandse rechtspraak 91
5.3 Soorten rechtspraak 91
5.4 Rechterlijke macht 92
5.5 Kosten rechtspraak 96

6 Civiele rechtspraak 97
6.1 Rechtsbron 97
6.2 Absolute en relatieve bevoegdheid 97
6.3 Civiele procedures 98

7 Strafrechtspraak 109
7.1 Rechtsbron 109
7.2 Absolute en relatieve competentie in het strafrecht 109
7.3 Strafrechtelijke procedure 110
7.4 Mediation 110
7.5 Sepot, voorwaardelijk sepot, transactie en strafbeschikking 110
7.6 Het slachtoffer 112

8 Administratieve of bestuursrechtspraak 115
8.1 Rechtsbron – de Algemene wet bestuursrecht (Awb) 115
8.2 Absolute en relatieve competentie 115
8.3 Administratiefrechtelijke procedure voor de rechtbank – de Awb-procedure 117

9 De rechtsbijstand 121
9.1 Door de overheid gefinancierde rechtsbijstand 121
9.2 Niet door de overheid gefinancierde rechtshulp 123

10 Internationaal recht 128
10.1 Inleiding 128
10.2 Volkenrechtelijke/internationale organisaties 128
10.3 Verenigde Naties 129
10.4 Raad van Europa 130
10.5 Europese Unie 132

11 Methodiek van casussen oplossen 140
11.1 FASE I: Het bewerken van feitelijke casusgegevens 140
11.2 FASE II: Selecteren en interpreteren van de rechtsregel 141
11.3 FASE III: Rechtsregels en rechtsgevolgen toepassen op de casus 143

Deel 2 Rechten en plichten in verschillende levensfasen 145
12 (Voor) de geboorte 155
12.1 (Anti)conceptie en zwangerschapsafbreking 155
12.2 Kinderloosheid 158
12.3 Zwangerschap en bevalling 160
12.4 Aangifte van geboorte 161
12.5 Uitwerking van de casus 162

13 Het kind/de jongere 164
13.1 Kind/jongere en gezin 164
13.2 Kind/jongere en wonen 202
13.3 Kind/jongere en gezondheid 205
13.4 Kind/jongere en onderwijs 209
13.5 Kind/jongere en arbeid 223
13.6 Kind/jongere en financiën 226
13.7 Kind/jongere en consumentenzaken 235
13.8 Uitwerking van de casus 237

14 De volwassene 238
14.1 Volwassene (meerderjarig) en samenlevingsvormen 238
14.2 Volwassene en huisvesting 256
14.3 Volwassene en gezondheid 296
14.4 Volwassene en arbeid 335
14.5 Volwassene en uitkering (verstrekkingen en voorzieningen) 391
14.6 Volwassene en consument 428
14.7 Volwassene en hulpverlening 458
14.8 Volwassene en rijksbelasting 471
14.9 Uitwerking van de casus 475

15 De zelfstandig wonende oudere 477
15.1 Oudere en huisvesting 477
15.2 Oudere en gezondheid 478
15.3 Oudere en arbeid 482
15.4 Oudere en uitkering (en verstrekkingen) 483
15.5 Oudere en consumentenzaken 486
15.6 Oudere en hulpverlening 488
15.7 Uitwerking van de casus 492

16 Overlijden 494
16.1 Zorg rond de stervende 494
16.2 Euthanasie en andere vormen van levensbeëindiging 496
16.3 Zorg rond de overledene 499
16.4 Nalatenschap 501
16.5 Uitkering nabestaanden 507
16.6 Uitwerking van de casus 510

Deel 3 Rechten en plichten van verschillende doelgroepen 513
17 Het kind/de jongere en gedwongen hulpverlening 521
17.1 Gezinsproblematiek en gedwongen jeugdhulp 521
17.2 Gezondheidsproblematiek en dwangzorg 553
17.3 Uitwerking van de casus 554

18 De gehandicapte 557
18.1 Gehandicapte: zorg- en dienstverlening 557
18.2 Gehandicapte en vertegenwoordiging 559
18.3 Gehandicapte en arbeid 573
18.4 Gehandicapte: uitkeringen en voorzieningen 576
18.5 Gehandicapte en seksueel misbruik 578
18.6 Uitwerking van de casus 579

19 De verdachte 582
19.1 Meerderjarige verdachte 582
19.2 Minderjarige verdachte 612
19.3 Uitwerking van de casus 621

20 De vreemdeling 623
20.1 Regulier verblijvende vreemdeling 623
20.2 Asielzoeker en statushouder 647
20.3 Alleenstaande minderjarige vreemdeling 665
20.4 Handhaving 670
20.5 Illegaal verblijvende vreemdeling 674
20.6 Uitwerking van de casus 675

21 Dwangzorg bij de psychiatrische patiënt, de verstandelijk gehandicapte- en psychogeriatrische cliënt 678
21.1 Verplichte zorg aan een psychiatrische patiënt 678
21.2 Onvrijwillige zorg aan de verstandelijk gehandicapte en psychogeriatrische cliënt 687
21.3 Uitwerking van de casus 697

Deel 4 De professional in de zorg- en welzijnsinstelling 699
22 De juridische organisatievormen van de zorg- en welzijnsinstelling 703
22.1 Juridische organisatievormen 703
22.2 Arbeidsorganisatie zonder rechtspersoonlijkheid 705
22.3 Arbeidsorganisatie met privaatrechtelijke rechtspersoonlijkheid 706
22.4 Arbeidsorganisatie met publiekrechtelijke rechtspersoonlijkheid 713

23 De juridische relaties tussen zorg- en welzijnsinstelling en medewerkers 716
23.1 Hoofdstructuur van de instelling 716
23.2 Medewerkers van de zorg- en welzijnsinstelling 716

24 De omgeving van de zorg- en welzijnsinstelling 722
24.1 Organisaties betrokken bij het tot stand brengen van zorg- en welzijnsvoorzieningen 722
24.2 Financiers van de zorg- en welzijnsinstellingen 729
24.3 Samenwerking met andere zorg- en welzijnsinstellingen 738
24.4 Patiënten-/cliëntenorganisaties 739
24.5 Beroepsorganisaties 741
24.6 Werknemersorganisaties 742
24.7 Werkgeversorganisaties 742
24.8 Overige organisaties 743

25 Kaderwetgeving voor de inrichting van de zorg- en welzijnsinstelling 745
25.1 Hulpverlening aan cliënten 745
25.2 Arbeidsomstandigheden van het personeel 752
25.3 De financiële huishouding van de instelling 756

26 De zorg- en welzijnsinstelling in bedrijf 759
26.1 Beleidscyclus 759
26.2 Beleidscyclus in de praktijk 760

Deel 5 De professional in de samenleving 767
27 Problemen in de samenleving 770
27.1 Van machtsstaat naar sociale rechtsstaat 770
27.2 Professionalisering in de sociale rechtsstaat 771
27.3 De sociale rechtsstaat in de problemen 772

28 Beleidskeuzes 774
28.1 Beleidsvoorbereiding 774
28.2 Inrichting van de samenleving 777

29 Juridisch kader 780
29.1 Europees niveau 780
29.2 Nationaal 780
29.3 Instellingsniveau 781

30 Professionele beroepsuitoefening 782
30.1 Professionele standaard en professionele autonomie in balans 782
30.2 Toepassing in de praktijk 784

Trefwoordenregister 787