De woningbouwopgave gestuurd

Deel 1 - Corporaties: uitvoeringsorganen of private ondernemingen? 3
1 De spelers in het corporatiestelsel 4
2 Uitvoeringsorgaan of private onderneming 9
3 Brutering 10
4 Na de brutering 14
5 Herziening Woningwet 16
6 Novelle Woningwet en parlementaire enquête resulterend in de uiteindelijke herziening van de Woningwet in 2015 17
7 Periode na 1 juli 2015: voedingsbodem voor de wooncrisis 19
8 Fiscaliteit 21
9 Kabinet Rutte: afschaffing verhuurderheffing in ruil voor meer regie op de corporaties 23
10 Wet versterking regie volkshuisvesting 26
11 Hoe kijkt Europa? 29
12 Wetgever: Corporaties zijn private ondernemingen in sterk gereguleerd segment 30
13 Kritische blik op de keuze van de wetgever 31
14 Gevolgen voor realiseren woningbouwopgave? 36
15 Conclusie en aanbevelingen 37

Deel 2 - De woningbouwopgave onder nationale en provinciale regie 41
1 Inleiding 41
2 Het Rijk herneemt de regie 43
2.1 Regie als begrip in interbestuurlijke rechtsverhoudingen 43
2.2 Centrale bemoeienis met bouwen en ruimtelijke ordening en de ontwikkeling van het ruimtelijk instrumentarium voor Rijk en provincies44
2.3 Regie door het Rijk in het verleden: woningbouw volgens de VINEX 47
2.4 Actuele ontwikkelingen: het Rijk herneemt de regie 50
2.5 Regie in de nabije toekomst: de Wet versterking regie volkshuisvesting 56
3 Publiekrechtelijke regie ter uitvoering van bovengemeentelijk beleid 58
3.1 Inleiding 58
3.2 Inkaderen van decentrale besluitvorming (instructieregels) 62
3.3 Opdrachten aan decentrale overheden (instructies) 69
3.4 Reactief ingrijpen op ongewenste decentrale besluitvorming 73
4 De Wet versterking regie volkshuisvesting: publiekrechtelijk gestuurde beleidsvorming 78
4.1 Regie via gestuurde beleidsvorming 78
4.2 Een wettelijke opdracht voor de omgevingsplanwetgever 83
4.3 Afdwingbaarheid van decentrale beleidsvorming en -uitvoering 85

5 Grenzen aan de (publiekrechtelijke) regie 90
5.1 Factoren die de regie door het Rijk kunnen beperken 90
5.2 Handhaving van beleid en reactieve interventiemogelijkheden 90
5.3 Proactieve sturing en complexe gebiedsontwikkeling c.q. planeconomische aspecten 92
5.4 Proactieve sturing versus anterieure contractvorming over woningbouw 94
6 Conclusie 95

Deel 3 - Gemeentelijke regie bij de woningbouwopgave 103
1 Inleiding, vraagstelling en opzet van deze bijdrage 103
1.1 Inleiding 103
1.2 Vraagstelling 105
1.3 Opzet van deze bijdrage 105
2 Regie bij gebiedsontwikkeling zoals benoemd door de Hoge Raad 106
3 Gemeentelijke regie bij de woningbouwopgave en het omgevingsrecht 107
3.1 Gemeentelijke regie als drieledig begrip 107
3.2 Gemeentelijke regie als planologische sturing 108
3.3 Gemeentelijke regie ten aanzien van de verwerving van de benodigde onroerende zaken 112
3.4 Gemeentelijke regie ten aanzien van de bekostiging van de gebiedsontwikkeling 118
4 Gemeentelijke regie bij gebiedsontwikkeling en het privaatrecht 124
4.1 De antereiure overeenkomst als dominant instrument voor gemeentelijke regie 124
4.2 Kostenverhaal en financiële bijdragen op grond van de anterieure overeenkomst 126
4.2.1 Kostenverhaal 126
4.2.2 Financiële bijdragen aan de ontwikkeling van gebieden 129
5 Gemeentelijke regie op basis van de Omgevingswet, een overzicht 132
6 De brief van de minister van VRO met voorstellen voor modernisering van het grondbeleid 135
6.1 Inleiding 135
6.2 Drie sporen voor modernisering van het grondbeleid 138
6.3 Spoor I: Grond sneller beschikbaar en versnellen gebiedsontwikkeling 138
6.4 Sporen II en III: Grond goedkoper en publieke kosten beter dekken en de waardestijging van grond beter benutten voor publieke doelen 140