Strafrecht

Inleiding

1. Tussen ratio en emotie
Wraak: oog om oog, tand om tand?
Vergelding
De stap naar een rechtsorde
Recht en transcendentie
Strafmacht aan banden

2. Instrumentaliteit en rechtsbescherming
Strafrecht binnen de perken: de rechtsstaat
Het legaliteitsbeginsel: bevoegdheden, begrenzingen en rechtszekerheid
Het materiële strafrecht
Het strafprocesrecht
Het sanctierecht
Democratisch wetgevingsproces
De trias politica
Scheiding van machten
Evenwicht van machten in het strafrecht: een unieke dynamiek
De rol van de burger
Entr’acte: de allegorie van het goede bestuur

3. Strafrecht verder binnen de perken
Mens- en maatschappijbeeld
Het concept van de vrije wil
Gedachten zijn vrij
Het materiële strafrecht: strafrechtelijke normen
Wanneer strafrecht?
Voor- en nadelen van de keuze voor het strafrecht als instrument
Strafprocesrecht: effectuering van strafrechtelijke normen
Wettelijke bevoegdheden en begrenzingen
Ongeschreven begrenzingen
De verhouding tussen actoren in het strafproces
Sanctierecht: de bestraffing van overtreding van de strafrechtelijke normen
Het ingrijpende karakter van de straf en de maatregel
Straffen met mate

4. Waarheidsvinding: bewijs in de strafrechtelijke keten, complicaties en rechterlijke dwalingen
Op zoek naar de waarheid
Waarheidsvinding in de strafrechtelijke keten
Opsporing door de politie
Vervolging door de officier van justitie (Openbaar Ministerie)
Onderzoek en bewijs door de rechter
De verdachte en de verdediging
Complicaties bij het vinden van de waarheid
Rechterlijke dwalingen
De Schiedammerparkmoord
Lucia de Berk
Ina Post
Minimaliseren van fouten en mogelijkheden tot herziening

5. Het grote kwaad en de beperkingen van het strafrecht
Wat zijn de problemen?
Wie vervolgen?
Politieke en culturele spanningen
Slachtoffers
Recht, waarheid of herstel?
Vergeten en herinneren
Rechtspraak
Waarheidscommissies
Herstel
Ontwikkelingen

6. Actuele vraagstukken
De zittende magistratuur: niet democratisch gelegitimeerd, wel onafhankelijk en onpartijdig
Leken- en juryrechtspraak
De media
Social media
De doodstraf en levenslange gevangenisstraf
De werkstraf (taakstraf)
Discriminatie en de vrijheid van meningsuiting
Euthanasie, hulp bij zelfdoding en voltooid leven

7. Precair strafrecht
Inherente spanningen
Balanceren in het actuele tijdsgewricht

Een eindbalans?
Illustratieverantwoording